1-nji awgustda Respublikanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň täze gizlin karary Türkmenistanda güýje girdi, resmi Aşgabat üçin islenmeýän öz we daşary ýurt raýatlarynyň “gara sanawyny” tassyklamagy maksat edinýär we ýurda girmezligi ýa-da ýurtdan gitmezligine buýruk berilýär. Bu barada, bilermenler toparynyň (Özbegistanyň garaşsyz bilermenleriniň birleşmesi) düzümine girýän Horezm adam hukuklary topary "Nažot" tarapyndan berlen habarda aýdylýar.

Ynsan hukuklaryny goraýjylaryň pikiriçe, Türkmenistanyň prezidentiniň buýrugy iki bölümden ybarat, birinjisinde ýurtdan çykmagy gadagan edilen adamlaryň sanawy bar. Bu sanaw 37 057 adamdan ybarat we aşakdaky görnüşleri öz içine alýar: döwlet edaralarynyň işgärleri; ýerli ýerine ýetiriji häkimiýetleriň işgärleri; aňtaw gullugy tarapyndan yzygiderli gözegçilik astynda saklanýan Türkmenistanyň raýatlary.

Türkmenistanyň çägine girmegi gadagan edilen adamlaryň sanawy 18 punktdan ybarat we aşakdaky görnüşleri öz içine alýar:

* Syýasy bosgun hökmünde daşary ýurtda ýerleşýän türkmen syýasy işgärleri - 268 adam;

* Halkara guramalaryň wekilleri - 132 adam;

* Žurnalistler - 73 adam;

* Jenaýatçylar we gaýtadan jenaýat işlänler - 1,684 adam;

* Daşary ýurtlarda işleýän türkmen HDBG goşmak bilen jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri - 296 adam.

Nažotyň pikiriçe, halkara guramalarynyň “gara sanawy” aşakdakylary öz içine alýar: “Amnesty International”, Jorj Soros gaznasy we Açyk jemgyýet instituty, Russiýanyň Adam hukuklary merkezi “Memorial” we başgalar.

Halkara guramalarynyň wekilleriniň atlaryny görkezmek bilen, mysal üçin, 8-nji belgili sanawda soňky ýyllarda Türkmenistanyň daşynda ýaşaýan meşhur türkmen adam hukuklary aktiwisti Farid Tuhbatuliniň ady bilen we 11-nji belgili “Memorialdan” gelen meşhur rus adam hukuklary aktiwisti Witaliý Ponomarewiň ady görkezilýär. “Nažot” çeşmelerine görä, “gara sanawdan” käbir adamlaryň atlary, suratlary Türkmenistanyň şäher we etrap polisiýa bölümlerine ýaýrady.

Sanawda Türkmenistanyň çägine girmegi gadagan edilen daşary ýurt raýatlarynyň sanawy hem bar:

* Eýran Yslam Respublikasynyň 344 raýaty;

* Owganystanyň 475 raýaty;

* 2004 türk raýaty;

* Arap ýurtlaryndan 69 raýat;

* Russiýa Federasiýasynyň 1748 raýaty;

* 11 Germaniýanyň raýaty;

* 31 ABŞ raýaty;

* Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlarynyň 34 raýaty;

* Özbegistanyň 2814 raýaty;

* Täjigistanyň 261 raýaty;

* Gruziýanyň 9 raýaty;

* Gyrgyzystanyň 376 raýaty;

* Gazagystanyň 54 raýaty;

* 6 Norwegiýanyň raýaty;

* 3 Kanada raýaty.

Sanawdaky käbir adamlara Türkmenistanyň paýtagty Aşgabat şäherine girmek gadagan. Prezidentiň buýrugynda Türkmenistan serhedinden geçip, ýurduň çägine giren her bir daşary ýurtlunyň daşarky gözegçiliginiň ýola goýulmagy hem göz öňünde tutulýar.

Salgylanma. Ekspert iş topary (EIT) Özbegistanyň garaşsyz bilermenleriniň girdeji gazanmaýan, hökümete degişli bolmadyk seljeriş birleşigi bolup, onuň ünsi jemgyýetçilik bähbitleriniň we kanunyň özara täsirini öwrenmäge gönükdirilendir. EIT-iň esasy maksatlary kanunyň we jemgyýetçilik bähbitleriniň özara täsirindäki tendensiýalara gözegçilik etmek we öwrenmek; hukuk özgermeleriniň we olary durmuşa geçirmegiň mehanizmleriniň ähmiýeti barada jemgyýetçiligiň habardarlygyny ýokarlandyrmak; we ýerli bilermenler jemgyýetiniň we garaşsyz seljeriş gurluşlarynyň ösüşine goldaw bermek we dowam edýän özgertmeler barada halk arasynda erkin çekişmä we ölçeglere goldaw bermek.

2010-njy ýylyň maý aýynda Özbegistanyň çäginde 28-nji iýulda petiklenip başlan EIT web sahypasy açyldy. EIT web sahypasyny petiklemegiň sebäbi toparyň işi we ýerleşdirilen materiallar diýip hasaplaýar. EIP topary häzirki wagtda web sahypasyny başga bir ssenariýa geçirmek mümkinçiligine seredýär.

Fergana.Ru