Mundan ozal 8-nji awgustda Türkmenabatda daşary ýurtdaky protest hereketleriniň aktiwistlerine e-poçta iberendigi üçin tussag edilen himiýa mugallymy Reýimberdy Kurbanowyň 15 gün administratiw tussaglykdan soň 25-nji awgustda boşadylandygyny habar berdik.
1996-njy ýylyň 11-nji ýanwarynda doglan Kurbanow Reýimberdi Myradowiç ýerli ýöriteleşdirilen mekdepde mugallym bolup işledi. Ol 8-nji awgustda öýlän wagtynda polisiýa tarapyndan tussag edildi. Howpsuzlyk gullugy kompýuter enjamlaryny, telefon we elektron maglumat göterijilerini konfiskasiýa etdi, onda Türkmenistanyň protest hereketi we jemgyýetçilik kynçylyklary bilen baglanyşykly materiallary tapdy. Gözlegçiler hiç hili resminama bermekden ýüz öwürdiler we teswirnama düzmän ähli elektronikany ele aldylar.
Tussag edilmeginden bir gün öň Reýimberdi Kurbanow, IMO arkaly söhbetdeşliklere we hat alyşmalara işjeň gatnaşmagy sebäpli howpsuzlygyndan gorkýandygyny aýtdy.
Beýleki gün, YouTube kanallarynyň birine beren interwýusynda Kurbanow bu habary tassyklady we jikme-jiklik berdi: “2020-nji ýylyň 8-nji awgustynda Milli Howpsuzlyk ministrliginiň işgäri Merdan we iki sany näbelli adam mekdepde meniň ýanyma gelip, iki elimi büküp, meni polisiýa maşynyna saldy. Men soradym: näme üçin tussag edildim? Merdan: "Bir adamy öldürdiň" diýip jogap berdi. Protest hereketiniň daşary ýurtly aktiwistleri bilen ýazan hatlarymyň ýerleşýän ýeri bolan telefonymy elimden aldylar.
Şondan soň meniň dowzahly günlerim başlandy. Günde iki gezek meni sorag etdiler, kemsitdiler, agyr psihologiki basyşlara sezewar etdiler. Soraglar berildi: Daşary ýurtdan size kim töleg töleýär? Saňa "Diktator dur" ýazgyly futbolkalary we ýaşyl baýdakly futbolkalary kim berdi? ... Men aktiwist, Wahhabi, terrorist we Türkmenistanyň demokratik ulgamyny ýok edýändigimde aýyplandym .. Olar öz gezeginde ähli garyndaşlarymyň ýanyna baryp, telefonlaryny barladylar we sorag edilmäge çagyryldy. Olar üçin işlemäge razy bolmasam, ömrümiň we garyndaşlarymyň durmuşy dowzaha öwrüler we 25 ýyl azatlykdan mahrum ediljekdigim bilen haýbat atdylar. Başga ýolumyň ýokdugyna düşündim we ýalandan olar üçin işlemäge razy bolan ýaly boldum.
10-njy awgustda Türkmenabat şäherinde kazyýetiň ýapyk mejlisi geçirildi, oňa R. Kurbanow, Milli Howpsuzlyk ministrliginiň işgärleri Mekan we Merdan gatnaşdy. Aklowjy berilmedi. Türkmenistanyň Dolandyryş jenaýat kodeksiniň 345 maddasyna laýyklykda "ownuk huligançylyk" bilen R.Kurbanow 15 gün administratiw tussaglyga höküm edildi. Mekdep mugallymy, howpsuzlyk hyzmatlary bilen hyzmatdaşlyga razy bolmagyň oňa has agyr jeza bermezlige kömek edendigine ynanýar.
Gurbanow suddan öňki tussaghanadaky tussaglyk şertlerini elhenç diýip häsiýetlendirýär: “Ol ýerde gaty kyn, otagda penjireler ýok, ýorgan-düşek ýok, hajathana günde 3 gezek rugsat berilýär, sabyn ýa-da şampun ýok . Alýumin tabaklarda tagamsyz iýmit getirýärler, diňe käbir bölekler suwda ýüzýär, çemçe ýa-da başga gap-gaç ýok. ”
Şol bir wagtyň özünde Kurbanowyň okuwçylarynyň üçüsi, bir klasdaşy we ýakyn dosty hemişe sorag we hyzmatdaşlyga mejbur edildi. "15 gün tussaglykda oturanymda, okuwçylarymy, dostlarymy we kärdeşlerimi çagyrdylar, sorag etmek üçin alyp gitdiler, haýbat atdylar we wideo düşürdiler, kamerada:" Reýimberdini goldamzok "-diýdirdiler. Maňa güýçli psihologiki basyş etdiler, ýokardan buýruk bardygyny aýtdylar ".
15 günden soň Reýimberdiden dil haty alanlaryndan soň boşadyldy. Howpsuzlyk güýçleri oňa "Himiýa" kody adyny berdiler.
Kurbanowyň hekaýasynda jenaýat işlerini galplaşdyrmak we toslamak praktikasy beýan edilýär. Mugallym hyzmatdaşlyga razy bolansoň olar: “Size aňsat höküm bereris we siz amnistiýa düşersiňiz diýdiler. Soň bolsa bergim barmy diýip soradylar, dolandyryjy diýip seni türmä salyp bileris diýýärler. Ortaça aýlykdan köp gazanýan ýaly sebäbini anyklajak boldular. Soň bolsa telefona pornografiki wideo ýükläp kämillik ýaşyna ýetmedik çagalara paýlaýan ýaly başga bir bahana tapdylar ... munuň üçin 1 çüýşe Coca-Cola we 5 bölek somsa para berip, şaýatlary getirip bilerler, olar bolsa meniň ol wideony ýaýratýandygymy tassyklap biler"- diýip Gurbanow aýtdy.
R.Kurbanow Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň Myrat atly işgäriniň ýanyna äkidildi, ol mugallymy dissident söhbetdeşlikde prezidenti tankytlandygyny boýun almaga mejbur etdi. Soňra Aman atly başga bir işgär ony ofisine äkitdi we DVT hereketiniň söhbetdeşlik hatlarynda bolup geçen zatlaryň hemmesini suratlandyrmagy talap etdi. Şondan soň, hiç hili fiziki ýa-da ahlak taýdan basyş edilmeýändigi barada dil haty aldylar we Gurbanow ýene-de nägilelik hereketi bilen gyzyklansa, jemgyýetçilik tertibini bozandygy üçin jenaýat jogapkärçiligine çekiljekdigini duýdurdylar.
“Soňra maňa boş kagyz berdiler we Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Ministrligine meni Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň erkin bölümine kabul etmegimi haýyş edip arza ýazmagymy islediler, maňa himik (lakam) berdiler we mejbur resminama gol çekdirdiler. Meni DVT söhbetdeşligine goşdular we WPN-i käbir aktiwistler bilen paýlaşmagymy talap etdiler. Mundan 4 adamyň ejir çekendigini bilýärin, ýöne atlaryny bilemok.
Soňra magistratura Russiýanyň Halk dostluk uniwersitetiniň fizika we matematika kafedrasyna girdim. 2021-nji ýylyň dekabr aýynyň ahyrynda Türkmenistandan çykdym. "
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
