Türkmenistan Garaşsyzlyk gününi belledi
Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň 20 ýyllygy mynasybetli ýubileý dabaralary gohly-galmagally aradan çykdy. We haýran galdyryjy täsir galdy: "Bu näme boldy?" Diňe dejawýu däl. Ýörite biabraýlyk we degişme duýgusy bilen dejawýu. Bularyň hemmesi gaty bir garaşylmadyk zat däldi. Iň soňky baýramçylyk çäreleriniň sanawynyň “29-njy oktýabr” nokadynda: “Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedowyň saglygy üçin, şeýle hem Türkmenistanyň döwlet garaşsyzlygynyň ýigrimi ýyllygy mynasybetli Sadaka bardy. Hawo, - "şeyle hem".
Bu ýubileý diňe döwlet baştutanynyň şahsyýet kultynyň has çalt kemala gelmegi üçin däl-de, eýsem saýlawlaryň öňüsyrasynda “Bize başga zat gerek däl!” atly esasy mowzuk bilen “halkyň ähliumumy söýgüsini” görkezmek üçin pursat boldy.
Çykyşlardan: "Täze Galkynyş we uly özgerişlikler döwründe, halkyň paýhasly lideri, inisiatiwasy bilen ýurduň mukaddes garaşsyzlygynyň 20 ýyllygy mynasybetli milli baýramçylyk jemgyýetçilik durmuşymyzda ýatdan çykmajak taryhy seneleriň birine öwrüldi."; “Siziň uzakdan görýän sözleriňize esaslanyp, 2011-nji ýylda ýurt mukaddes garaşsyzlygyň 20 ýyllygyny giňden bellär ...” “Arkadagyň ýeňşi” diýlip atlandyrylýan “ýaragly ýoldaşlaryň” eli bilen gurnalan oýlanyşykly köp basgançakly çykyş boldy. Berdimuhamedow, özüne wepalylyk kasam eden we garaşsyzlygyň ýigrimi ýyllyk taryhyndan öçüren gigantomaniýasynda (adatdan daşary we gereksiz uly eserleriň önümi) hatda “söýgüli liderini” hem ýeňdi, hemme zatda öz ýazgysyna görä hereket edip, ähli “sahnalary” düýbünden manysyzlyga getirýär we has çalt depginde we has giň gerimde hereket edýär.
Meni Türkmenbaşyny söýmekde günäkärläp bolmaz, ýöne garaşsyzlygyň ýigrimi ýylyndan on bäş ýylyny ol höküm sürdi. Esasanam soňky ýyllarda gülkünç däli derejesine ýeten Nyýazowyň şahsyýet kultyny Berdimuhammedow öz orny bilen çalşyp, 20 ýyldan gowrak wagt bäri Türkmenistanyň gazananlary barada birnäçe gezek gürleşipdi, emma özünden öňkünü hiç haçan agzamagy başardy. Sentýabr aýynda bolşy ýaly, “Türkmenleriň ruhy kitaby Ruhnamanyň” on ýyllygyny bellemek bilen, prezident we ähli gözegçilik edilýän metbugat awtoryny agzamazdan etdi. Ýöne Türkmenbaşynyň Injil pygamberi Nuh türkmenleriň atasy we pygamberidigi baradaky gülkünç tassyklamasy, 28-nji oktýabrda 20 müň orunluk täze stadionyň açylyşynda görkezilen italýanlar we fransuzlar (tehniki aýratyn täsirler bilen) sahnalaşdyrylan tomaşada öz beýanyny tapdy. Şol ýerde ajaýyp “Nuh gämisi”, has dogrusy, “Nuhlaryň gämisi” - türkmen taryhynyň bir bölümi hökmünde görkezildi. Hatda kepderi gyz hem asmanda uçýardy.
"20 ýyllyk şöhratly garaşsyzlyk, yza gaýdyp seretmek we syýahat ýoluna göni baha bermek üçin ajaýyp pursat" -diýdi prezident.
Diňe ýaşulular üçin ýazylan “Türkmen halkyna ýüzlenmede” iki gezek agzalan “Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşysy” (ol hem düşünişmezlik sebäpli bolup biler) ýazyldy.
Türkmenistanyň ýaşaýjylary baýramçylyk çärelerinde tebigy bolmadyk bölünişigi başdan geçirdiler: “bagtly adamlar” begendiler, haýran galdylar, ruhlandylar, aýdym aýtdylar we güýçli el çarpdylar, birnäçe aýlap dowam eden türgenleşikler we ýörişler, janly koridorlar, tükeniksiz zorlukly konsertler bilen “resmi ilat” “Arkadag” we sport çäreleri barada dymdy, nägilelik bildirdi, ýöne häkimiýetleriň çeken jezasy üçin maddy sylaga umyt baglady. Ýaşaýjylaryň köpüsi “adamlar” bilen aragatnaşyk saklamady we diňe ilat bolup galdy. Bular işsizler, öý-hojalykçy aýallar, pensionerler we maýyplar. Soňky iki görnüş goşa pensiýa we ýeňilliklere umyt baglady, ilkinji ikisi beýle däldi. Garaşsyzlygyň 10 ýyllygynda-da, Nyýazow goşa aýlyk, pensiýa we ýeňillikler bereninde hiç zat almadylar. Işsiz aýallar we öý-hojalykçy aýallar “Aýallar güni” üçin hiç haçan “sowgat” almaýarlar.
Ýöne bizde arassa “halk” hem bar. Bular prezidentiň ýaranlary we garyndaşlary, raýat we harby işgärler. Bu “ýokary gatlaga” wagtal-wagtal jübü türkmenleriniň “demokratiýasynyň” esasy elementi hökmünde zerur bolanda “Hormatly ýaşulular” kabul edilýär. Şonuň üçin 25-nji oktýabrda geçiriljek dynç alyşyň esasy wakasy “Türkmenistanyň jemgyýetçilik we döwlet gurluşynyň aýrylmaz böleklerinden biri bolan ýaşulular geňeşiniň mejlisi” “Gahrymançylyk üstünlikleriniň döwrüni bellemek” boldy. Şol bir wagtyň özünde, ýaşulular geňeşi hatda 2008-nji ýylyň täze konstitusiýasynda-da öz beýanyny tapmady, ýagny konstitusiýa daşynda.
Milli eşik geýen garrylar we aýallar, “hormatly ýaşulular”, “Şatlyk” dabarasyna gatnaşýanlaryň diňe bir bölegini düzýärdi. Galanlary resmi işgärler we “Türkmenistanyň ähli sebitlerinden gelen wekiller” köplenç gara eşikli. Olary kim saýlady we tabşyrdy?
Elbetde, “milli söýgimizi” aç-açan görkezmek üçin “biziň ýurdumyzda akkreditlenen diplomatik wekilhanalaryň ýolbaşçylary, abraýly halkara guramalary, daşary ýurt we içerki habar beriş serişdeleriniň wekilleri” çagyryldy.
“Döwlet üçin halk üçin” kiçijik, ýöne gaty täsirli: Ýaşulylar geňeşi ýygnagynyň öňüsyrasynda hormatly ýaşulular 24-nji oktýabrda sagat 8-de Maslahat köşgüniň (Kongres köşgi) açylyşyna gatnaşdylar. Emma garrylary irden 5-de (!) getirdiler we prezidentiň gelmegine garaşyp durdular.
Seresaplylyk bilen saýlanan ýaşululara gowy görkezme berildi: elmydama güýçli el çarpyşmalar bilen bökýärdiler, uklamakdan gorkýardylar we ellerini taýyn saklaýardylar.
Emma şonda-da bu çykyşda köp ýalňyşlyklar bardy. Resmi pikir alyşmazdan, ýöne "doly tassyklama we goldaw bilen" prezident "Türkmenistanyň Ýaşulular geňeşi tarapyndan garamak üçin hödürlenen" resminamalara gol çekdi. Eger-de “Raýatlygy kabul etmek baradaky” kararda 1700 adam bar bolsa, onda “Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň 20 ýyllygynyň şanly baýramçylygy mynasybetli iş kesilenleri bagyşlamak” kararyndaky bagyşlananlaryň sany barada dymdy.
Prezidentiň ýigrimi ýylyň gazananlary we üstünlükleri barada hasabatyndan soň, ozal Türkmenbaşynyň mukaddes adyny aýtmazdan, on adam öwgüli sözler aýtdy. Mundan başga-da, olaryň ikisi ýaşlaryň wekilleri: žurnalistika talyby we harby adam. Duşuşyga prezidentiň özi ýolbaşçylyk etdi we öwgi üçin söz berdi. "Halkyň adyndan" çykyşlarda esasy zat "Prezident Gurbanguly Berdimuhammedowa Türkmenistanyň Gahrymany diýen ýokary derejäni bermek" talaby boldy. Çykyş edenler gürlemeýärdiler, gygyrýardylar (duýgularyny has ynandyryjy etmek üçin), prezidentiň “atyň çaltlygy bilen öňe barýan” ýurda edýän hyzmatlary barada we "eýýäm dünýäniň iň ösen ýurtlarynyň derejesine girdi" we “häzirki wagtda her bir Türkmenistanly: “Ýaşasyn Arkadag, türkmen halky bagtly halk!” diýýär we hemmesi birmeňzeş “ýokary görnüşde”.
"Jedeliň" netijelerini ýaşulular geňeşiniň başlygynyň orunbasary, "hormatly ýaşuly (degişýänler oňa "hormat ýetmezçiligi" diýip atlandyrýarlar) Myrat Garryýew jemledi, ol ýene-de türkmen halkynyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedowa bu belentligi bermek baradaky biragyzdan haýyşyny aýtdy." Garryýew, dodaklaryny öňe çykarmak bilen şol bir erotik we ýokary derejede Türkmenbaşyne hem gowy görýärdi. Ýöne ölenleri aňsatlyk bilen satýan we häzirki wagtda başga bir saz çalýan beýleki müňlerçe mätäçler, garyplar we “bilermenler” ýaly ony hem tiz ýatdan çykardylar.
Soň bolsa, “kassadan aýrylmazdan ozal”, watandaşlara we daşary ýurtlulara döwlet baýraklaryny gowşurmak dabarasyndan soň, Mejlisiň başlygy Nurberdiýewa gaty ses bilen we ýasama ses bilen gygyrdy we prezidente öwgi sözüni yglan etdi (naçe güýçli bolsa, şonça-da köp "Watançy?") ÝG-ni "hakyky milli demokratiýanyň mysaly" diýip atlandyrdy we "biziň ýurdumyzda bäş ýyldan gowrak wagt bäri edilen hereketleriň hakyky gahrymançylygy görkezýändigini" aýtdy. Buny, ýaş we garry ähli halkymyzy goldaýar. Mejlisleriň Türkmenistanyň dürli künjeklerinden, kärhanalardan we guramalardan birnäçe ýyl bäri alan teklipleri we haýyşlary şaýatlyk edýär... Şu günki çykyşlarda halkyň bu islegi ýene bir gezek tassyklandy. Şol sebäpli halkymyz “Mähriban Prezidentimiz-Gahryman Prezidentimiz” (eziz prezidentimiz, gahryman-prezidentimiz) diýip milletiň liderine ýüzlenýär ”
Soňra mejlis başlygy Türkmenistanyň Mejlisleriniň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedowa Türkmenistanyň Gahrymany diýen ady bermek kararyna gelendigini habar berdi. Bu karar haçan kabul edildi? Mejlis karary 25-nji oktýabrda kabul edildi. Ýa prezident baýrak gowşurýan bilen gysga wagtyň içinde Mejlisden gizlin duşuşdymy? Mejlis ozal bu karary beren bolsa, näme üçin yglan edilmedi, "halkdan" gizlenildi we ÝG-ni ýygnamak zerurmy? Ýa-da Türkmenistanda mejlis hanym Nurberdýewanyň şahsy mejlisimi?
Mejlis bu karara üçin el-aýaklary we şowhunly el çarpyşmalar bilen ses berjekdigi geçäde mälim. Emma “edeplilik” we kanunylyk üçin bu amal henizem ýerine ýetirilmelidi. Onda näme üçin “gahrymançylyk” baradaky karar Mejlis tarapyndan kabul edilen bolsa, ÝG näme üçin ýygnandy? Bu, ýaşulular geňeşiniň Halk Türkmenistanyň prezidentiniň saýlawlaryna işjeň gatnaşmaga çagyrylýan Karary, şeýle hem türkmen halkyna “ýaşulular geňeşine gatnaşyjylaryň ýüzlenmesi” çap edilenden soň aýdyň boldy. Döwlet baştutanynyň özüne howandar diýip atlandyrýan köp sanly işlerini sanap, olar "milli lideriňizden görelde almaga", "şol bir ýörelgelere berk eýermäge" we iň esasysy 2012-nji ýylyň 12-nji fewralynda Türkmenistanyň prezidentiniň arasynda geçiriljek köpçülikleýin saýlawda iň mynasyp dalaşgäre ses bermek üçin" çagyrýarlar.
Hemmeler hemme zady dogry düşündümi?! “Samsyklar” üçin bolsa, ýolbaşçylar ýubileý dabaralaryny, esasanam parady taýýarlamakda aýratyn tagalla eden hukuk goraýjy edaralaryň köp sanly işgäri tarapyndan gowy düşündiriler. Mysal üçin, prezidentiň peýda bolmagyndan has öň ilatyň köçelerini arassaladylar. (Ýeri gelende aýtsak, çüwdürimler bilen täze arhitektura baradaky wideolaryň hemmesinde adamlar biologiki görnüş hökmünde düýbünden ýok). Howpsuzlyk Geňeşiniň agzalary “silowiki” her gezek özlerini has mynasyp alyp barýarlar: ofiserler däl-de, raýat egin-eşikliler. Hususan-da, “towşanjykler” we “geçijikler” ýaly manysyz, ýaşulular geňeşiniň ahyrynda güller bilen prezidentiň önünden geçmäge sahna çykdylar. Arkadagdan baýrak alanlarynda, öňküsi ýaly baş egdiler. Ynha, Milli howpsuzlyk ministri Berdiýew Türkmenistanyň Döwlet gullugynyň başlygy Neşe serişdelerine garşy göreş üçin Garaýewi tutdy, başy prezidentiň öňüne egildi - haýsydyr bir gynandyryjy “ýokary howpsuzlyk komediýasy”.
Garaşsyzlygyň esasy güni bolan 27-nji oktýabr gijesinde gaty sowuk boldy we üç günläp durman ýagyş ýagyp başlady. Ýöne parad ajaýyp geçdi: harbylaryň birkemsiz ädimi, deprekçileriň ajaýyp çykyşy. Ajaýyp Ahal-Teke atlary. Parahat ilat çygly bolsa-da, göwnünden turmady däl - begendiler. Bu adamlar türgenleşiklere garanyňda has sesli gygyrdylar: prezidentiň münberiniň öňünde geçmäge garaşyp durkalar, subut edilen görnüşde ellerini gyzdyrdylar. Käbirleri hatda özlerini birneme erbet alyp bardylar: ýöränlerinde gaty ses bilen ýarylan we garawullary azara goýýan şarlara basmaga synanyşdylar. Aýallar we çagalar mejbury “watançylyk” söýgüsü üçin güýçli sowuklamalar tölediler. Aýratynam, garakçy ýaş gimnast, geçmäge garaşyp durka sowukdan titräp, penjek bilen örtüldi, ýöne gyzgyn geýnen ýaş “gözegçi” ylgap gelip, çagany çykarynmaga mejbur etdi: “Bolanok!”.
Beýleki günlerde, baýramçylyk desgalarynyň açylyş dabarasynda diňe Türkmenistanyň Gahrymany garawullaryň garamagynda bolmaga hukugy bardy.
Netijede, ýaşulular mynasyp sowgatlar bilen öýlerine gitdiler. Ilatly-halk agyryly türgenleşiklerden we çygly şatlyklary üçin garaşylýan maddy sylagy almadylar, goşa pensiýa we ýeňillikler berilmedi - Arkadagdan bir arka-dulýa ... Ýöne ýurduň lideri öz raýatlaryna täze kitaplar sowgat etdi. "Ilkinji, uly göwrümli işiňiz, mukaddes garaşsyzlygyň ýyl dönümi üçin ajaýyp sowgat bolan beýik şahsyýetiň, mugallymyň we söweşiji Berdimuhammet Annaýewiň mübärek hatyrasyna bagyşlanan 'Gowy at öçmez' romanydyr ..." (ýoldaşlarynyň baýramçylyk salgysyndan). Romanyň sözbaşysyny prezidentiň kakasy ýazypdyr. Bu şeýle uly maşgala nesli. Şeýle hem, “Bagtly döwrüň ajaýyp täze binalary bagtdan doldy”. Olardan iň aýylganjy “Bagt köşgi”. Bu ajaýyp bina, edil tagamsyz “binagärligimiz” ýaly, ýer togalagynyň türmede oturan iki tarapynda sekiz burçly ullakan kub bilen ezilýär.
Ýagyşly, dumanly howa garamazdan, feýerwerk (salýut) henizem dowam etdi, ýöne uçýan yşyklaryň adaty täsiri bolmazdan. Ýangyn söndürijiler partladylar we bulutlara ýapyşdylar, ýiti ýakylýan ys ýaýratdylar. Göçme manyda pullar howa zyňyldy. Sowet filmi "Kabyl XVIII" filmindäki ýaly ýaşaýjylar begendiler: "Bu gün çalt begendik!". Şatlygymyz uzak dowam etdi.
Ähli baýramçylyk günlerinde telewizor şygyrly gürleýän bagtly adamlaryň wekilleri bilen söhbetdeşlikleri görkezdi. Men hem, “goşgular” bilen tamamlamak isleýärin: “Bizde lider hemişe bir, baky baýramymyz Heloin!”.
Türkmenbaşynyň ssenarisine görä hökümetiň manysyna görä, indiki bölüm "içalylara" we "töhmetçilere" garşy jeza bolar. 2002-nji ýyldaky ýaly ilat guramaçylykly we birleşip: "Halkyň duşmanlaryna ölüm!" diýip gygyrar.
Natalýa Şabunts
Çeşme : Fergana
