Täze türkmen rejiminiň ideologlary, olar geçmişiň hem ideologlarydy, hyýalyny şeýle bir halys edipdi welin, türkmen halkynyň gulagyna urlan we gapdalda şöhrat üçin ulanylýan bu ýa-da beýleki şygarlaryň nämäni aňladýandygyny hakykatdanam düşündirip bilmeýärler.
Emma durmuş hemme zady öz ýerinde goýýar. Döwlet resmileriniň bezeg formulalary, edil Freýd ýaly, awtorlarynyň aslynda näme diýjek bolýandygyny görkezýär.
Ine, häzirki türkmen resmilerine mysal:
“Dünýäniň dürli ýurtlarynyň ylym we tehnologiýa, ykdysadyýet, bilim, saglygy goraýyş we beýleki pudaklarda gazananlaryny we tejribelerini, şeýle hem ýerli şertleri göz öňünde tutup, halk hojalygyna durmuşa geçirilmegini öwrenmek üçin Türkmenistan Prezidenti karara gol çekdi, onda Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrligine Russiýa Federasiýasynyň “Rospechat” gullugy bilen merkezi hökümet edaralarynyň we dolandyryş edaralarynyň, ministrlikleriň we bölümleriň, merkezi we pudaklaýyn ylmy edaralaryň, A.S.Puşkiniň adyndaky türkmen-rus orta mekdebi bilen bilelikdäki umumy mukdary 2,486.028.55 rubl bolan daşary ýurtlarda neşir edilýän döwürleýin neşirlerin 2008-nji ýylyň 2-nji ýarymyna ýazylmak üçin şertnama baglaşmagyna rugsat berdi.”
Türkmen prezidentiniň gyzykly goldawy. Daşary ýurt gazetlerine we žurnallaryna ýazylmak üçin PERMISSION (rugsat) (!!!) berdi. Türkmenistanda päsgelçiliksiz maglumat almak hukugynyň aýrylmaz hukugy prezidentiň rugsady bilen düzgünleşdirilýär. Emma, bu abuna ýazylmagyň döwlet hasabyna amala aşyrylandygy we abuna ýazylan köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň toplumynyň häkimiýetleriň özleri tarapyndan kesgitlenjekdigi düşnüklidir, ýöne prezidentiň özi alada edýän bolsa ... onda ýurduň beýleki raýatlaryna hem başga abunalara ýazylmagyna rugsat beriň we özleri zerur hasaplaýan metbugatlary üçin. Şeýlelik bilen, ýokarda ygtyýar beren zatlarynyň hemmesi gönüden-göni DSP gaznasyna geçer. Munuň nämedigini ýatdan çykaranlar üçin size ýatladýaryn: DSP - "Resmi ulanmak üçin", ýagny karara laýyklykda bu edebiýatyň gidýän resmi gaznasy. Galyberse-de, abuna ýazylmak diňe döwlet edaralaryna rugsat berilýär. Galan raýatlar barada aýdylanda bolsa, ylymdaky iň täze täzelikler, esasanam edebiýat, şeýle hem saglygy goraýyş, ykdysadyýet we ş.m. bilen tanyşmak zerurlygy ýok, hatda öz hasabyňa.
Emma bu şertnama bilen baglanyşykly soraglar gutarmaýar ... Sorag, näme üçin diňe rus dilindäki neşirlere ýazylmak üçin rugsat berildi? Ýa-da ähli ylym, tehnologiýa, lukmançylyk we medeniýet Russiýada we rus dilinde jemlenendirmi? Ýöne onuň (beýik we güýçli) Türkmenistanda resmi statusy ýok. Mundan başga-da, ähli köne türkmen nomenklaturasy ondan gutuldy we häzirem gutulýar, ýaşlar bolsa ylmy-tehniki edebiýaty agzamazlyk üçin düşünmekde kynçylyk çekýärler. Näme üçin ýeketäk A.S. Puşkin adyny göterýän diňe rus mekdebi üçin abuna ýazylmaga rugsat berilýär? Beýleki mekdepleriň hemmesi hakda näme aýdyp bilersiňiz? Olar ylymda we tehnologiýada, lukmançylykda we ykdysadyýetde gazanylan üstünlikler barada bilmeli dälmi?
Bu kararda nädogry bir zat bar. Ýa-da rus dili ylym we tehnologiýa dili hökmünde Türkmenistanda ýaşap bildi. Ýa-da beýleki diller rus diliniň türkmen halky üçin uzak wagtlap ulanylýan “dünýä penjiresi” ýaly many alyp bilmedi. Ýa-da ýurduň ylmy, jemgyýetçilik we medeni durmuşynyň ähli ugurlaryny türkmenleşdirmek baradaky pikir, şol sebitleriň çökmegine sebäp bolup, rus žurnallaryna we gazetlerine abuna ýazylmazdan mümkin bolmazmy?
Ýöne garaşyň! Iňlis dilinde görkezilen salgylanmalaryň sanawy hem az däl. Mundan başga-da, ol birnäçe esse uludyr! Ýa-da türkmen döwletinde iňlis dilini öwrenmekde ýalňyşlyk barmy? Näme üçin iňlis we rus dillerinden türkmençä çalt terjime etmäge synanyşmaýarsyňyz? Soraglar, soraglar ...
Ýeri gelende aýtsak, “... ýerli şertleri göz öňünde tutup ...” hem hiç hili düşündirilmeýär. Muňa düşünmek üçin “ýerli şertleri” bilmeli.
Myrat Aýtakow.
Çeşme: Oazis
