Aleksandr Narodetskiý
Birleşen Milletler Guramasy iki sany türkmen adam hukuklary aktiwisti Annagurban Amanglyjowyň we Sapardurdy Hajyýewiň tussaglykda saklanmagyny ýazgardy. Olar bilen bile tussag edilen Ogulsapar Myradowa türmede öldi.
BMG-nyň esassyz tussag etmek boýunça iş topary 2006-njy ýylda iki wyždan tussagynyň iş kesilmegine we azatlykdan mahrum edilmegine halkara hukugynyň bozulmagy diýip hasaplaýar. BMG-nyň iş topary öz beýanynda türkmen hökümetini adam hukuklaryny goraýjylary boşatmaga çagyrdy.
Türmede ölüm
Bu beýanat, Amerikanyň adam hukuklary guramasy "Freedom Now" bilen “Hogan Lovells” hukuk korporasiýasynyň bilelikde eden haýyşyna jogap hökmünde edildi.
Bolgariýada ýerleşýän Türkmen Helsinki gaznasynyň agzalary Annagurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew 2006-njy ýylyň iýun aýynda türkmenleriň gizlin gullugy tarapyndan tussag edildi. Olar bilen bilelikde Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosynyň Türkmen redaksiýasynyň habarçysy Ogulsapar Myradowa hem tussag edildi.
Üçüsi hem Türkmenistanda adam hukuklary ýagdaýy barada maglumat ýygnady we bu maglumatlary daşary ýurt habar beriş serişdelerine iberdi. Annagurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew ýedi ýyl azatlykdan mahrum edildi. Ogulsapar Myradowa alty ýyl azatlykdan mahrum edildi. 2006-njy ýylyň sentýabr aýynda Ogulsapar Myradowa türmede aradan çykdy.
Üç tussagyň hemmesi tussag edilenden bir aý soň, Londonda ýerleşýän “Amnesty International” halkara adam hukuklary guramasy Türkmenistanyň şol wagtky prezidenti Saparmyrat Nyýazowa hat iberdi.
Bu hatda tussag edilen adam hukuklaryny goraýjylaryň gynamalara we beýleki kemsidilmelere sezewar edilendigi habar berildi. Habaryň awtorlarynyň sözlerine görä, Annagurban Amanglyjow we Ogulsapar Myradowany “ters hereketleri” boýun almaga mejbur etmek üçin “psihotropiki dermanlar berildi.
Amnesty International bu meselede Türkmenistanyň BMG-nyň Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşmelere ýa-da jezalara garşy konwensiýasyna gatnaşýandygyny we şonuň üçin hiç kimiň gynamalara ýa-da başga bir zulum edilmegine kepil geçmelidigini aýtdy.
Amnesty International şondan soň tussag edilenlere bildirilýän aýyplamalaryň esassyz we syýasy sebäplerdigini eýýäm belläp geçdi. Resmi taýdan üçüsine-de şol döwürde türkmen metbugatynyň ýazyşy ýaly "ilatyň arasynda nägilelik döretmek" üçin "töhmetçilikli maglumat ýygnamak" aýyplandy.
KAMERADA WIDEO DÜŞÜRMEK
“Amnesty International”, adam hukuklaryny goraýjylaryň hakykatda näme edendikleri we häkimiýetleriň bu hereketleri nädip kabul edendigi barada jikme-jik maglumat berdi. Bu aýyplamalaryň şerti Annagurban Amanglyjowyň Türkmenistan barada dokumental filmiň surata düşürilmeginde Fransiýanyň “Galaxie Presse” telekanalyna beren kömegi boldy.
Şol teleýaýlym kompaniýasy oňa wideo kamera berdi. Filmde şahsyýet kulty, saglyk we bilim ýagdaýy we adam hukuklary bilen baglanyşykly birnäçe mowzuklar bardy.
Bu meseleleri görkezýän wideolary almak üçin Annagurban Amanglyjow hassahanalarda, klinikalarda we türme binasynyň öňünde gizlin kamera bilen surata düşürdi. Wideo kamera oňa Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynda işleýän diplomat tarapyndan berildi.
Resmi türkmen tarapy bularyň hemmesini ters hereketlere we içalyçylyga gatnaşmak diýip düşündirdi. Ogulsapar Myradowa we Sapardurdy Hajyýew Annagurban Amanglyjow bilen hyzmatdaşlykda aýyplandy. Günäkärlenýänleriň hemmesi, Fransiýanyň Daşary işler ministri, ÝHHG we “Galaxie Presse” tarapyndan aýyplamalar ret edildi.
Şeýle-de bolsa, höküm öňünden kesgitlenipdi we Ogulsapar Myradowa üçin tussag edilmek ölüm howply boldy. Halkara guramalarynyň köp sanly nägileligine we çagyryşyna garamazdan, onuň ölüm ýagdaýy hiç wagt derňelmedi. Ogulsapar Myradowanyň garyndaşlary we kärdeşleri onuň ölüminiň zorluklydygyna ynanýarlar. Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosynyň Türkmen neşiri Ogulsapar Myradowanyň bedeninde ýenjilmegiň alamatlarynyň bardygyny: boýnundaky gögermeler, maňlaýynda çuňňur ýaralar, palta bilen urlana meňzeýär.
Zyndanda ölen Ogulsapar Myradowanyň çagalary, diňe ÝHHG-nyň işgärleri we daşary ýurt ilçihanalarynyň wekilleri bu ýagdaýa goşulandan soň ejesiniň jesedini alyp bildiler.
BAGYŞLAMAGY HAÝYŞ ETMEK
Eýýäm ýurduň täze prezidenti wagtynda Anngurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew 2008-nji ýylda häkimiýetlere günäleriniň geçilmegini haýyş etdi. Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow bu haýyşy jogapsyz galdyrdy.
ABŞ-nyň hukuk firmasynyň wekili Kreýg Lýuwis "Azatlyk" radiosyna beren interwýusynda üç sany hukuk goraýjy aktiwistiň kazyýet işiniň halkara kazyýet işleriniň halkara ülňülerine garşy geçirilendigini aýtdy. Kreýg Lýuwis: "Biziň ugrumyz, olary tussaglykda saklamak üçin kanuny esas ýok we Türkmenistanyň tussaglary boşatmagyna garaşýarys" -diýdi.
Annagurban Amanglyjow bilen Sapardurdy Hajyýewiň ýagdaýy Warşawada we Wenada geçirilen ÝHHG-nyň ýygnagynda ara alnyp maslahatlaşyldy.
http://rus.azattyq.org/content/Human_Rights_Defenders_Prisoned_Turkmenistan/2211940.html
