5-nji martda Stambul halkara howa menzilinde Türkmenistanyň üç raýaty-Lebap welaýatynyň ýerli maşgalasy tussag edildi. Türkmenistanyň ýyl ýazgylary çeşmesiniň habaryna görä, onlarça ýalan türkmen pasporty we galp polýak wizasy tapyldy.
Şu güne çenli Türkiýede ýaşaýan türkmen migrantlary üçin iň uly mesele täze pasport almak meselesidir. Onýyllyklaryň dowamynda Türkmenistanyň Ankaradaky ilçihanasy we konsullyklar raýatlaryna pasport bermekden düýbünden ýüz öwürdiler. Ýagdaý COVID-19 zamanynda hasam agyrlaşdy. Geçen tomus, nägilelik duýgusyndan gorkup, häkimiýetler 2024-nji ýylyň 31-nji dekabryna çenli biometrik pasportlara “uzaldyş bellikleri” goýmak kararyna geldiler. 13-nji martda çap edilen beýanatynda Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi 200,000 tür kmeniň pasportynyň uzaldylandygyny aýtdy. Emma diplomatlar uzaldyş bellikleriniň üçünji ýurtlar tarapyndan ykrar edilmeýändigi barada dymdylar, şonuň üçin häkimiýetler raýatlaryny hereket azatlygyndan mahrum etdiler.
Şeýle hem Aşgabat köne pasportlary bolan ýüzlerçe we ýüzlerçe müň türkmenler we dökumentlerini ýitirilenler hakda dymýar. Olar sürgün edilen ýaly: olara ne täze pasport, ne-de uzaldylan goşmaça pasport sahypasy berilýär.
Bikanun migrantlara öwrülensoň nähili hem bolsa güzeran görmek üçin dürli päsgelçiliklere duçar bolýarlar, soňkular bolsa ýokarda beýan edilen galplyklara baş goşýarlar.
Ine, ýene birnäçe mysal.
Zähmet migranty Babageldi Annamyradow, 1995-nji ýylda doglan, asly Lebap welaýatynyň Garabek etrabyndan bolan, 2018-nji ýylda Türkiýä geldi. Ol ýaşamak üçin rugsatnama aldy, işledi we ýaşamak üçin ygtyýarnamanyň möhletini uzaltmak üçin ýüz tutanda ýaşaýyş jaýynyň üýtgemegi sebäpli ret edildi. COVID-19 ony bikanun işlemäge mejbur etdi (kurýer hökmünde). 2022-nji ýylyň dekabrynda B. Annamyradow polisiýa tarapyndan tussag edildi we ýerli resminamanyň ýoklugy sebäpli Ankara Çankyry deportasiýa merkezine iberildi.
Bir aýdan soň, 20 töweregi adam aralarynda 7-8 türkmen daşarky kanalizasiýa turbalary arkaly deportasiýa merkezinden gaçdy. Olaryň pikiriçe, tussag etmegiň kyn şertleri gaçmagyň sebäbi boldy. 1-nji fewralda olaryň hemmesi diýen ýaly tussag edildi we yzyna deportasiýa merkezine iberildi. Babageldi 1-nji marta çenli polisiýa ony yzarlap, yzyna getirýänçä garyndaşlarynda gizlenmegi başardy.
Indi tussag edilen türkmenler deportasiýa merkezlerinde saklamagyň şertleri sebäpli zor bilen deportasiýa edilip, öýlerine dolanmaga razy bolýarlar “elhenç, käbirleriniň akyl taýdan kynçylyklary bar, adamlar öz aralarynda uruşýarlar we tussaglara garşy fiziki zorluk ulanylýar. Käbirleri çydap bilmän öz janyna kast edýärler.”
THF bu meseleler barada halka öz wagtynda habar berdi.
Tutulanlaryň garyndaşlarynyň habar bermegine görä, şondan soň Stambuldaky türkmen konsullygynyň başlygy Ankara Çankyry deport merkezine baryp gördi. Biz bu habary tassyklap bilmedik ýone bu mesele çözülmän galýar.
Annamyradowyň maşgalasy kömek soramak üçin Stambuldaky konsullyga ýüz tutdy. Ol ýerde türk häkimiýetleriniň resmi haty bolmasa, kömek edip bilmejekdiklerine jogap berdiler. Görnüşinden, türkmen diplomatlary özleriniň başlangyç etmelidigini bilenoklar.
Wan şäheriniň deportasiýa merkezinde saklanýan türkmenleriň arasynda uçar doldurmak üçin türk häkimiýetleriniň gerekli mukdarda türkmen migrantlaryny ýygnap we öz watanyna zor bilen deportasiýa ediler diýen umytlary bar.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
