Düýn Türkmen parlamentine (Mejlis) geçiriljek saýlawlar garaşsyz döwletiň taryhyna halkara synçylary bolmazdan geçirilen ilkinji saýlaw hökmünde girer. Prezident Nyýazow daşary ýurtlulary öz ýanyna çagyrmak pikirinden uzak wagtlap ýüz öwürdi. Sebäbi, onuň sözlerine görä, "Türkmenistanyň ýolbaşçylygy esasy zady halkyň tejribesine we milli gymmatlyklaryna laýyk gelmegi göz öňünde tutup, daşardan buýruk bermezden demokratik prosesleri gurýar." Günbataryň öz ýurdundaky "demokratik özgerişlere" baha bermeýändigi bilen kanagatlanmady we muny diňe "demokratik gymmatlyklaryň jemgyýete tapgyrlaýyn girizilmegi" diýip kesgitledi. Şundan ugur alyp, Türkmenbaşy, daşyndan gözleriň bolmagyndan düýbünden ýüz öwürmek kararyna geldi.
200 ýerli synçy tutuş respublikada geçirilen ses berişlige gatnaşdy. Dogry, saýlawlaryň öňüsyrasynda daşary ýurtly wekilleriň degişli haýyşlary iberip biljekdigi barada maglumatlar peýda boldy, ýöne hiç kimiň islemeýändigi görünýär.
Saýlaw bäsleşigi az boldy. Kanun çykaryjy organda 50 orun üçin diňe 139 kandidat bäsleşdi. Elbetde, olaryň hemmesi prezidente wepaly. BBC habar berşi ýaly, Aşgabatda akkreditlenen daşary ýurt diplomatlary "Türkmenistanyň ýolbaşçylary tarapyndan gurnalan galplyk" diýip atlandyrýan saýlaw kampaniýasy bilen raýdaş boldular, ähli dalaşgärler prezident Nyýazowy biragyzdan goldaýarlar we Mejlisiň özi esasan Türkmenbaşynyň kararlaryny tassyklamak üçin ýygnanýar ".
Mejlis 5 ýyllyk saýlanýar. Deputatlaryň işini 5 komitet utgaşdyrýar: ykdysadyýet we durmuş syýasaty; ylym, bilim we medeniýet; hukuk meseleleri boýunça; jemlenen kanunçylyga laýyklykda; halkara we parlamentara gatnaşyklary barada. Mundan başga-da, mejlis agzalary ýurduň iň ýokary kanun çykaryjy organy bolan Halk Maslahatynyň (Halk Geňeşi) agzalary bolup, diňe Türkmenbaşynyň şahsy razylygy bilen girizilip bilner.
Merkezi saýlaw komissiýasynyň başlygy Myrat Garryýewiň pikiriçe, ýekşenbe güni geçiriljek saýlawlar dogry diýlip ykrar edildi. Raýatlar şu wagta çenli görlüp-eşidilmedik işjeňlik görkezdiler. Günortan (şol wagt Moskwada ir sagat 10-da) ýurtda hasaba alnan saýlawçylaryň 61.38% -i saýlaw uçastoklaryna geldi we tiz wagtdan saýlaw uçastoklaryny gaýtadan sanamak üçin saýlaw uçastoklary doly ýapyldy. Şeýle-de bolsa, saýlaw uçastogyna gitmezlik jeza mümkinçiliginiň döremegini aňladýar. Ses beriş netijeleri, ähli saýlaw uçastoklarynda gyssagly oturdylan telefon we telegraf arkaly merkeze iberildi. Ýeri gelende aýtsak, deputat hökmünde saýlanan adamlaryň sanawy saýlawlardan 10 günden gijä galman çap ediler.
Elbetde, geçen saýlawlara ÝHHG ýa-da beýleki halkara guramalarynyň nukdaýnazaryndan baha bersek, häkimiýetler erkin ses bermek üçin talaplaryň berjaý edilýändigi baradaky şikaýatlaryň doly sanawyny hödürläp bilerler. Şeýle-de bolsa, ýokarda belläp geçişimiz ýaly, halkara guramalarynyň pikiri Türkmenbaşy üçin abraýly däl, sebäbi halkyň tejribesi we milli gymmatlyklary onuň üçin esasy zat bolup galýar. Türkmenistanda partiýa sanawlarynda ses bermezlik bu ileri tutulýan ugurlar bilen baglanyşykly ýaly.
Prezident Nyýazow, Türkmenistanyň "ata-babalarynyň tejribelerini we däp-dessurlaryny doly göz öňünde tutýandygyny, jemgyýetiň Aziýa görnüşli demokratik guramasynyň baý mirasyny galdyrandygyny" gaýtalamakdan ýadamaýar. Halkyna ýüzlenip, "Konstitusiýanyň iň ýokary derejesi, kanuna hormat goýmak, demokratik gymmatlyklara, her bir raýat üçin adaty durmuşyň kepilliklerine boýun bolmak" ýolbaşçylyk edýän ştatynda esasy orunlary dowam etdirjekdigini aýtdy.
Emma näme üçindir BMG ýurtda adam hukuklarynyň bozulmagy barada alada bildirýär we her mejlisde diýen ýaly Türkmenbaşynyň gulagyny şyňladýan kararlar kabul edýär.
Wiktoriýa Panfilowa.
Nezawisimaýa Gazeta.
