Adam hukuklary boýunça halkara hyzmatdaşlygy (IPHR), Human Rights Watch (HRW), Adam Hukuklary Halkara Federasiýasy (FIDH), Demokratiýa we Adam Hukuklaryny Ösdüriş Merkezi (Russiýa), Freedom Files (Russiýa), “Memorial” merkezi (Russiýa), Norwegiýanyň Helsinki komiteti, Crude Accountability, “Olaryň diri görkeziň!” Kampaniýasy, Moskwa Helsinki topary, Ermeni Helsinki komiteti, Gazagystanyň Adam hukuklary we hukuk dolandyryş býurosy, Adam hukuklary boýunça türkmen başlangyjy we ş.m 30 sany halkara adam hukuklary guramasy Ýewropa Bileleşigi bilen Türkmenistanyň arasyndaky hyzmatdaşlyk we işewürlik şertnamasyna (PCA) seredilmeginiň öňüsyrasynda Ýewropa Parlamentiniň agzalaryna “Türkmenistan hökümeti Ýewropa Parlamenti tarapyndan kesgitlenen adam hukuklary görkezijileri ýerine ýetirip başlaýança şu Ylalaşygyň tassyklanmagyny yza süýşürmegi haýyş etdi”.
15 ýyl töweregi wagt bäri dünýäniň iň ýapyk we repressiw döwletlerinden biri bolan Türkmenistan bilen ÝB hyzmatdaşlygy we işewürlik şertnamasyna gol çekilmegi adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagy sebäpli yza süýşürildi. Ýewropa Parlamenti Ylalaşygy tassyklamazdan ozal türkmen häkimiýetleriniň ýerine ýetirmeli adam hukuklary talaplaryny öňe sürdi: ähli syýasy tussaglaryň boşadylmagy; raýatlaryň daşary ýurda gitmek we syýahat etmek erkinligine bolan çäklendirmeleri ýatyrmak; Halkara Gyzyl Haç guramasynyň işgärleri we beýleki garaşsyz synçylar üçin ýurda erkin elýeterliligi üpjün etmek; hökümete degişli bolmadyk guramalar (jemgyýetçilik guramalary) üçin raýat azatlyklary babatynda gowulaşmalar.
Şikaýatda bellenip geçilişi ýaly, türkmen häkimiýetleri, ÝB-ne görä, halkara adam hukuklary ülňüleriniň berjaý edilmegini gowulandyrmaga gönükdirilen birnäçe çäreleri gören hem bolsalar, bu möhüm görkezijilere ýetmekde möhüm netijelere ýetmediler.
“Türkmen hökümeti, köpüsiniň öňki jemgyýetçilik işgärleri bolan ýüzden gowrak raýatyň köp ýyl bäri türmede zor bilen ýitirim bolandygyny we syýasy sebäplere görä raýatlary tussag etmegini we saklamagyny dowam etdirýär. Birnäçe müň raýat, esasanam tussaglaryň garyndaşlary ýa-da sürgün edilen hökümet tankytçylary, gorkuzmak we ýakynlary üçin adalat gözlemeginiň öňüni almak üçin ýurtdan çykmak gadagan edilýär. Garaşsyz adam hukuklary guramalarynyň Türkmenistana girişi ýapyklygyna galýar we hökümetden çakylyk talap eden BMG-nyň azyndan 12 komitetine rugsat berilmedi. Garaşsyz adam hukuklary guramalary öz işlerini Türkmenistanyň çäginde alyp barmaýarlar. Adam hukuklary guramalarynyň Ýewropa Parlamentiniň agzalaryna ýüzlenmesinde hökümet metbugat azatlygyny çäklendirýär we soňky bir ýylda emeli hemra çanaklaryny zor bilen söküp, Türkmenistanyň raýatlaryny goşmaça maglumat çeşmelerinden aýyrdy. "Häzirki şertlerde Ylalaşygy tassyklamak üçin mundan beýläkki çäreler, ygtyýarlyklaryndan hyýanatçylykly peýdalanýan hökümete kapitulýasiýa hökmünde düşündirilip bilner we Mejlisiň abraýyny we adam hukuklary işiniň ýokarlandyrylmagynda we goralmagynda oňyn güýç hökmünde işiniň netijeliligini şübhe astyna alyp biler.”
Ýewropa Bileleşigi bilen Türkmenistanyň arasyndaky hyzmatdaşlyk we işewürlik şertnamasynyň baglaşylmagy baradaky diňlenişik şu ýylyň 11-nji aprelinde Strasburgda Ýewropa Parlamentiniň Daşary gatnaşyklar komitetinde geçirildi. Ramona Nikol Manesku (Rumyniýa) komitetiň agzalaryna hasabat berdi. Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili Piter Burian hem çekişmä gatnaşdy. Ylalaşygy baglaşmak kararyna aprel aýynyň ahyrynda garaşylýar.
