Amnesty International guramasyndan herekete çagyryş: ÝÜZLENME UGRADYŇ!
Amnesty International, 2005-nji ýylyň mart aýynyň ahyrynda general-maýor Ruslan Tuhbatullin, tanymal adam hukuklary aktiwisti we sürgündäki öňki wyjdan ýesiri Farid Tuhbatullin bilen gatnaşygy sebäpli, adam hukuklary ugrundaky işini togtatmak üçin Farid Tuhbatulline basyş etmek üçin işinden gitmäge mejbur edildi. 41 ýaşly Ruslan Tuhbatulliniň, aýaly we üç çagasynyň ýaşaýan kwartirasy harby bölüme degişlidigi sebäpli, maşgala bellenilen möhletde terk etmeli boldy.
28-nji martda Türkmenistanyň gündogaryndaky Daşoguz sebitiniň harby dolandyryşynyň ýokary derejeli resmisi Ruslan Tuhbatullinden "meýletin" işinden aýrylmagy talap edildi. Amnesty International, sorag edilýän adamyň gizlin gullugyň buýrugy bilen hereket edýändigi barada ygtybarly maglumat aldy, bu bolsa harby administrasiýadan Ruslan Tuhbatullini dogany Farid Tuhbatulliniň "Türkmenistana aşa hüjüm edýändigi" sebäpli işden aýyrmagyny talap etdi.
Az salymdan, 1993-nji ýyldan bäri Daşoguz sebitiniň harby dolandyryşynda, şol sanda ýokary wezipelerde işleýän Ruslan Tuhbatullin harby dolandyryşda başga bir wezipä ýüz tutdy. Şeýle-de bolsa, ertesi gün bu bölümiň başlygy Ruslan Tuhbatulline, ýokary kärine garamazdan, ony işe alyp bilmejekdigini we "iş gözlese, diňe şu sebitiň daşyndaky käbir uzak obalarda gözlemegini" -maslahat berdi.
3-nji maýda Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň buýrugy bilen hereket edýändigine ynanýan birnäçe adam Daşoguz şäherinde internete girýän şahsyýetleri gözläp başlady. Maglumata görä, bu gözleg Ruslan Tuhbatullin baradaky maglumatlaryň halkara jemgyýetçiliginiň dykgatyna ýetirilmezligi üçin geçirildi.
Farid Tuhbatullin 2003-nji ýylyň iýun aýynda göçmäge mejbur bolansoň, türkmenleriň gizlin gullugy doganynyň üsti bilen alyp barýan işleri we nirededigi barada maglumat almak üçin birnäçe gezek synanyşdy. Geçmişde Ruslan Tuhbatulline Farid Tuhbatullin "asuda hereket etmese" işinden boşadyljakdygy barada duýduryş berildi.
Türkmenistan: gysga maglumat
Amnesty International, Türkmenistanda raýat, syýasy, jemgyýetçilik, ykdysady we medeni hukuklaryň giňden bozulmagy barada alada edýär. Soňky ýyllarda raýat jemgyýetiniň aktiwistleri, syýasy dissidentler, dini azlyk toparlaryň agzalary we olaryň maşgalalary köp halatlarda adam hukuklarynyň bozulmagyna sezewar edildi, şol sanda azar bermek, esassyz tussag etmek, gynamalar we ýowuz daraşmak we azatlykdan mahrum etmek adalatsyz kazyýet işi. Iň bolmanda bir adam, pikir azatlygyny parahatçylykly ulanandygy üçin jeza hökmünde psihiatrik keselhana kabul edildi. Soňky ýyllarda köpsanly dissidentler, dini azlyklaryň agzalary we maşgalalarynyň agzalary sürgüne mejbur edildi we ýurtdan çykmagyna päsgel berýän gara sanawda müňlerçe adamyň bardygy çak edilýär. Ygtybarly habarlara görä, türkmenleriň gizlin gullugynyň wekilleri haýbat atmak we kemsitmek arkaly dymmak üçin sürgündäki dissidentleri, esasanam Russiýada köp gezek awlapdyrlar.
2003-nji ýylyň mart aýynda gündogar Türkmenistandaky hökümete degişli bolmadyk Daşoguz ekologiýa klubynyň başlygy Farid Tuhbatullin Moskwada guralan halkara adam hukuklary konferensiýasyna gatnaşmagy bilen baglanyşykly adalatsyz suddan soň üç ýyl azatlykdan mahrum edildi. Halkara Helsinki Adam Hukuklary Federasiýasy we Moskwada ýerleşýän adam hukuklary merkezi Memorial, Amnesty International ony wyjdan ýesiri hökmünde ykrar etdi.
2003-nji ýylyň aprelinde Farid Tuhbatullin halkara jemgyýetçiliginiň garşylygyndan soň boşadyldy we ýurtdan çykmaga mejbur boldy. Häzirki wagtda Günbatar Ýewropa ýurtlarynyň birinde ýaşaýar we şol ýerde adam hukuklary boýunça hökümete degişli bolmadyk “Turkmen Inisiative” guramasyny esaslandyrdy.
Köp halatlarda häkimiýetler dissidentlere özleriniň türkmen hökümeti barada tankydy belliklerden saklanmagyny talap etmek üçin dissidentleriň garyndaşlaryny nyşana aldy. Mysal üçin, Amnesty International dissidentleriň maşgala agzalarynyň, şol sanda sürgündäki dissidentleriň howpsuzlyk soraglaryna çagyrylmagyna, işinden kowulmagyna ýa-da kwartiralarynyň konfiskasiýa edilmegine haýbat atýan ýagdaýlaryny dokumentleşdirdi. Mundan başga-da, hökümeti tankytlaýan maşgala agzalary, 2002-nji ýylyň noýabr aýynda prezidentiň janyna kast etmek synanyşygynda aýyplanyp, tussag edildi, azar berildi, öýlerinden kowuldy we işinden boşadyldy. Maglumata görä, olaryň köpüsi diňe hökümetiň garşydaşlary bilen maşgala gatnaşyklary sebäpli yzarlanypdyr.
Türkmen häkimiýetlerine gysga wagtda türkmen, rus, iňlis ýa-da ene diliňizde sypaýy görnüşde ýazylan ýüz tutmalary iberiň:
- häkimiýetleri dissidentleriň, dini şahsyýetleriň, jurnalistleriň we raýat jemgyýetiniň aktiwistleriniň maşgala agzalaryny gorkuzmagy we azar bermegi bes etmäge çagyrýar.
- 2005-nji ýylyň 28-nji martynda Daşoguz sebitiniň harby administrasiýasy general-maýor Ruslan Tuhbatullini wezipesinden çekilmäge mejbur etdi we kwartirany boşatmagy buýurdy. Administrasiýa howpsuzlyk gullugynyň buýruklary boýunça hereket etdi we Ruslan Tuhbatulliniň sürgün edilen adam hukuklary aktiwisti Farid Tuhbatulline bolan gatnaşygy we Farid Tuhbatulline basyş etmek maksady bilen nyşana alyndy.
- häkimiýetleri Türkmenistanyň gatnaşýan adam hukuklary şertnamalary boýunça borçnamalary ýerine ýetirmek üçin içerki kanunçylyk we edaralary düýpli özgertmeleri derrew geçirmäge çagyrýar.
Ýüzlemeleriňizi şu ýere iberiň:
Türkmenistanyň prezidentine: Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat A. NYYAZOW; Prezidentiň edarasy; 744000 AŞGABAT; TÜRKMENISTAN
Faks: (+993 12) 35 51 12 Salamlaşma görnüşi: Hormatly jenap Prezident!
Daşary işler ministrine: ministr Raşid MEREDOW; Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi; Magtymguly şaýoly, 83; 744000 AŞGABAT; TÜRKMENISTAN
Faks: (+993 12) 35 42 41 E-poçta: mfatm@online.tm Salamlaşma görnüşi: Hormatly jenap ministr!
NUSGALARYNY IBERIŇ: ýurduňyzda akkreditlenen diplomatik wekillere.
HAÝYŞ, DERREW UGRADYŇ, Häkimýetlerden alnan ähli jogaplary AMNESTY HALKARA Sekretariatyna iberiň. (Ýewropa we Merkezi Aziýa Maksatnamasy; Ýewraziýa Topary, Amnesty International; 1 Easton Street, London WC1X ODW; Angliýa)
Amnesty International
