Täsin zalym Saparmyrat Nyýazowyň ýeňil eli bilen, Türkmenistanyň raýatlary üçin ýapylan dünýä üçin ýene bir “penjire” - ýurtda jemgyýetçilik kitaphanalary ýapyldy.
Türkmen halky nädip opera, balet, kinoteatr we sirksiz ýaşamaga öwrenişdi. Türkmenbaşy bu zatlaryğ raýatlar üçin zerur däldigine karar berip, bularyň hemmesini ýok etdi. Emma kitaphanalar-eýýäm çenden aşa.
Olga 12 ýaşly ogluny yzygiderli Aşgabadyň merkezi jemgyýetçilik kitaphanasyna eltýärdi, ol ýerde köp okady we höwes bilen okady.
Olga: "Kitaphananyň bilime teşne döredýän özboluşly atmosferasy bar" -diýdi.
“Indi çagalarymyz näme eder? Köçedäki deň-duşlary bilen näme oýnap biler? Kitaphanalaryň ýapylmagy bilen dünýä edebiýatynyň ajaýyp eserleri bilen tanyşmak mümkinçiliginden mahrum edildi. ”
Aşgabatly 60 ýaşly bir pensioner kitaphana gyzyklanma klublary hökmünde gidýärdi, bu ýerde hemişe meňzeş adamlar bilen duşuşyp, okan zatlaryny ara alyp maslahatlaşyp bilýärdi.
Ol: "Indi beýle mümkinçilik bolmaz" -diýdi. - Hepdede birnäçe gezek etrap kitaphanamyza barýardym, kitap karz alýardym. Şeýle hem, garyp pensiýa bilen satyn alyp bilmeýän magazin-žurnallaryň birnäçesi bardy. "
Fewral aýynyň ahyrynda Türkmenbaşy “çäksiz paýhasy” bilen ýurtdaky kitaphanalary ýapmak kararyna geldi, bu karar eýýäm adam hukuklary guramasy we Halkara Helsinki federasiýasy ýaly dürli halkara guramalarynyň güýçli nägileligini döretdi.
Beýik Uçarman, adaty hökümet ýygnagynda eden çykyşyny goldap: "Hiç kim kitaphanalara gitmeýär we kitap okamaýar" -diýdi. Kitaplaryň köpüsiniň rus dilinde bolmagy we 1996-njy ýyldan bäri mekdeplerde täze - latyn elipbiýiniň öwredilmegi kitaphanalary ýapmak üçin goşmaça itergi bolup biler.
Şu wagta çenli diňe häzirki zaman türkmen edebiýatynyň we taryhy materiallaryň esasy ammaryna öwrülen, diňe Milli kitaphanany goýmak kararyna gelindi.
Prezidentiň pikiriçe, kitaphanalar indi zerur däl, sebäbi türkmen halkyna zerur kitaplaryň hemmesi eýýäm her öýde, her bir iş ýerinde we ähli mekdeplerde bolmaly. Bu "kitaplaryň" köpüsini Türkmenbaşynyň özi ýazypdyr.
Türkmenistanda bilim ulgamynyň esasyny Nyýazowyň “Ruhnama” atly ruhy traktaty bolup, ol Türkmenbaşynyň şahyrana eserlerini, özi we ene-atasynyň terjimehalyny öz içine alýar.
Ýakynda "Paýhasyň çeşmesi" kitaby orta mekdebiň okuw meýilnamasyna girizildi, Nyýazowyň şahyrana üçlüginden bölekler elipbiý tertibinde ýazylan.
“Bu kitaplary okamak üçin kitaphana gitmeli däl. Her kimiň elmydama elinde bolmaly "-diýdi.
Ýerlerde, kitaphanalary ýapmak üçin bahana köplenç binany düýpli abatlamak ýa-da inwentarizasiýa zerurlygy bolup durýar. Şol bir wagtyň özünde, köp synçylar “Türkmen halkynyň Atasy” kitaphanalarda we olar bilen baglanyşykly ähli zatlarda “dişlerini gyjaýandygyny” ýada salýarlar.
1990-njy ýyllaryň ahyrynda türkmen edebiýatynyň nusgawy kitaplary Berdi Kerbabaýewiň, Rahym Esenowyň, Beki Seýtäkowyň, Tirkiş Jumageldýewiň, Haýdyr Derýaýewiň we Nurmyrat Saryhanowyň kitaplaryny ele salmagy we ýakmagy buýurdy.
Aşgabat döwlet uniwersitetiniň edebiýat professory IWPR-a habar berşi ýaly, Türkmenbaşy bu ýazyjylary halamaýar, sebäbi "SSSR-iň galan respublikalarynyň türkmen halkynyň medeniýetine goşan ägirt uly maddy we ruhy goşandy, ruhy taýdan baýlaşdyrylmagy we türkmen şahsyýetiniň kemala gelmegi. "
Bu ýazyjylaryň döredijiligi, Türkmenbaşynyň özi, hususan-da, “Ruhnama” atly üçlügi, dünýä siwilizasiýasynyň, ylymyň we medeniýetiň türkmen milletiniň döremegine we ösmegine edýän täsirini inkär edýär. Türkmenbaşy tigiriň we ýazuwyň oýlanyp tapylmagynyň türkmenleriň peýdasydygyny öňe sürýär.
Türkmenistanyň ilatynyň özüni tapýan maglumat boşlugy alada döredip bilmez. Häzirki zaman dünýäsi barada maglumat almazdan, ýaş nesil nadanlyga uçrady.
Uniwersitetlerdäki kitaphanalar saklanar, ýöne serişdeleri on ýyl bäri doldurylmady we taryh, edebiýat we biologiýa bilen baglanyşykly köp kitap ýyllar boýy konfiskasiýa edildi we ýok edildi.
Kitap dükanlarynyň hemme ýerinde baýramçylyk bilen bezelen prezident ýazgylary bar, ýöne satyljak başga zat ýok.
Kitaplara ýurda hususy import etmek gaty kyn, sebäbi döwlet çap edilýän materiallara ýokary import salgytlaryny kesgitledi.
“Cosmopolitan” ýaly dükanlarda we hususy dükanlarda magazin-žurnallary tapyp bilersiňiz, ýöne 2002-nji ýylyň iýun aýyndan bäri daşary ýurt neşirlerine ýazylmak gadagan.
Internete girmek gaty çäkli we gaty gymmat. Netijede, köp ýaşlar onuň barlygyny bilmeýärler.
Ýerli hünärmenleriň biri: "Garaşsyzlygyň başynda kommunistik ideologiýanyň mirasyny ýatyrmak baradaky karar türkmen halkyny has" ideologiki "durmuşa öwürdi" -diýdi.
“Emma ideologiýanyň özi hasam manysyz boldy. Ýolbaşçylyk, taryhy faktlara gönüden-göni garşy gelýän goldanmaýan taryhy, jemgyýetçilik we syýasy tezisleri ýükleýär.
IWPR
