Soragyň esasy. 2005-nji ýylyň oktýabrynda Türkmenistanyň prezidenti S.Nyýazow Daşary işler ministrligine we respublikanyň Milli howpsuzlyk ministrligine daşary ýurt oppozisiýa toparlaryny we toparlaryny maliýeleşdirýän serişdeleri we jemgyýetçilik guramalaryny derrew kesgitlemek işine başlamagy tabşyrdy. “Garakçylar we terroristler daşary ýurt maýadarlary we pullary tapyp bilýärler, emma siz-yok? Wyždanyňyz ýok, men sizi ekleýärin, ýöne hiç biriňiz meniň ýanyma gelip, beýle ýagdaýlar barada maňa habar bermediňiz, muňa garşy çäre görmegi teklip etmediniz”- diýip, Ynsan hukuklaryny goraýjylar Warşawada her ýyl geçirilýän ÝHHG-DGAHB adam ölçegleri ýygnagyna resmi taýdan gatnaşandan soň, Prezident ministrlerine ýüzlendi (DW-10.10.2005).Türkmen hökümetiniň nägilelik hatyna garamazdan, Türkmen Helsinki gaznasynyň agzalaryna ýygnaga gatnaşmaga rugsat berildi. Muňa jogap edip, häkimiýetler Nyýazowyň “... ähli çärelerine kanuny we bikanun gatnaşmak” görkezmesine eýerip, uzak wagtlap ýok bolandan soň ilkinji gezek Türkmenistanyň ilçisini Warşawa iberdi, şol ýerde W.Kadyrow birnäçe gün bäri türkmen aktiwistleriniň eden çykyşlary. diňlemäge mejbur boldy.
Ygtybarly çeşmelere görä, 25-nji awgustda 6 we 7 ýyl aralygynda azatlykdan mahrum edilen Amanglyjow, Myradowa we Hajyýew kazyýetden soň Ýaşlyk tussaghanasyna geçirildi. Türkmenistanyň Jenaýat-prosessual kodeksiniň 371-nji maddasy kazyýetden soň derrew garyndaşlaryna baryp görmek hukugyny berýär, ýöne Amanglyjow, Myradowa we Hajyýew bu hukukdan düýbünden mahrum edildi. Soňra, 31-nji awgustda iş kesilenleriň garyndaşlary duşuşmak üçin deslapky tussaghana - Ýaşlyk şäherine gitdiler, ýöne kazyýetden öňki tussaghananyň başlygy podpolkownik Bäşimow A.D. şol gün Aşgabatdan kazyýetden öňki tussaghanasyna gelen ýörite komissiýanyň gadaganlygyny görkezip, olara rugsat bermedi. Bäşimow tussag edilenler üçin getirilen dermanlary, egin-eşikleri, suwy we iýmitleri kabul etmekden ýüz öwürdi we Milli howpsuzlyk ministrliginiň resmi rugsadyny talap etdi.
Aktiwistlere hatda türkmen hakykatlary üçin şeýle rehimsiz çemeleşmegiň sebäbi barada soralanda, prezident administrasiýasynyň çeşmesi şeýle düşündirdi: “Ilkibaşdan munuň ýurduň ýokary ýolbaşçylarynyň ar almagy bilen baglanyşyklydygyny bilýärdik. Sapardurdy Hajyýewiň dogany Annadurdy Nyýazow rejimini tankytlaýar, prezident edarasyny, prokuraturany, Milli howpsuzlyk ministrligini hatlar we fakslar bilen bombalady. Türkmen Helsinki gaznasy adam hukuklary boýunça aç-açan iş alyp barýar, indi Ogulsapar Myradowa Azatlyk radiosy bilen hyzmatdaşlyga het edip bildi. Rejim beýle hereketleri bagyşlamaýar!”
Şeýlelik bilen, şu günler jurnalist Ogulsapar Myradowanyň, aktiwistler Annagurban Amanglyjowyň we Sapardurdy Hajyýewiň atlary ýörite syr sözbaşysynyň sanawyna goşuldy. Hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň arasynda bu sanawlara "gyzyl" diýilýär, sebäbi bu adamlaryň ýazgysy gyzyl harplar bilen "aýratyn gizlin" diýilýär.
25-nji awgustdan derrew derňewiň we kazyýet işiniň gidişi barada dürli çeşmelerden habar alyp başladyk. Milli howpsuzlyk ministrliginiň bir işgäri, adynyň aýdylmazlygy şerti bilen şeýle diýdi: “Derňew wagtynda Amanglyjow we Hajyýew dürli basyşlara sezewar edildi, şol sanda fiziki basyşlar. Myradowa psihologiki taýdan basyş edildi, psihotrop dermanlar ulanyldy. Üçüsi hem gorkunç görünýärdi, şonuň üçin aklawçylara baryp görmek gadagan edildi. Şeýlelik bilen kazyýet garyndaşlaryna rugsat bermedi. Aklawçylara kazyýetde görenleri hakda gürleşmek düýbünden gadagan edildi. "
Bu maglumatlary 25-nji awgustda kazyýet mejlisinde bolan şaýatlar hem tassykladylar: “Üç aklawçynyň hemmesi ýüzlerine gorkunçlyk bilen ýygnakdan çykdy. Jikme-jiklikleri aýtmakdan gorkýarlar, diňe başlaryny atýarlar we tussag edilenlere adamkärçiliksiz garaýyş görkezýändiklerini ýanaýarlar. " Aşgabat şäher kazyýetiniň tehniki işgäri: "Kazyýet mejlisinden soň, günäkärlenýänleriň üçüsiniň-de aklawçylary mejlisden gözlerinden ýaş döküp çykyp, garyndaşlaryna kazyýete girmäge näme üçin rugsat berilmeýändigini indi düşündik" diýdi.
Milli howpsuzlyk ministrliginiň ýokardaky işgäri bu barada düşündiriş berdi: “Bu ýagdaýda aklawçylar Amanglyjowyň, Myradowanyň we Hajyýewiň garyndaşlaryna nädogry maglumat berdiler: tussag edilenleri görendiklerini aýtdylar, ýöne hakykatda diňe sülçi bilen duşuşdylar. Soň iýul aýynda, hatda sülçä-de baryp bilmediler.”
Sözlerden soň. “Döwlet metbugaty Annagurban Amanglyjowyň iki Ýewropaly diplomat bilen prezident Nyýazowa garşy dildüwşük guramak üçin jenaýat dildüwşügine girendigini habar berdi, şol bir wagtyň özünde habar beriş serişdelerindäki maglumatlara görä diplomatlar adam hukuklaryny goraýjylara ilatyň arasynda nägileligi döretmek üçin we Gruziýada we Ukrainada bolşy ýaly, häzirki hökümete garşy giň gerimli syýasy işjeňlige başlamak üçin audio-wizual ýazgy enjamlaryny berdiler.
Fransuz hökümeti we ÝHHG bu aýyplamalary ret etdi, jurnalistler we adam hukuklary toparlary bu enjamyň diňe maglumat ýygnamak üçin ulanylandygyny öňe sürdüler". http://www.eursianet.org/turkmenistan.project.
Häkimiýetler tarapyndan düzülen, uly halkara dawa derejesine garamazdan, kazyýetde aýyplanýanlara içalyçylyk aýyplamasy bildirilmedi. Garaşylyşy ýaly, aktiwistleri syýasy yzarlamak baradaky prezidentiň geçen ýylky buýrugyny ýerine ýetiren ýörite hyzmatlar, Amanglyjowa patron atdylar. Netijede, üçüsi hem bir topar adamyň arasynda dildüwşük arkaly ýarag, ok-däri ýa-da partlaýjy serişdeleri bikanun edinmek, satmak, saklamak ýa-da daşamak barada Türkmenistanyň Jenaýat-prosessual kodeksiniň 287 (2) maddasyna laýyklykda iş kesildi.
Kazyýet mejlisi wagtynda Azatlyk kazyýet binasynyň bir burçunda bir awtoulag durdy we kazyýete gelenleriň hemmesini surata düşürdi. 6-njy bölümiň işgärleri köçede nobata durdular.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
