Hormatly ÝHHG we beýleki halkara guramalarynyň wekilleri. Bu diwarlaryň içinde siziň bilen birnäçe gezek duşuşdyk. Her gezek türkmen hukuk goraýjy aktiwistler ünsüňizi raýatlarymyzyň hukuklarynyň gödek bozulmagyna gönükdirýärler. Resmi türkmen delegasiýasy onlarça ýyl bäri şol bir aýdymy aýdyp gelýär - ýurtda hemme zat ajaýyp, Türkmenistanyň özgerişlige taýýardygyny aýdýarlar. Siz henizem muňa ynanýarsyňyz. Käbirleri diýer, ýok, biz ynanamzok! Ýöne näme üçin türkmenleriň süýjedilen lak-laklaryny beýle aňsatlyk bilen ýuwudýarsyňyz, näme üçin ol ýere syýahatçylyk sapary hökmünde halkyň öňünde rejimi kanunlaşdyrýan ýaly yzygiderli gidýärsiňiz? Galyberse-de, bu saparlardan we gepleşiklerden netijeli netije ýok. Geosyýasat sebäplimi? Ýöne ykdysady bähbitler, bu bähbitler üçin adam hukuklaryny äsgermezlik edýänler üçin bahana däl.
Günbataryň diktatorlaryň sazyna tans etmäge taýýardygy meni hemişe geň galdyrdy. Biz siziň bilen duşuşýarys, duýduryş berýäris, Türkmenistandaky meseleler barada gürleşýäris, öz gezegiňizde türkmen resmileri bilen resmi duşuşyklar geçirýärsiňiz, resmi çärelere gatnaşýarsyňyz..... we boldy. Türkmenistan tarapyndan gol çekilen Ylalaşyklaryň ýerine ýetirilmegini talap etmäge howlukmaýarsyňyz. Ýüzlerçe müň türkmen halky: "Haçan syýasy erkiňiz bolar?", “Haçan awtokratlaryň öňünde gürlemekden we baş egmekden saklanarsyňyz?” - diýip soraýarlar. “Hyzmatdaşlygyň görnüşi size rugsat bermeýär we ş.m jogap berip bilersiňiz. Geliň, eýýäm kabul edeliň, ÝHHG, BMG we ş.m. bar bolan görnüşindäki guramalar özlerini halys ýadatylar. Gatnaşyklaryň başga bir görnüşine geçmegiň wagty geldi.
Uzak gitmegiň hajaty ýok - deprek astynda şeýle tanslar häzirki wagtda bu diwarlaryň içinde ara alnyp maslahatlaşylýan krizise sebäp boldy. Bikanun usullary goşmak bilen özlerini güýçlendirmek üçin ähli ýollary we mümkinçilikleri ulanýan awtokratlaryň gödek çozuşyna göz ýummagy bes etmesek, bu duşuşygyň ady bolan krizis uzaga çeker. Ykrar etmegiň wagty geldi: Türkmenistanda bu ýygnagyň talaplaryna laýyk gelýän sebit we ýerli guramalar ýok. Gözüň öňüni almak üçin ýörite döredilen gurjak gurluşlary bar. Muny bilýärsiňiz we görýärsiňiz, köp ýyl bäri awtokratlary terbiýeleýärsiňiz we olar kök urýarlar.
Beýleki ýurtlaryň ýolbaşçylary halkara ýygnaklarynyň çäginde Türkmenistandan demokratiýanyň gözüni nädip ýapmalydygyny öwrenýärler we türkmenleriň halky aldamak, halkara guramalarynyň we sanksiýalarynyň tekliplerini äsgermezlik etmek we “sen maňa ber, men saňa” ýörelgesini nädip durmuşa geçirýändiklerini görýäris. Bu hyzmatdaşlygy nädip täzeden dikeltmelidigi barada çynlakaý pikirlenmeli. Parahatçylygyň we demokratiýanyň bähbidine näme üçin birneme işjeň hereket etmeli däl? Tekliplerimizi paýlaşmaga taýýardyrys, ÝHHG-a diňe syýasy erk görkezmek galýar.
Annadurdy Hajyýew.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy
