Türkmen pasportlary bilen baglanyşykly meseleler diňe bir daşary ýurtlarda kanunlaşdyrylyp bilinmezlik bilen çäklenmän, eýsem türkmen maşgalalarynyň ýüzbe-ýüz bolýan pajygaly ýagdaýlarydyr.

Howpsuzlyk sebäpli, ejir çeken we häzirem umytsyz ýagdaýda bolan türkmenleriň atlaryny mälim edip bilmeýäris.

Ilkinji mysal, birnäçe ýyl ozal Türkiýä işlemek üçin gelen ýaş är-aýal bilen baglanyşykly. Ol ýerde bir çagalary dogdy we çaga dogrulýan hassahanada täze doglan çaga üçin tassyknama berildi. Ýöne şol wagt Koronawirus geldi, şonuň üçin Türkmenistan köp aýlap serhetlerini ýapdy, şol sanda öz raýatlarynyň köpüsü üçin hem. Bu wagt är-aýalyň resminamalarynyň möhleti gutardy. Türkmen konsullygy diňe bir jübütlere pasport bermek bilen çäklenmän, eýsem çaganyň dogluş şahadatnamasyny hem bermekden ýüz öwürdi. Şoňa laýyklykda türk häkimiýetleri ýaşamak üçin ygtyýarnamasyny uzaltmady, şonuň üçin maşgala watanyna dolanmak kararyna geldi. Uçar peteklerini satyn aldylar, ýöne howa menzilinde türk häkimiýetleri çaganyň uçuşa münmegine rugsat bermedi, ene-atasyny kowdular we çaga ýetimler öýüne iberildi! Konsullyk işgärleri çagyrylmady we üçünji tarapa ynanç haty berilmedi. Ýöne alyp, maşgala bilen çagany aýyrdylar.

Öz gezeginde watanynda är-aýala 5 ýyl gitmek gadagan edildi. Çaganyň enesiniň hossarlyk üçin ynanç hatyny alyp, Türkmenistandan gitmek üçin synanyşandygy mälimdir.

Bu hekaýanyň bize çaganyň ene-atasy tarapyndan däl-de, eýsem maşgalanyň alada edýän tanyşlary tarapyndan aýdylandygyna üns beriň. Näme üçin? Ene-atalar, hekaýalaryny köpçülige ýetirmek bilen diňe är-aýal üçin däl-de, eýsem enä we çaga zyýan ýetmeginden gorkýarlar.

Bu aýratyn ýagdaý däl. Çagasy bolan başga bir är-aýal Türkiýede bikanun immigrantlardy. Ýokarda agzalan är-aýallardan tapawutlylykda bu är-aýal çaga üçin ähli resminamalary resmileşdirmegi başardy. Ýakynda, adamym bikanun immigrantlara garşy geçirilen başga bir reýdde, Stambuldaky Tuzla deportasiýa merkezinde boldy.

Bu deportasiýa merkeziniň adamdan köpdügi sebäpli, awtobusa mündüler we Adana şäherindäki deportasiýa merkezine äkidilendigi aýdylýar we bu barada aýalyna habar bermegi başardy. Görnüşi ýaly, maşgalanyň atasy Türkmenistana deportasiýa edildi. Aýaly möhleti geçen türkmen resminamasy bilen ekleýjisiz galdy. Indi olara näme bolar? Belli däl.

Türkmen häkimiýetleri çagalaryň konstitusion hukuklarynyň, raýatlaryň syýahat etmek hukugynyň bozulýandygyny inkär edýär. Şol bir wagtyň özünde, Türkmenistanyň Ombudsmeni halkara platformasyndaky çykyşlarynda we hasabatlarynda türkmen raýatlarynyň hukuklaryny we azatlyklaryny kepillendirýän ýurduň konstitusiýasyna we beýleki kanunlaryna salgylanýar. Iş ýüzünde, görşümiz ýaly köp sanly düzgün bozmalar galýar.

Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.