NBCA hünärmenleriniň bellemegine görä, häkimiýetler ýel we gün energiýasyny ulanmak üçin giň mümkinçilikleri yglan edýärler, ýöne ylmy we tehniki bazanyň ýoklugy sebäpli bu meseläni ýakyn wagtda durmuşa geçirmek kyn.

12-nji iýunda Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow Türkmenistanyň Ylym gününe bagyşlanan çärede çykyş edip, alymlary adaty däl energiýa çeşmelerini halkyň hyzmatyna goýup, täze tehnologiýalarda has işjeň işlemäge çagyrdy.

"Bu ugurda gözleg geçirmek üçin uly mümkinçiliklerimiz bar we döwlet bu işi amala aşyrmak üçin mümkin bolan ähli kömegi berer" -diýip, gaz we nebite baý ýurduň lideri nygtady.

Döwlet habar gullugy TDH-iň habaryna görä, häzirki wagtda ýurt gün we ýel energiýasyny ulanmak taslamalaryny öz içine alýan täzelenýän energiýa çeşmelerini ösdürmek bähbitlerini işläp düzýär.

Türkmenistanda howa gaty kontinental (yzygiderli yssy) we meýdanyň 86 göterimi ýurduň gurak böleginde çölde ýerleşýär. Döwlet işgärleriniň pikiriçe, şeýle tebigy şertlerde gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak ykdysady we ekologiýa taýdan mümkin.

Aşgabatda ýerleşýän "Gün" Ylmy we Önümçilik Assosiasiýasy, gün radiasiýasynyň häzirki ortaça ýyllyk intensiwligi bilen ýurtda ýylda öndürilýän ähli elektrik energiýasy, takmynan 14 milliard kilowat sagat, onlarça inedördül kilometr meýdanda ýerleşýän diňe bir gün stansiýasyndan alnyp bilner.

NBCA hünärmenleri häkimiýetleriň adaty bolmadyk energiýa çeşmelerini ösdürmek baradaky kararyny gutlaýarlar we bar bolan nebit we gaz gorlarynyň bir gün gutaryp biljekdigini aýdýarlar, şonuň üçin häkimiýetleriň beýleki tebigy baýlyklary ulanmagyň ýollaryny gözlemegi mantykly.

Şeýle pikirleriň çalt durmuşa geçirilmegi üçin köp düzüm ýok.

“Gün we ýel goşmaça çeşmeleriň potensialy diýseň uludyr, ýöne şeýle çeşmeleri ulanmak boýunça gözleg işlerini geçirmek üçin hiç hili mümkinçilik ýok, ähli ylmy bölümler öňki rejim döwründe pese gaçdy, material we tehniki esas weýran boldy, täze enjamlar gelmedi "-diýip, NBCA-nyň Türkmenistan boýunça bilermeni aýdýar.

Aşgabat Gün institutynyň öňki işgäri NBCA-a işjeň ylmy işiň 16-18 ýyl ozal, Türkmenistan SSSR-iň bir bölegi bolup, merkezleşdirilen maliýeleşdirmegiň Moskwadan gelendigini aýtdy.

Şol döwürde alternatiw energiýa çeşmeleri bilen dürli synaglar geçirildi we Hazar deňzinde ýel energiýasy bilen süýjediji (duzlaryň konsentrasiýasyny azaltmak) zawodlar döredildi. Aşgabatda gyşda gün energiýasy bilen gyzdyrylýan ýörite jaýlar guruldy, paýtagtyň eteginde hatda ähli binalaryň we aragatnaşyklaryň goşmaça energiýa çeşmeleri bilen işleýän bir obasy bardy.

Garaşsyzlyk gazanylandan soň türkmen häkimiýetleri ylma üns bermegi bes etdiler, köp gözleg merkezleriniň işgärleri azaldy we Ylymlar akademiýasy we Gün instituty ýapyldy.

Işleriniň indi täzeden başlandygyna garamazdan, ýitirilen potensialy dikeltmek üçin ep-esli wagt gerek bolar diýip, NBCA synçylary bellediler.

Institutyň öňki işgäri: "Gün institutynyň häzirki ýagdaýy (Gün gözleg we önümçilik birleşiginiň bir bölegi) rehimdarlygy döredýär, sebäbi ýeterlik serişde ýok, adaty iş şertleri ýok, işgär ýok, bazasy ýok". - "Bagtymyza, akademiki kitaphana goralyp saklandy, ýöne bu ylmy gaznada işleýän hünärmenleriň ýoklugy sebäpli islendik edebiýaty gözlemek uzak azaplara öwrülýär."

Synçylar indi türkmen ylmyna has köp üns beriljekdigini aýdýan işgärlere belli bir umyt baglaýarlar.

2008-nji ýylda ylym we bilimi ösdürmek üçin 64 milliard manat bölünip berildi (resmi walýuta hümmeti boýunça 91 million ABŞ dollaryndan gowrak), bu bolsa geçen ýyldakydan üç esse köp.

Şeýle-de bolsa, NBCA-nyň Türkmenistandaky synçylaryndan biri häzirki döwürde maliýeleşdirmegiň köpelmegi hem ýagdaýy gowulaşdyrmajakdygyny, sebäbi birnäçe meseläni çözmek üçin wagt gerek boljakdygyny aýtdy.

Ilki bilen, häkimiýetler ylmy jemgyýetiň arasynda işgärler gytçylygyna üns bermeli.

Bilermen, Saparmyrat Nyýazowyň dolandyran ýyllarynda gün energiýasyny ulanmak boýunça sowatly we başarnykly işgärleriň Türkmenistany terk edendigini ýa-da iş tertibini üýtgetmäge mejbur bolandygyny ýatlaýar.

"Ökde hünärli işgärler bolmadyk halatynda gözleg geçirmek üçin uly mümkinçilikler barada gürlemek, iň samsyklyk."

NBCA