Arassa agyz suwunyň elýeterliligini üpjün etmek üçin täze suw üpjünçilik torlarynyň, goşmaça arassalaýyş desgalarynyň we suw sarp edilişiniň tölegleriniň kesgitlenmegi talap edilýär.

Habarlar Central Asia

Maý aýynyň ortalarynda ýurduň demirgazygyndaky sebit merkezi Daşoguzda günde 150 müň kub metr arassalanan suw öndürýän agyz suwy zawody işe girizildi. Bir gün öň Ýaşulular geňeşiniň mejlisinde Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow ýurduň ähli ilatly ýerlerine arassa agyz suwy bilen doly üpjün ediljek umumy maksatnama taýýarlamagy teklip etdi.

Geografiki taýdan gurak çöl zolagynda ýerleşýän Türkmenistan suw çeşmeleriniň ýetmezçiliginden ejir çekýär. Häzirki wagta çenli bar bolan arassalaýjy zawodlar we Hazar deňzinden deňiz suwlaryny gaýtadan işleýän birnäçe süýjediji zawodlar bu meseläni çözmek üçin ýeterlik däl.

Ilata berilýän suwuň hiline, adamlaryň aýdyşy ýaly posly suw akýan turbageçiriji ulgamynyň ýaramazlaşmagy hem ýaramaz täsir edýär.

Ýurduň ilatynyň ýarysynyň ýaşaýan oba ýerlerinde ýagdaý has kyn bolmagynda galýar.

Synçylaryň pikiriçe, bu ýerdäki adamlar ölen öý haýwanlarynyň we guşlaryň jesetleri we öý hapalary köplenç taşlanýan guýulardan, suwaryş çukurlaryndan suw içmäge mejbur bolýarlar.

“Bu suwda aşgazan bakteriýalarynyň köp mukdary, agyr metallaryň galyndylary, nebit önümleri we duzlar bar, -diýip, ýerli ýaşaýjy aýdýar. -Mysal üçin, saçyňyzy bu ýerde sabyn bilen ýuwup bilmersiňiz, saçyňyz derrew demir ýaly bolar.”

Bolgariýada ýerleşýän Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň ýolbaşçysy Täjigül Begmedowa, guramasynyň aktiwistleri tarapyndan ýurduň içinde geçirilen ýerli lukmanlaryň gözleglerine salgylanyp: “Ilatyň aglaba köplügi gum, böwreklerdäki daşlar we pes hilli suw bilen baglanyşykly peşew ýollary ýaly kesellerden ejir çekýär.”

Türkmenabatda, Daşoguzda, Balkanabatda we beýleki iri sebit şäherlerinde, jaýlara tertip boýunça suw berilýär - günüň dürli wagtlarynda bir sagatdan üç gezek. Şonuň üçin adamlar suwy wagtlaýyn saklamak üçin öýlerine ýörite gaplar gurýarlar.

Mesele tomusda howanyň temperaturasy + 40 ° C we ondan ýokary bolup, suwaryş möwsümi başlanda hasam kynlaşýar. Soňra köp ýaşaýjylar miwe we gök önümleri ösdürip ýetişdirýän bag ýerlerini we gök önüm baglaryny suwarmak üçin gymmatly çyglylygy ulanýarlar.

Geçen tomus günbatar Balkan sebitindäki suw meselesi hatda sosial nägilelige sebäp boldy. (Oka: “Türkmenistan: Suw ýetmezçiligi sosial partlamalara sebäp bolup biler”)

NBCA bilen söhbetdeş bolan synçylar, muňa garamazdan, arassa agyz suwuna elýeterlilik üçin ýörite programmanyň durmuşa geçirilmeginiň uzak wagtlap dowam edendigini, hökümetiň bu meseläni halkara donorlarynyň we obalaryň we şäherçeleriň ilatynyň sosial we ýaşaýyş şertlerini 2020-nji ýyla çenli üýtgetmek üçin milli taslamanyň kömegi bilen çözmäge synanyşýandygyny aýdýarlar.

Merkezi Aziýa habarlar gullugynyň metbugat synçysy: "Isleseler, kaşaň myhmanhanalary we ähmiýeti bolmadyk beýleki desgalary gurmagyň ýerine, häkimiýetler agyz suwy meselesini hemme ýerde çözüp bilerdi" -diýdi.

Bosgunlykdaky türkmen ykdysady bilermeni Annadurdy Hajyýew bäş million ilaty bolan bir ýurdy doly üpjün etmek üçin agyz suwy öndürýän zawodlaryň “üç esse köp” zerurdygyny hasaplady. Şeýle-de bolsa, ilki bilen islegiň kadasyny we ýerli suw baýlyklaryny ulanmagyň mümkinçiliklerini kesgitlemek üçin statistik derňew geçirmeli. Şeýle hem, arassa suw önümçiliginiň çüýşeli gaplara giňeltmegini teklip edýär.

Daşoguz synçysy hemmetaraplaýyn çemeleşmegiň zerurdygyny aýdýar.

Ilki bilen, polipropilen turbalardan ýasalan täze peýdaly ulgamlary goýmak gyssagly, sebäbi ýurtda köp sanly täze desgalar gurulýar we könelen suw geçirijileri bu ýüklere çydap bilmeýär. Ikinjiden, suw sarp etmek üçin töleg girizmegiň we ilat üçin suw hasaplaýjylaryny gurmagyň wagty geldi.

"Adamlar suw üçin tölemeýärler, şonuň üçin hiç kim oňa baha bermeýär" -diýýär.

Nebite we gaza baý Türkmenistanda duz, gök ýangyç we elektrik bilen birlikde suw mugt.

(Bu makala IWPR söweş we parahatçylyk hasabaty institutynyň Merkezi Aziýa habarlary gysgaça taslamasynyň bir bölegi hökmünde öndürildi, National Endowment for Democracy tarapyndan maliýeleşdirilýär.)