Türkmenistan: milli azlyklaryň wekillerine bolan garaýyş.
Türkmen häkimiýetleriniň syýasaty, türkmenleri döredýän döwlet hökmünde şöhratlandyrmaga we şoňa laýyklykda ýurtda ýaşaýan beýleki milletleriň wekilleriniň hukuklaryny kemsitmäge we bozmaga gönükdirilendir.
BMG-nyň 2-nji awgustdan 19-njy awgust aralygynda Ženewada geçirilen Jyns taýdan kemsitmeleri ýok etmek baradaky komitetiniň 67-nji mejlisinde Komitetiň agzalary ministr R.Meredowa köp sanly kyn sorag berdi (T.I. Beýan# 138, 20/09/2005). Özbek we Gazak mekdepleriniň ýapylmagy, rus dilinde bilimiň azalmagy, daşary ýurtlardan diplomlaryň ykrar edilmezligi (eýeleri esasan milli azlyklaryň wekilleri bolup durýar) bilen baglanyşykly soraglar, ähli okuwçylar üçin hökmany mekdep formasy türkmenleriň milli geýimine we ş.m. we ş.m. Ýagny, türkmen tarapyna halkara jemgyýetçiliginiň Türkmenistanda alyp barýan milli syýasaty barada aýdyň aladasy görkezildi.
Gynansagam, türkmen häkimiýetleri BMG komitetiniň ýokarda agzalan mejlisinden hiç hili netije çykarmady. Ýurtda milli azlyklaryň hukuklarynyň yzygiderli bozulýandygyna güwä geçýän ýeterlik faktlar bar (T.I. Beýan # 152, 24.10.2005).
Şol bir wagtyň özünde, gündelik derejede türkmenleriň beýleki milletleriň wekillerine gaty hormat goýýandyklaryny bellemelidiris. Türkmenistandan alýan habarlarymyz muny tassyklaýar. Ine, şolaryň biri:
“Ruslaryň köpüsi öňden gidipdi, mundan birnäçe ýyl ozal bolşy ýaly köpçülikleýin göçmek indi ýok. Elbetde, ruslar Türkmenistanda ýaşaýarlar, Aşgabatda, Çärjew we Maryda henizem köp, Daşoguzda has az. Rusça gürlemäge synanyşýanlar az bolsa-da, olara adaty hormat goýulýar. Paýtagtda rus dili henizem eşidilýär, ýöne beýleki şäherlerde, hatda oba ýerlerinde-de muny eşitmek kyn.
Rus hünärmenleriniň türkmenler bilen çalşylmagyna bolan garaýyş gaty görkezijidir. Mysal üçin, uçarda otyrkaňyz, ekipaž serkerdesiniň adyny yglan edýärler. Häzirki wagtda ümsümlik bar, ýolagçylaryň hemmesi diňleýär. Familiýasy rus bolsa, iň bolmanda hatda türkmen bolsa-da, ady rus bolsa, mysal üçin, Dmitriý Jumaýew (köplenç garyşyk nikaly çagalaryň rus atlary bar. Meselem TI), biraz ýeňillik geçýär. Diňe bir türkmeniň ady we familiýasy eşidilse, ýolagçylaryň ýüzlerinde belli bir nägileligi we hatda aladany görmek bolýar.
Toýlarda adamlar gezýärler, hezil edýärler we bilelikde tans edýärler - ruslar, türkmenler, özbekler. Şeýle hem, hemme ýerde - özbek tanslary türkmenler tarapyndan tans edilýär we tersine. Haçanda gaýgy bolanda, mysal üçin, kimdir biri ölse, her kim milletine garamazdan biri-birine kömek edýär we goldaw berýär.
Şeýle-de bolsa, häkimiýetleriň milli azlyklara degişlilikde alyp barýan syýasaty, ýaş nesle Ruhnamanyň ideýalaryna öwretmek ("Sowetler türkmenleriň ganyny garyşdyrmaga synanyşdy ..." ýaly merjenjikler bar) gorkusy bar, iru-giç miwe berer. Diňe türkmenleriň halk paýhasy we taryhy ýady häzirki döwlet ideologiýasyndan has güýçli bolar diýip umyt edip bolar.
Türkmen adam hukuklary başlangyjy.
