Daşary ýurtdan jemgyýetçilik aktiwistiniň Türkmenistanda ýene tussag edilendigi barada habar geldi. Türkmenistanyň Demokratik Raýat Bileleşigi Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodyň öňki ýerine ýetiriji işgäri we "şäheriň iň görnükli raýaty" Waleriý Palyň tussag edilmegi barada metbugat habarnamasy berdi. Resminamada Waleriý Pal “... Krasnowodsk şäheriniň adynyň Türkmenbaşy adyna üýtgedilmegine işjeň garşy çykandygy” we “käbir döwlete degişli däl jemgyýetçilik guramalary bilen hyzmatdaşlygy” aýdylýar. Resmi taýdan Pal işleýän kärhanasyndan "ogurlyk etmek" bilen günäkärlenýär. Türkmenistanda bolup geçen wakalaryň öwrümi, gowy hünärmeni dürli usullary ulanyp “iýýändiklerini”, wezipesinden gitmäge mejbur edilýändigi hiç kimi geň galdyrmaýar.
Palyň wyždanynda raýat işjeňliginiň “Demokratik raýat bileleşiginiň” ýüze çykmagy baradaky sözleriň dogrulygyny belläp bileris. Emma takyk aýdyp biljek zadymyz, Pal ýaly köp adamyň türkmen däldigi sebäpli işinden boşadylmagydyr. Ýeri gelende aýtsak, bu paýlanan hasabat beýandada aýdylýar. Özümem köp, örän köp hadysany synladym, bir kelöwser, ýöne işjeň türkmen, özüniň türkmen bolandygyndan peýdalanyp, töweregindäki ähli başarnyklary hyjuwlar bilen ýakanda. Köp halatlarda ilkinji pidalar türkmen däl milletlerden bolan hünärmenler bolýardylar we bolmagyny dowam etdirýär. Soň bolsa beýlekiler yzy bilen dowam edýärdi, ýöne bu gezek daşky gurşawyň türkmenlerinden, ýöne bir tire we taýpa degişliligi däl. Emma türkmen däller bilen başlaýarlar. Bu, Saparmyrat Nyýazowyň milli çydamsyzlyk syýasatynyň gönüden-göni durmuşa geçirilmegi we Gurbanguly Berdimuhammedowyň ýolbaşçylygyndaky häzirki hökümet tarapyndan dowam etdirilmegi. Nyýazowyň jynsparazdygy, özüniň “Ruhnama” kitabyndan we galdyran zatlaryndan gelip çykýar. Häzirki wagtda Türkmenistan köpmilletli bolmakdan monoetnika tarapa düşünip, muny esasy şygarlary we ýörelgeleri diýip yglan edip, milli azlyklary özleşdirýär ýa-da ýurtdan gysýar. Dogrusy, bu netije bermese, Paldaky ýagdaý ýaly gorkuzyp bilersiňiz. Bu waka Türkmenistan üçin şeýle bir adaty welin, indi ýerli ýaşaýjylaryň arasynda geň galdyrmaýar. Türkmen däller üçin jenaýat işleriniň galplaşdyrylmagy bilen haýbat atmak bilen ýüzlerçe, müňlerçe ýer boşadyldy.
Russiýanyň özünde ýa-da beýleki “taryhy watanlarda” adam hukuklary bilen meşgullanýanlaryň köpüsi bu zatlar hakda gürleşmekden utanýardylar we utanmaklaryny dowam edýärler, tituly bolmadyk bir halkyň diri wekillerine rus kolonizasiýasy üçin awtomatiki günä oýlap tapmak we taryhy günäkärlemäni ýükleýärdiler. Emma ruslaryň kolonizasiýasynyň ikinji orunda durýandygyny görkezýän görkeziji, häkimiýetleriň ozal ýüze çykan milli azlyklara bolan garaýşydyr we bu milletleriň adamlary özbekler, gazaklar, parslar hem - türkmenler ýaly bu ýurtlarda ýaşaýarlar. Olar hem köp ýolbaşçy we jogapkär wezipelerden önden bäri “gidip” galdylar. Işden aýrylmak üçin elmydama köp sebäpler bardy, ýöne esasy sebäp bar – milli raýatlyk.
Soňra türkmenleriň arasynda “çorekli” ýerleri üçin söweşiň başlamagy hiç kimi geň galdyryp bilmez. Bu derejede jyns arassalygy baradaky talaplar bir ýa-da başga bir türkmen taýpasyna degişlidigi sebäpli öňe sürülýär. Bu, ähli güýç derejelerinde özüni görkezýär we sebitden sebite üýtgeýär. Garaşsyzlyk döwründe, Nyýazowyň tire-taýpalar boýunça ýurduň federallaşmagynyň öňüni almak üçin mümkin boldugyça köp synanyşandygyna we beýleki taýpalary beýleki sebitleriň ýolbaşçylary edip belländigine garamazdan, bu prosesler hasam güýçlendi. Ýöne jynsparazlygyň we milli çydamsyzlygyň sebäbini hut onuň tarapyndan gelip çykdy. Türkmenistanyň haýsy jemgyýete tarap barýandygyny duýýarsyňyzmy? Dogry, tire-taýpa tarap.
Myrat Aýtakow.
Çeşme : Oazis
