Türkmenistan: Öňki tussag aklawçy Pygamberdi Allaberdiýewiň hukuklaryny dikeltmek.
“Freedom Now” we Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy Türkmenistan hökümetini demokratiýa ugrundaky hereketi üçin iki ýyldan gowrak türmede oturyp çykan aklawçy Pygamberdi Allaberdiýewiň hukuklaryny doly dikeltmäge çagyrýar.
Allaberdiýew Nebit we gaz ministrliginiň “Nebitdagnebit” bölüminiň öňki işgäri. 2020-nji ýylyň 5-nji sentýabrynda Allaberdiýew näbelli bir adam tarapyndan fiziki taýdan hüjüm edilen, delilsiz bir hadysanyň netijesinde bidüzgünçilikde aýyplanyp tussag edildi. Bu tussaglyk, Allaberdiýewiň duýgudaşlyk bildirdigi daşary ýurt oppozisiýa hereketi tarapyndan gurnalan demokratiýany goldaýan ýörişiň öňüsyrasynda boldy. Üç hepde soň ol günäkär hasaplandy we köpçülige ýapyk bolan iki sagat dowam eden suddan soň alty ýyl azatlykdan mahrum edildi. 2022-nji ýylyň 10-njy dekabrynda Türkmenistanda milli baýramçylyk bolan Bitaraplyk gününi bellemek üçin köpçülikleýin günä geçişiň çäginde türmeden boşadyldy.
2022-nji ýylyň noýabr aýynda Allaberdiýew boşadylandan soň MNB işgäri oňa bäş ýyl ýurtdan çykmagy gadagan ediljekdigini duýdurdy. Bu syýahat gadaganlygy barada resmi resminama berilmedi. Allaberdiýew boşadylandan bir aý soň, şäher polisiýasy oňa syýahat gadaganlygy barada ýene habar berdi we boşadylmagynyň şertleriniň häkimiýetlere yzygiderli hasabat bermegini talap edýändigini aýtdy. Allaberdiýew bu berk synag şertlerine diňe kazyýet işinde ulanylmaýan agyr iş kesilen adamlara degişlidigini öňe sürdi. Şeýle-de bolsa, häkimiýetler oňa bu şertleriň hökümetdäki ýolbaşçylarynyň buýrugy boýunça döredilendigini aýtdy.
Allaberdiýew ombudsmana, Baş prokuratura, Milli howpsuzlyk ministrligine, Migrasiýa ministrligine we Türkmenistanyň prezidenti Serdar Berdymuhammedowa synag möhletine nägilelik bildirýän onlarça haýyş bilen arza iberdi. Arzasyna diňe Baş prokuraturadan we Milli howpsuzlyk ministrliginden bir jogap aldy, şikaýatynyň özüne gözegçilik edýän etrap polisiýa işgärine geçirilendigi habar berildi. Beýleki guramalara iberilen soňraky arzalar jogapsyz galdy we poçta ýolbaşçylary ahyrsoňy Allaberdiýewe hatlarynyň niýetlenen alyjylara ýetmändigini habar berdiler.
Allaberdiýewiň synag möhleti onuň durmuşyna we abadançylygyna ep-esli täsir etdi. Allaberdiýewe garaşly kämillik ýaşyna ýetmedik gyzy, operasiýa ediljek aýaly we 78 ýaşly kör kakasy bar. Şeýle-de bolsa, tussaglykda bolany sebäpli aklawçy hökmünde köp iş tapyp bilmeýär we maşgalasyna maddy taýdan doly goldaw berip bilmeýär.
Mundan başga-da, şertli ýagdaýda çäklendirmeler Allaberdiýewiň ýeterlik lukmançylyk kömegini almagyna päsgel berýär. Tutulmazdan ozal, Allaberdiýew hroniki gipertoniýa ýaly birnäçe lukmançylyk kesellerini bejermek üçin Eýrana yzygiderli gidýärdi. Türkmenistanyň raýatlary ýerli saglyk ulgamynda ökde lukmanlaryň ýoklugy we giňden ýaýran geleňsizlik sebäpli bejergi almak üçin daşary ýurda gidýärler. Şeýle-de bolsa, Allaberdiýew syýahat gadaganlygy sebäpli indi bejergi hem alyp bilmeýär.
BMG-nyň esassyz tussag etmek boýunça iş topary 2022-nji ýylyň aprelinde Türkmenistanyň Allaberdiýewi tussag etmek bilen halkara hukugyny bozandygyny anyklady. Iş topary öz kararynda “jenap Allaberdiýewiň günäkärlenmeginiň we tussag edilmeginiň asyl sebäbiniň, söz azatlygyny we birleşmek azatlygyny parahatçylykly ulanandygyna ynanýandyklaryny, tussag edilmeginiň we kazyýet işiniň galp ýagdaýlary, şeýle hem kazyýetiň beren iň agyr jezasy muňa şaýatlyk edýär" diýdi. Iş topary, şeýle hem, Türkmenistany bikanun tussag edilenler üçin halkara hukugy tarapyndan kepillendirilen öwezini dolmak we dikeltmek üçin kanuny taýdan ýerine ýetirilen hukuklaryny üpjün etmäge çagyrdy.
“Freedom Now” we Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasy Türkmenistan hökümetini Iş toparynyň kararyny ýerine ýetirmäge, Allaberdiýewiň hökümini ýatyrmaga we hereket azatlygy ýaly hukuklaryny haýal etmän dikeltmäge çagyrýar.
