Adam ölçegleri baradaky borçnamany gözden geçirmek ýygnagyndan.
Türkmenistanda adam hukuklarynyň gödek bozulmagy hakynda her ýyl diňlemekden we resmi Aşgabat şäherini konstruktiw gepleşiklere çagyrmak baradaky utanjaň özüňizi aklamak synanyşyklaryňyz hakda gürlemekden ýadamadyňyzmy? Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy:
1. Bilim pudagyndaky pese gaçmagyny duruzmak üçin, türkmenleriň bilim ulgamyna çynlakaý derňew geçirmegiňizi we ilkinji nobatda, Türkmenistanda akkreditlenen daşary ýurtlaryň ähli ilçihanalarynda halkara ülňüleri derejesinde bilimli mekdepleri açmagyňyzy maslahat berýäris. Maddy kynçylyklara, işgär toplamakdaky kynçylyklara we ş.m. ýüzlenmegiň zerurlygy ýok. Ýurtda henizem Niýazow rejimi tarapyndan döredilen we çuňňur ideologiki bilimi amala aşyrmak islemeýändikleri sebäpli gämiden atylan ýokary hünärli mugallymlar bar.
Bahana maliýe kynçylyklaryna salgylanýar: türkmen mugallymlarynyň aýlyk tölegi Ýewropaly mugallymyň gündelik (hat-da sagatlyk hem bolup biler) tölegine deňdir.
2. Türkmenistanda başgaça we raýat işjeňligi yzarlanýar we aç-açan kazyýet işi bolmansoň, hukuk goraýjy aktiwistler häkimiýetler tarapyndan döredilen jenaýat işlerinde günäkärlenen müňlerçe tussagy syýasy tussag hökmünde hasaplamaga esaslaryň bardygyna berk ynanýarlar. Göni we gytaklaýyn maglumatlara esaslanýan ýerli synçylar häzirki wagtda türmede 18 müňe çenli tussag bar diýen netijä geldiler. Olaryň azyndan 4 müňüsi amnistiýalaryň sanawyna häkimiýetler tarapyndan goşulmaýar, türkmenleriň syýasy tussaglary hasap edilip bilner. Türkmen rejimiň tussag astyna alynýan ýerlere kabul edilmegi meselesinde gepleşiklere we çydamlylyga umyt etmegiň zerurlygy ýok. Resmi Aşgabat diňe “ýumruk we pul” diline düşünýär. Ýewropa bilen çig mal baý ýurduň arasynda bolup biljek hyzmatdaşlyk baradaky hyýallaryňyz bu ýerde agdyklyk edýän ýaly. Aslynda, Türkmenistan aç-açan hasap açýan ýurtlar bilen söwda şertnamalaryna gol çekmek niýetiniň ýokdugyny birnäçe gezek açyk aýtdy. Ýewropa deputatlarynyň Türkmenistana tomusky saparynyň öňüsyrasynda köpçülikleýin tussag edilmeler resmi Aşgabadyň ýüzüni demokratik ýurtlara öwürmek islemeýändigini tassyklaýar. Siziň prinsipial pozisiýaňyz şu ýerde zerur. ÝHHG, BMG we G-8 ýurtlary bu meseläni tüýs ýürekden çözmek isleseler, Nyýazowa täsir etmegiň köp mehanizminiň bardygyna ynanýarys.
3. Şu gün ÝHHG-nyň wekili soňky bir ýylda Türkmenistanda ýekeje jemgyýetçilik guramasynyň-da hasaba alynmandygyny aýtdy. Birnäçe ýyl bäri daşary ýurtlarda işleýän türkmen jemgyýetçilik guramalary we oppozisiýa hereketleri Türkmenistanda hasaba alynmagy we ýurduň içinde işlemegi teklip edýär ... Olara diňe Günbataryň hakyky kömegi gerek, ýöne ýok.
4. Müňlerçe türkmen raýaty daşary ýurda gitmäge rugsat berilmedikleriň “gara sanawynda” galmagyny dowam etdirýär. Hatda şeýle sanawlaryň bardygyny tassyklaýan türkmen prokuraturasyndan resmi jogap çap etdik, ýöne ÝHHG bu meseläni çözmekde berk däl. Mysal üçin, Sazak Begmedow üç ýyl bäri içerki ýurt sürgüninde bolup, bu döwürde daşary ýurt diplomatik wekilhanasynyň ýekeje wekili-de oňa baryp görmedi ýa-da ykbaly barada soramady. Mundan başga-da, Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň wekilleri bilen bilelikde onuň ýanyna baryp görmegi teklip edýär we aç-açan kazyýet işiniň ýoklugy, dissidentleriň garyndaşlaryny yzarlamak we başga-da köp zatlary olaryň ýanynda aýdyňlatmaga razylyk berýär.
ÝHHG tekliplerimizi kabul eder we beýik tribunallardan yglan eden ýörelgeleriňizi hakykatda durmuşa geçirip başlar diýip umyt edýäris.
Täjigül Begmedowa.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy.
