ABŞ-nyň Döwlet Departamenti dünýädäki dini azatlygyň ýagdaýyny seljerýän 7-nji Bütindünýä Dini Erkinlik Hasabatyny ýaýratdy.
8-nji noýabrda neşir edilen Kongrese ýyllyk hasabat 1998-nji ýyldaky Halkara Dini Erkinlik Kanunyna laýyklykda neşir edildi we 197 ýurtda we sebitde dini azatlykdaky päsgelçilikleri seljermegi maksat edinýär. Şeýle hem hasabatda şertleriň gowulaşan ýurtlaryna ünsi çekýär we ABŞ-nyň bütin dünýäde dini azatlygy öňe sürmek ugrundaky hereketleri beýan edilýär.
2005-nji ýyldaky hasabatda ýene-de Birma, Hytaý, Eritreýa, Eýran, Demirgazyk Koreýa, Saud Arabystany, Sudan we Wýetnam dini azatlygyň düýpli bozulmagy üçin "Aýratyn aladaly ýurtlar" diýlip atlandyryldy. Şol ýurtlar 2004-nji ýyldaky hasabatynda-da häsiýetlendirildi.
Hasabatda, käbir ýurtlarda, şol sanda alada bildirýän ýurtlarda dini azatlyk baradaky borçnamalary we dini azatlykdaky päsgelçilikler seljerilýär. Hasabata görä, Gruziýa, Hindistan, Türkmenistan we Birleşen Arap Emirlikleri kanuny we jemgyýetçilik päsgelçilikleri ýeňip geçmek arkaly dini azatlygy goramakda we ösdürmekde "ep-esli gowulaşma" görkezdi.
Hasabatda agzalan käbir ýurtlar dini aňlatmalara we amallara gözegçilik etmek bilen dini azatlygy çäklendirýär. Bu ýurtlar "dini ynançlary ýa-da merkezi hökümetden garaşsyzlygy sebäpli käbir ýa-da ähli dini toparlary döwletiň duşmany hasaplaýarlar".
Hasabatda agzalan beýleki ýurtlar adaty, majoritar dinler üçin dini erkinlige rugsat berýär, ýöne "azlyk ýa-da rugsatsyz" dinlere uýýanlar üçin dini azatlygy çäklendirýär. Bu hökümetler azlyklaryň dinlerine garşy "duşmançylykly we eziji" tutum alyp barýarlar we "bu ynançlara eýerýänlerden öz ynançlaryndan ýüz öwürmegi talap edýän" syýasat alyp barýarlar, dini jemagatlaryň agzalaryny ýurtdan gaçmaga mejbur edýärler, ýa-da käbir dini toparlary gorkuzyp we azar berip, ýa-da käbir dini jemagatlaryň agzalarynyň arasynda gorkuzma we repressiýa duýgusyny döretmeli" diýilýär.
Şeýle hem hasabatda döwletiň äsgermezligi, azlyklaryň dinlerini kemsitmek ýa-da yzarlamak, diskriminasiýa kanunlary, käbir dini amallara garşy syýasatlar we käbir dini ynançlary howply "kultlar" ýa-da "mezhepler" hökmünde ýazgarmak netijesinde dini azatlygy çäklendirýän ýurtlar kesgitlenýär.
Hasabat ABŞ-nyň bütin dünýäde dini azatlygy öňe sürmek we goldamak ugrundaky tagallalaryna syn bilen tamamlanýar. Olaryň arasynda dini ynançlary üçin yzarlananlary aç-açan goramak we dini azatlyklar bilen ýagdaýa işjeň gözegçilik etmek bar.
Hasabatda "Dini azatlyk beýleki azatlyklary, şol sanda ýygnanyşmak we wyždan azatlygyny goldaýar" diýilýär.
Has giňişleýin maglumaty 2005-nji ýyldaky Bütindünýä dini azatlyk hasabatynda tapyp bilersiňiz.
Waşington faýly.
