Gurbanbibi Atajanowanyň uçmagy we düşmegi. Baş prokuror türmede nähili oturýar.

Türkmenistanyň baş prokurorynyň uçmagy we düşmegi awtoritar rejimleriň işgärleri üçin seresaply erteki. Stalin döwründen bäri diktatorlaryň esasy jezalandyryjylaryndan töhmet atmak tejribesi gülläp ösýär.

Gurbanbibi Atajanowa 1947-nji ýylda Türkmenistanyň günortasynda, Tejen şäherinde dünýä indi. Kiçijik, ýöne aç-açan fiziki kemçiligi bolan bir gyz, ýaşlygynda öz raýatlarynyň ykbalyna gözegçilik etjekdigini düýşünde-de görmedi. Şeýle-de bolsa, başyny aýlaýan zahmet ýoly şowsuzlyk bilen tamamlandy we diňe özüne däl, müňlerçe bigünä adama-da täsir etdi.

Öňki kärdeşleriniň aýdyşy ýaly, orta mekdebi gutarandan soň, etrap häkimliginiň täsirli dostunyň howandarlygynda Gurbanbibi etrap prokuraturasynda kätip bolup işe alyndy. Tizara, paýtagt uniwersitetiniň Hukuk fakultetiniň gaýybana bölümüne ugradyş hatyny aldy.

Diplomyny alan Gurbanbibi Atajanowa prokuraturanyň şol bir bölüminde wezipe alýar. Derňewçi bolup işlemän Gurbanbibi derrew administratiw wezipä işe alyndy. Tejribeli ýerli aklawçynyň bellemegine görä, bu hakykat Türkmenistanyň ähli gözegçilik ulgamy üçin ölüme sebäp boldy. Aklawçy bir meňzeşlik berýär: eger goşuna hiç wagt pyçak ysy gelmedik işgär ýolbaşçylyk etse, onda beýle goşun biderek.

Höwesli zahmet ýoly

Iş taryhy prokuratura ulgamynda dürli wezipeleri öz içine alýar: Tejen etrabynyň prokurorynyň kömekçisi, Kaka etrabynyň prokurory, Baş prokuratura işgärler bölüminiň başlygynyň orunbasary, baş prokuroryň orunbasary.

1995-nji ýylyň 3-nji aprelinde Gurbanbibi Atajanowa Türkmenistanyň Baş prokurory wezipesini aldy. Hünärmenler bu wezipäni mejbury diýip atlandyrdylar, sebäbi şol döwürde Merkezi Aziýanyň ýaş ýurdunyň ilkinji prezidenti Saparmyrat Nyýazow (Türkmenbaşy) üçin syýasy duşman etmezlik has möhümdi. Jemgyýetden ýüz öwüren aýalyň dalaşgärligi iň oňaýlysydy.

Gurbanbibi Atajanowa köp ýyllap ýolbaşçylyk edeninde, Nyýazowyň ajaýyp ynamyndan peýdalanyp, gözegçilik edarasyny jeza ulgamyna öwürdi. Hünärmenlik bu ýolda pese gaçdy. Şahsy wepalylyk, rejime wepalylyk we adaty garakçylyk işgärler syýasaty üçin esas hökmünde kabul edildi. Kem-kemden korrupsiýa we pul ogurlamak tutuş ulgamy gurşap alýar.

Şeýle-de bolsa, Baş prokuror hemme zatdan el çekýär. Mundan başga-da, 2002-nji ýylyň 3-nji aprelinde Gurbanbibi Atajanowanyň baş prokuror hökmünde konstitusiýa ygtyýarlyklarynyň, prezidentiň karary bilen, Konstitusiýany bozup, öňki wezipesinde galýandygyna garamazdan.

Türkmenbaşynyň egindeşleriniň minnetdarlygy uzak wagta çekmedi. “2002-nji ýylyň noýabr aýynda Türkmenbaşy janyna kast etmek synanyşygy” diýlip atlandyrylan wakadan birnäçe gün soň, gurluşy prezidente garşy dildüwşügiň tapylandygyny habar berdi. Ýüzlerçe bigünä adam tussag edildi, türmä iberildi we repressiýa sezewar edildi, şol sanda mejlisiň başlygy, öňki premýer-ministriň orunbasary we Milli howpsuzlyk komitetiniň birnäçe başlygy. Daşary ýurt habar beriş serişdeleri we adam hukuklary aktiwistleri bu işdäki kazyýetleri Stalin-Beri kazyýetleri bilen deňeşdirdiler. Emma general Gurbanbibi Atajanowa garaşsyzlygyň ilkinji ýyllarynda ýurtda uly täsir galdyran KNB-ni (öňki KGB) yzky ulgama geçirmegi başardy.

2003-nji ýylyň ýanwar aýynda Gurbanbibi Atajanowa “Türkmenistanyň prezidentiniň ýörite tabşyrygyny ýerine ýetirmekde göreldeli ýolbaşçylygy üçin” Türkmenbaşy ordeni bilen sylaglandy.

Näme üçin prokuror 30 müň 500 bedre ogurlady?

2006-njy ýylyň aprelinde “Türkmen adalatynyň esasy emini” tussag edildi. Türkmenbaşynyň özi paş ediji bolup çykyş etdi. Onuň sözlerine görä, Gurbanbibi Atajanowa uly güýçlerden we hukuklardan peýdalanyp, uzak wagtlap jogapkärçilikli wezipede galyp, kem-kemden bu hukuklary we ygtyýarlyklary bikanunlyga öwrülen rugsat hukugy bilen çalşypdyr.

Saparmyrat Nyýazow adamlaryň öýlerinde bikanun gözleglerden, ýakynlaryny tussag etmek we saklamak bilen baglanyşykly rugsatsyz hereketlerden, prokurorlar tarapyndan şantaj etmekden, para bermekden we talamakdan zeýrenýändigini aýtdy. Şol bir wagtyň özünde, Nyýazow gözleg wagtynda diňe bir köp deliliň tassyklanman, eýsem Baş prokuroryň ýakyn işgärlerini we garyndaşlaryny hem alyp barýan işleriniň göze ilmeýän suraty ýüze çykaryldy.

“Ol bidereklik we özüne gyzyklanma bildirip, köşk jaýyny we ajaýyp öý satyn aldy. Derňewiň dowamynda ondan bir topar ulag, köp mukdarda haly we şaý-sepler we ýere gömülen millionlarça dollar konfiskasiýa edildi "-diýdi.

Ýöne telewideniýede efire berlen ýygnakda Atajanowanyň 13 ýaşaýyş jaýy, kerpiç zawody, tüwi fabrigi, bäş awtoulag, üç traktor, buldozer, iki gurluşyk diňi kranlary, 40 gektar ýer, alty million dollar we ş.m. ele salnandygy habar berildi. Mundan başga-da, Türkmenistanyň häzirki Baş prokurory Atajanowanyň ogullyga alnan oglunyň 2002-nji ýylyň oktýabr aýynda 16 kilogramdan gowrak geroin satjak bolanda tussag edilendigini habar berdi. Ondan 100 müň dollar alan Atajanowanyň dogany, bu puly neşe söwdasy ulgamyny guramak üçin ulanandygy aýdylýar.

Bularyň hemmesi ençeme ýyl bäri her burçda pyşyrdalýardy. 2003-nji ýylda Saparmyrat Nyýazow garyndaşlarynyň neşe gaçakçylygy bilen baglanyşyklydygy belli bolanda Baş prokurory käýedi. Emma, ​​Türkmenistanda döredilen tejribä görä, bu zatlar hakda diňe ýurduň ilkinji adamy aç-açan gürläp biler. “Men siziň açgözligiňize haýran. 30 müň 500 bedre ogurladyň. Näme üçin?" - diýip, Saparmyrat Nyýazow sorady. Soň oppozisiýa metbugatynyň birinde gyzykly görnüşü eşidildi: Gurbanbibi Atajanowa bedreleri arassa altyn bilen doldurdy diýilýär. Bu ýerde nämäniň dogrydygyny we nämäniň ýalňyşdygyny anyklamak kyn däl. Türkmenistanda giň gerimdäki korrupsiýa we galplyklar adaty bir zat.

Muňa jogap edip, “iň güýçli Bibi” aglady, rehimdarlyk sorady we özüne gynandyrmaga synanyşdy: “Beýik ýolbaşçym, men günäkär. Bu ýerde aýdylanlaryň hemmesi dogry we men muny doly boýun alýaryn. Inkär etjek we goşjak zat ýok ... Üç gyzym bar, oglum ýok. Rehim et, meni türmä salma ".

GURBANBIBI GÖZENEGIŇ AŇYRSYNDA

Türkmenbaşynyň hökümdarlyk eden döwründe köpçülikleýin jeza bermegiň netijesinde ýokary derejeli wezipeli adamlar we halkyň duşmany diýlip atlandyrylýanlar, şeýle hem ikisiniň dostlary we garyndaşlary türmä iberilip başlandy. Bu tussaglar başga bir ýere geçirilen wagty gözegçilik astynda, ýüzleri mata bilen örtüldi;

Norwegiýanyň Helsinki komitetiniň hasabatynda bellenip geçilişi ýaly ýörite gözegçilik tejribesi täze prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň döwründe hem ulanylýar. Bu ýerde Gurbanbibi Atajanowanyň bu ýerde nädip düşendigini we bu ýerde nädip oturandygyny jikme-jik aýdýarys.

Geň ýeri, Gurbanbibi Atajanowa häzirki wagtda Türkmenistanyň demirgazygyndaky Daşoguz şäheriniň golaýyndaky şol bir DZK / 8 türmede saklanýar, ol 2006-njy ýylyň başynda - tussag edilmeginden üç aý öň prokuroryň gözleği wagtynda "şypahana" diýip häsiýetlendirdi. Bu iň ýönekeý aýallar türmesi, ýöne tussaglary tussag etmegiň elhenç adamkärçilikli şertleri. Ol tor bilen berkidilen aýry kazarma ýerleşdirildi. Görnüşi ýaly, Saparmyrat Nyýazowyň eýýäm ölendigini bilmeýär ekeni, jezalandyrmaga äkidilýär öýdüpdür, kellesine mata dakylypdy.

Ol bu ýere 2006-njy ýylyň dekabrynda Owadan-Depe şäherindäki gizlin türmeden getirilende, Gurbanbibi Atajanowa gaty ejizdi, bedeni suwsuzdy. Kynçylyk bilen hereket etdi we kamerasyna barmak üçin kömek edilmeli boldy.

Ýakynda DZK / 8 koloniýasyndan boşadylan bir aýal Azatlyk radiosyna telefon arkaly söhbetdeşlikde aşakdaky maglumatlary berdi (adynyň tutulmazlygyny isledi):

- Gezelençde umumy tussaglar Gurbanbibi Atajanowany we “ýoldaşlaryny” haýatyň aňyrsyndan synlamaga mümkinçilik alýarlar. Baraga ýerlikli at berildi - “haýwanat bagy”.

Öňki prokuroryň "ýoldaşlary" 2007-nji ýylda tussag edilen hökümetiň öňki premýer-ministriniň orunbasary we medeniýet ministri Enebaý Ataýewa; aýal dogany Maýa Geldiýewa Merkezi bankyň öňki işgäri (aýtsak, Baş prokuror Atajanowa onuň ykbalynda erbet rol oýnady); Mejlisiň öňki başlygynyň aýaly Gözel Ataýewa 2006-njy ýylyň dekabrynda Türkmenbaşy ölenden soň derrew adamsy we Gurbanbibi Atajanowanyň gyzy bilen tussag edildi. Atajanowanyň adamsy, ogullyga alnan ogly we giýewi hem bir wagtlar derňew astyna alyndy - haýsy şertleriň berlendigi belli däl; Häzir olaryň nirededigi belli däl.

Norwegiýanyň Helsinki komiteti türmäniň elhenç şertleri sebäpli Gözel Ataýewanyň 2008-nji ýylyň iýul aýynda öz janyna kast etmäge synanyşandygyny ýazýar. Şondan soň aýdylmadyk agyr tussaglyk şertleri ony birneme ýeňilleşdirdi. Azatlyk radiosynyň çeşmesi, galan ýüzlerçe aýal tussag gara çörek üstünde otyrka, Gurbanbibi Atajanowa we onuň “ýoldaşlary”, elbetde, türme ýolbaşçylaryna para berip daşardan ýygy-ýygydan posylka alyp biljekdigini habar berýär. Iň bärkisi, açlyk çekenoklar. Ýöne türme türme bolup, Nyýazow rejiminiň göwnünden turmak üçin öňki galplyklar sebäpli hatda ýönekeý tussaglar bilen bile bolmazlygy üçin goralýar.

Şaýat sözüniň üstüni ýetirýär: “Jemal Garaýewa (Baş prokuraturanyň umumy gözegçilik gullugynyň öňki başlygy) olar bilen. Kärdeşlerini ýazgarmak bilen koloniýa administrasiýasynyň göwnünden turdy we şonuň üçin umumy tussaglara geçirildi. Bu ýerde Garaýewa habar bermek tejribesini dowam etdirdi, bu bolsa hemme kişini özüne öwürdi.”

Azatlyk radiosynyň çeşmesi dowam etdirýär, bigünä adamlaryň repressiýa edilen ýüzlerçe galp jenaýat işine prokuratura jogapkärdir. Şol sebäpden, tussaglar öňki ýokary wezipeli adamlaryň we koloniýanyň administrasiýasynyň geçirilmegine sabyrsyzlyk bilen garaşýardylar, tolgunyşyklara garaşýardylar, gyssagly ýagdaýda Türkmenbaşynyň yhlasly ýoldaşlary üçin aýratyn kazarma gurmaga mejbur boldular.

“Türkmenistandaky rus jemgyýeti” guramasynyň başlygy Anatoliý Fomin (Moskwa) Azatlyk radiosyna diktator äheňli adalat saýlamak barada gürrüň berdi:

- Prokuraturanyň işgärleri talamak, para bermek, korrupsiýa we beýleki jenaýat işleri bilen baglanyşykly işlerde aýyplandy. Hiç kim öz günäsine şübhelenmeýär. Emma häzirki prezidentiň güýçli syýasy erkiniň ýoklugy sebäpli, gynansak-da, günäkärler gatnaşan döwrüniň aýylganç repressiýalary üçin degişli jeza çekmediler.

Türkmenleriň adalat taryhynda dürli jenaýatlarda, esasanam ogurlykda, ygtyýarlykdan hyýanatçylykly peýdalanmakda we beýlekilerde günäkärlenýän ýokary wezipeli işgärleriň işi ýapyklygyna galýar. Olaryň arasynda premýer-ministrleriň öňki orunbasarlary Seýitbaý Gandymow, Batyr Saryjaýew, Rejep Saparow, Ýolly Gurbanmyradow, Güýçnazar Täçnazarow bar; Milli howpsuzlyk komitetiniň öňki başlyklary Muhammet Nazarow, Batyr Busakow we başga-da onlarça ýokary wezipeli adam.

Köp türkmen tussaglarynyň ykbaly belli däl. Häzirki rejim amnistiýalaryň sanawyny çap etmek bilen meşgullanmaýar we resmi Aşgabat adam hukuklaryny goraýjylaryň köpden bäri eden çagyryşlaryna jogap bermek we türmelere girmek üçin halkara wekilhanalaryna rugsat bermek üçin kän bir gyzyklanma bildirmeýär. Türkmenistan şol bir ölçegde ýaşamagyny dowam etdirýär.

DERÝA ATABAÝEW

Радио Аzattyq