29-njy noýabrda, ÝHHG-nyň 7-nji sammitiniň öňüsyrasynda Astanada guramanyň agza ýurtlarynyň hökümete degişli bolmadyk pudagynyň wekilleriniň parallel konferensiýasy geçirildi.
Diňe bir adam - Gollandiýaly Raýat Demokratik Bileleşiginiň lideri Wýaçeslaw Mamedowyň wekilçilik edýän türkmen delegasiýasy iň kiçisi boldy. Mysal üçin, Özbegistanda we Gyrgyzystanda jemgyýetçilik guramalary hersi on aktiwisti raýat forumyna, Täjigistan bolsa bäş adam iberdi.
Maslahata gatnaşyp bilmedik türkmen aktiwistleri, “Türkmenistanyň we Gazagystanyň häkimiýetleri Astana gelmeginiň öňüni almak üçin ähli tagallalary etdiler” diýip, açyk hat çap edip, öz ýurtlarynda raýat jemgyýetiniň bardygy baradaky pozisiýasyny görkezdiler.
Astanadaky foruma gatnaşyjylar bäş minutlyk çykyş etdiler, soňra ÝHHG-a iberilen soňky resminamany ara alyp maslahatlaşdylar we gol çekdiler.
Esasy teklipler, ÝHHG-nyň borçnamalaryny adam ölçeglerinde ýerine ýetirmek mehanizmlerini güýçlendirmek, ÝHHG-nyň syýasy we gumanitar krizislere has täsirli jogap bermek ukybyny ýokarlandyrmak, guramanyň işleriniň institutlaryny we mehanizmlerini we raýat jemgyýeti bilen gatnaşyklaryny güýçlendirmekden ybarat.
Türkmenistanyň Raýat Demokratik Bileleşiginiň başlygy Wýaçeslaw Mamedow, Türkmenistan üçin "iň möhüm" nokatlaryň söz azatlygy we metbugatda plýuralizmiň ýoklugydygyny aýdýar. Ynsan hukuklaryny goraýjylar, şeýle hem, ýurduň häkimiýetleri bilen syýasy tussaglaryň we wyždan ýesirleriniň ykbaly barada aç-açan we açyk gepleşikleriň başlamagyna çagyrýarlar.
"Şeýle-de bolsa, olar şeýle [maslahat beriji] resminamalara üns berýärler we umumy ara alyp maslahatlaşmak üçin getiren käbir meselelerimiz azajyk hem bolsa çözüler" -diýdi Mamedow.
Paralel konferensiýa gatnaşyjylar, pikirlerine görä, Merkezi Aziýada esasanam göze ilýän adam hukuklaryny goramak ýörelgelerinden daşlaşan ÝHHG-ny tankytladylar. Mamedowyň pikiriçe, ÝHHG-sy Merkezi Aziýa gelip bu ýurtlary üýtgetmeli boldy, ýöne üýtgän bu ýurtlar däl-de, bu ýurtlardaky guramalar boldy.
Mysal üçin, 2010-njy ýylyň oktýabr aýynda Warşawada geçirilen 2010-njy ýyldaky adam ölçeglerine syn konferensiýasynda, türkmen aktiwistlerine girmek kyn boldy, sebäbi Türkmenistanyň häkimiýetleri olaryň gatnaşmagyna garşydy we ÝHHG bu pikiri diňledi.
Bu makala, National Endowment for Democracy gaznasy tarapyndan maliýeleşdirilýän “Merkezi Aziýa habarlary gysgaça” taslamasynyň bir bölegi hökmünde taýýarlandy.
Uruş we parahatçylyk hasabaty instituty
