Halkara adam hukuklary gününde iň uly adam hukuklary guramasy bolan Amnesty International guramasynyň nemes bölümi öz watanynda döwlet tarapyndan yzarlanýanlary goramak kampaniýasynyň başlandygyny habar berdi. Kampaniýanyň adyna "Ynsan hukuklaryny goraň" diýilýär. Bu bütündünýädäki çare bilen Amnesty International guramasy Hytaýda, Kubada, şeýle hem Merkezi Aziýanyň iň ýapyk respublikasy - Türkmenistanda adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly meselelere jemgyýetçiligiň ünsüni çekmek isleýär. Berlinde geçirilen adam hukuklary boýunça täze kampaniýanyň tanyşdyrylyş dabarasynyň metbugat konferensiýasyna Berlindäki habarçymyz Oksana Ýewdokimowa gatnaşdy:
“Biziň ýer planetamyzda žurnalistleriň, adam hukuklaryny goraýjylaryň we hatda käbir halkara guramalarynyň elýeterli bolmagy gaty kyn we mümkin däl diýen ýaly bir ýerimiz bar. Bu ýere barmak üçin, Marsa uçmak üçin edil şonuň ýaly güýç sarp etmeli. Bu ýere Türkmenistan diýilýär "-diýip, Bolgariýada bosgunlykda iş alyp barýan türkmen adam hukuklary aktiwisti Täjigül Begmedowa Berlinde çykyşyny şu sözler bilen başlady. Türkmen Helsinki gaznasynyň müdiri, Amnesty International guramasynyň çakylygy boýunça nemes halkyna döwlet edaralarynyň buýrugy bilen Türkmenistanda amala aşyrylýan kanuny jenaýatlar barada maglumat bermek üçin Germaniýanyň paýtagtyna geldi. Ynsan hukuklary kampaniýasynyň “Ynsan hukuklaryny goraň” kampaniýasynyň hödürlenen güni Amnesty International guramasynyň wekilleri bikanun iş kesilen türkmen žurnalistleri barada gyzyklanýanlara broşýuralary we bellikleri paýlady. Olarda Annagurban Amanglyjowyň, Sapardurdy Hajyýewiň we Ogulsapar Myradowanyň suratlary bar. Üçüsi hem Iňlis we Fransuz žurnalistlerine izolirlenen respublikadaky durmuş barada hasabat taýýarlamaga kömek etdi, jenaýat işi gozgalandan soň tussag edildi. Bikanun ýarag saklamakda aýyplanyp, içaly ulgam döretmek we türkmen prezidentine garşy dildüwşük taýýarlamak aýyplamalary bilen tussaghana iberildiler.
Şu ýylyň sentýabr aýynda Ogulsapar Myradowa aradan çykdy. Ynsan hukuklaryny goraýjylaryň pikiriçe, ol tussaglykda agyr gynamalara sezewar edildi. Amnesty International Germaniýanyň her bir ýaşaýjysyny Annagurban Amanglyjowy we Sapardurdy Hajyýewi goramaga çagyrýar we Saparmyrat Ataýewiç Nyýazowa şahsy hat ýazylan bukja ibermäge we Türkmenistanyň prezidentinden wyždan tussaglarynyň gyssagly boşadylmagyny talap edýär. Ynsan hukuklaryny goraýjy Täjigül Begmedowa olar hakda şeýle gürrüň berýär:
- Amanglyjow, Hajyýew, Myradowa ... Bu adamlar Türkmenistandaky hakyky ýagdaýa halkara jemgyýetçiliginiň gözüni açmak üçin daşary ýurtly žurnalistlere kömek etdiler. Ýurduň nädip yza süýşýändigini, adamlaryň söz azatlygyndan, hereket azatlygyndan, pikir azatlygyndan nädip mahrum edilýändigini görüp, dymmak islemediler. Şu ýyl Germaniýa ÝB-ne prezidentlik etse, Türkmenistanyň awtokratiýadygyny ýatdan çykarmaly däldir we awtoritar rejim elmydama bu ýurtda bar bolan maglumatlary gizlemäge synanyşar we siz bunu unutmarsyňyz diýip umyt edýäris. Jenap Ştainmaryň adam hukuklary barada aýdanlary, Türkmenistanda geosyýasy bähbitleri däl-de, adam hukuklarynyň ÝB syýasatynyň başynda goýuljakdygyna umyt edýän millionlarça adama umyt berdi.
Merkezi Aziýa bilen baglanyşykly goşa standartlar Germaniýanyň hökümeti, esasanam Amnesty International guramasy tarapyndan birnäçe gezek berk tankyt edildi. Bu adam hukuklary guramasynyň nemes bölüminiň başlygy Barbara Lohbileriň pikiriçe, nemes häkimiýetleri awtoritar Türkmenbaşynyň ýurtdaky kanuny ýagdaýy gowulaşdyrmak baradaky wadalaryna ynanýan bolsalar we halkara jemgyýetçiliginiň talaplary bilen olary durmuşa geçirmegiň arasynda uly boşlugyň bardygyny duýmaýarlar. Barbara Lohbiler:
- Germaniýanyň Merkezi Aziýa strategiýasyny işläp düzmegi gowy zat, sebäbi Germaniýanyň bu sebite täsir etmek ukyby bar. Biz bu sebitiň bäş respublikasynyň hersinde öz wekilçiligine eýe bolan ýeke-täk Günbatar Ýewropa döwletidiris. Mundan başga-da, biz Merkezi Aziýada (ýagny Özbek Termezinde) harby howa bazasyna eýe bolan iň soňky Günbatar Ýewropa döwletidiris. Dogry, şu wagta çenli Germaniýanyň federal hökümetiniň pursatdan peýdalanyp sebitdäki kanuny ýagdaýa täsir etmegi göze ilmeýär.
Barbara Lohbileriň pikiriçe, Germaniýanyň hökümeti Türkmenistandaky rejime aşa ýuwaş çemeleşýär. Amnesty International, ýarym aýyň içinde başlajak ÝB-niň prezidentliginiň öňüsyrasynda resmi Berlini gorkuzýan sesleri diňlär we Türkmenistanda we Merkezi Aziýanyň beýleki ýurtlarynda hukuk ýagdaýy barada dogry netijä geler diýip umyt edýär.
Oksana Ýewdokimowa.
"Nemes tolkuny"
