2022-nji ýylyň 1-nji aprelinde Istambulda “Türkmenistan. Garaşsyzlygyň 30 ýyllygy " diýen tanyşdyryş konferesia geçdi. Türk diňleýjileri üçin material geçen ýyl döredilen ýaş türkmen aktiwistleri Hak Hukuga Daýanç toparynyň tarapyndan taýýarlandy. Çärä 9 sany türk jemgyýetçilik guramasynyň wekilleri we metbugat işgärleri gatnaşdy.
Tanyşdyryş dabarasy Halkara Adalat platformasyndan Adem Çewik tarapyndan açyldy. Türk hukuk goraýjy aktiwist, Türkmenistanyň dünýäniň iň repressiw we izolirlenen ýurtlaryndan biridigini aýtdy. Ýaşaýjylaryň köpüsi garyplyk çäginden aşakda ýaşaýarlar, möhüm kanuny, sosial we beýleki meseleler henizem çözülmän galýar. Iş gözlemek üçin ýüzlerçe müň raýat daşary ýurda, şol sanda Türkiýä gitmäge mejbur bolýar. Ýurtda islendik başgaça pikir ýöredilýär, garaşsyz syýasy we jemgyýetçilik guramalary gadagan edilýär we metbugat azatlygy ýok.
Ynsan hukuklaryny goraýjy halkara jemgyýetçiliginiň, metbugatyň ünsüni çekmek we Türkmenistanda raýat jemgyýetine edilýän basyşy duruzmak üçin bilelikde işlemäge çagyrdy.
HHD aktiwisti Dursoltan Taganowa Türkmen Helsinki fondyň syny taýýarlamakdaky goşandyny belläp, Türkmenistanda söz azatlygy, birleşmek, din azatlygy we demokratik saýlawlaryň ýoklugy ýaly adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagy barada çykyş etdi. Şeýle hem, häkimiýetleriň ýurtda koronawirus pandemiýasynyň bardygyny ykrar etmekden ýüz öwürendigi üçin tankyt edilýändigini aýtdy.
Taganowa Türkiýedäki türkmen raýatlary bilen bolan ýagdaýa ünsi çekdi: “Bu ýurt köp sanly türkmen raýaty üçin ikinji öý boldy. Şeýle-de bolsa, müňlerçe watandaşymyz pasportlaryny uzaltmak bilen ençeme ýyl bäri kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar, şonuň üçin bikanun migrantlaryň ýagdaýyna girmäge mejbur bolýarlar. Pandemiýa başlanandan soň Türkmenistan serhetlerini ýapandan soň ýagdaý ep-esli ýokarlandy. On müňlerçe adam henizem watanyna gaýdyp bilmeýär.
Düzgünleşdirilmedik kanuny status sebäpli bu ýerdäki köp hukuklardan, şol sanda lukmançylyk kömegi, pensiýa we iş bilen baglanyşykly şikeslerden goramak hukugymyzdan mahrum bolduk. Iň gynandyrýan zat, watandaşymyz bu ýerde ölende, türkmen häkimiýetlerinden haýyş bilen ýüz tutanymyzda-da, ony öýünde jaýlap bolanok. Şeýle hadysalaryň ýüzlerçesi bar.
Tanyşdyryş dabarasynda beýleki türkmenler we türk aktiwistleri hem çykyş etdiler. Aklawçy Ömer Yüzgül: “Türkmenleriň ezilen ýagdaýyny görýäris. Muny äsgermezlik edip bolmaz, dogan-türkmenleriň hukuklaryny bozmagy bes etmeli".
Geçen çykyş, Türkiýede we Türkmenistanda adam hukuklaryny goraýjylar bilen aktiwistleriň arasyndaky hyzmatdaşlygy ösdürmegiň ädimlerinden biridir. Käbir gatnaşyjylar 12-nji martda geçiriljek prezident saýlawlaryndan soň resmi Aşgabadyň barşynda üýtgeşiklige umyt baglaýandyklaryny aýtdylar.
Turkmen Helsinki Fondy.
