Şu günden başlap Türkmenistanda geçen ýylyň mart aýynda girizilen çykyş wizalary ýatyryldy. Şeýle-de bolsa, ýurduň raýatlarynyň Daşary işler ministrliginiň konsullyk bölüminde Türkmenistandan gitmek üçin henizem rugsat almaly bolmagy ähtimal. Türkmenistan raýatlarynyň döwletden daşary çykmagyny çäklendirýän düzgünler 2003-nji ýylyň 1-nji martynda girizildi. Resmi habara görä, jenaýat eden we serhetden geçmek isleýän adamlaryň öňüni almak üçin ýurtdan çykyşlara gözegçiligi güýçlendirmek talap edilýärdi. Bu, ilkinji nobatda, 2002-nji ýylyň noýabr aýynda geçirilen agdarlyşyk synanyşygy bilen baglanyşyklydy, bu türkmen lideri tarapyndan oppozisiýa bilen köp sanly çözgüt tapmak üçin ulanyldy. Şu hepdäniň başynda geçirilen ministrler kabinetiniň mejlisinde Prezident Saparmyrat Nyýazow Türkmenistanda "çykyş wiza ulgamynyň ýokdugyny" aýtdy. Şonuň üçin jenap Nyýazowyň pikiriçe, "bu mesele boýunça her dürli çaklamalar sebäp bolup bilmez".
Türkmenbaşy "käbir daşary ýurt habar beriş serişdeleriniň" Türkmenistanyň "raýatlaryň erkin hereket etmek hukugynyň durmuşa geçirilmegi" syýasatyny abraýdan düşürmäge synanyşýandygyny aýtdy. "Käbir ýerlerde ýagdaýa düşünmän, başga bir ýurda göçmek isleýän Türkmenistanyň raýatlarynyň wiza almalydygy barada maglumat ýaýradýarlar. Bizde beýle zat ýok. Gitmek isleýän her bir adam pasport, başga bir ýurtdan çakylyk görkezmeli. Indi wiza talap edilmeýär "-diýdi. Saparmyrat Nyýazowyň çykyşynyň yz ýany, Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi 9-njy ýanwardan başlap "raýatyň pasporty, şeýle hem daşary ýurda gidiş wizasy ýa-da daşary ýurda girmek mümkinçiligini tassyklaýan resminama bolan ýagdaýynda ýurtdan çykmagyň amala aşyrylýandygyny habar berdi." Türkmen diplomatlarynyň pikiriçe, bu tejribe häzirki halkara ülňülerine laýyk gelýär.
Şeýle-de bolsa, Türkmenistanyň halky çykyş wizalarynyň ýatyrylmagyna kän bir höwes bildirmedi. Aslynda aýtsak, bar bolan maglumatlara görä, raýatlar henizem Daşary işler ministrliginiň konsullyk bölüminde daşary ýurda çykmak üçin rugsat almaly bolýarlar. Hökümet gurluşlaryndaky söhbetdeşleriniň köpüsi, türkmenleriň döwlet tejribesine düşünmegiň "kyndygyny" aýdyp, prezidentiň wiza barada aýdýandygyna tahmyn edýärler. Şol bir wagtyň özünde, Türkmenistanda birnäçe aý bäri ýurtdan çykmak üçin rugsat ulgamynyň işleýändigini aýtmagyny ýatdan çykardy. Serhetlerinden çykmak isleýän islendik raýat (şol sanda ikinji, rus, raýatlygy bolanlar hem) Daşary işler ministrliginiň konsullyk bölüminde ýörite sowalnamany doldurmaly, nirä gitmek isleýändigi we naçe wagt galjakdygy barada jikme-jik maglumat bermeli. Şondan soň, potensial syýahatçy bir aý töweregi wagt rugsadyna garaşýar. Alty aýlyk köp rugsatly giriş üçin 300 000 manat (takmynan 13 dollar) tölemeli. Şol bir wagtyň özünde, türkmen häkimiýetleri ret etmegiň sebäbini düşündirmezden köplenç rugsat bermekden ýüz öwürýärler.
Şeýle-de bolsa, Türkmenistanyň öz raýatlarynyň daşary ýurda gitmegine gözegçilik etmekden doly ýüz öwürip, adaty serhet gözegçiligi bilen çäklenmegi mümkin. Emma, düýn Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň işgärleri hem serhetden geçmegiň täze düzgünleri meselesi barada anyk düşündiriş berip bilmediler we "ertirki gazetleri okamagy" maslahat berdiler.
Dmitriý Glumskow.
Kommersant.
