8-nji iýunda ýerli synçylaryň elli töweregi adamdygy çak edilýän bir topar adam öýleriniň ýykylmagyna nägilelik bildirmek we prezidente bu barada habar bermek üçin döwrebap “Oguzkent” myhmanhanasynyň ýanyna ýygnandy.

“Oguzkent” myhmanhanasynyň golaýyndaky ýeriň saýlanmagynyň sebäbi Gurbanguly Berdimuhammedowyň gatnaşmagynda çäreleriň myhmanhananyň mejlis otaglarynda yzygiderli geçirilýändigi.

"Birnäçe onýyllyk mundan ozal bu ýerdäki boş ýerleri aldyk we jaý gurduk" -diýip, piketçileriň biri gaharlandy. "Çagalarymyz we agtyklarymyz bu ýerde ulaldylar, indi döwlet bu ýere mätäç".

Piket polisiýa tarapyndan dargadylandygy sebäpli demonstrantlar ýurduň ýolbaşçylaryna nägileliklerini ýetirip bilmediler.

Türkmen paýtagtynyň günorta etrabynyň ýaşaýjylary, “Nahalstroý” diýlip atlandyrylýanlar, häkimiýetleriň paýtagtyň geçen asyryň 90-njy ýyllarynyň başynda bu sebitde gurlan jaýlaryny gaýtadan dikeldilmegi üçin ýok etmek kararyna garşy çykdylar. Ozal bu ýerde kiçi külbeler guruldy, soň bolsa gurluşlaryň ösmegi bilen sebit ösdi, indi ol ýerde hatda iki gatly kerpiç köşkleri hem bar. Ýerli synçylar Aşgabat şäheriniň ýaşaýjylarynyň altydan bir böleginiň paýtagtyň günorta çetinde ýaşaýandygyny çaklaýarlar.

Maý aýynyň ahyrynda Nahalstroýyň ýaşaýjylarynyň bir topary öýleriniň ýakyn wagtda ýykyljakdygy baradaky talaplar bilen ýerli dolandyryş edarasy bolan häkimlik binasynada gitmäge-de het edipdiler. "Häkimlik ýygnananlara [ýykylmagyň] döwletiň zerurlygydygyny düşündirdi" diýip, Aşgabat synçysy aýdýar.

Türkmenistanyň kanunlaryna laýyklykda emläk zor bilen alnyp bilner, ýöne bu ýagdaýda eýeleriň öwezini dolmaga hukugy bar. Kanun öwezini dolmak baradaky islendik jedelleriň ýykylmazdan ozal kazyýet arkaly çözülmegini talap edýär. Beýleki ýagdaýlarda emlägiň eýeleriniň resminamalarynyň tertipli däldigi sebäpli işgärler öwezini dolmakdan ýüz öwürýärler. Bu, köp maşgalalar üçin gaty köp bolany üçin, bar bolan kanuny giňeltmeleriň ýanynda goşmaça binalary guran käbir adamlary öz içine alýar. Sowet Soýuzy dargansoň, 90-njy ýyllaryň başynda ýaşaýyş jaýlaryny ýa-da ýerlerini hususy emläk hökmünde hasaba almadyklar bu meselede has gowşak goralýar.

Demonstrantlaryň köpüsiniň ýaşaýyş jaýy üçin resmi resminamalary ýok we şonuň üçin ýeterlik öwezini dolmak tölegine bil baglap bilmeýär.

Protesti goldaýan ýerli ýaşaýjy: "Öýümi ýykmak üçin gelenlerinde, menden mende ýok jaý sanawyny soradylar, şonuň üçin köçede jaýsyz galaryn" -diýdi.

Köne ýaşaýyş jaý gorlaryny ýykmak kampaniýasy, ägirt uly taslamalara bolan höwesi bilen tanalýan ilkinji prezident Nyýazowyň döwründe başlandy, Aşgabady öz islegi boýunça täzeden gurdy we ähli töwerekleri ýer ýüzünden “ýok etdi”.

2004-nji ýylda şeýle döwrebaplaşdyryş netijesinde paýtagtyň golaýynda ýerleşýän Köşi obasy ýykyldy, netijede 500 maşgala öýlerinden çykaryldy. Soňra adamlar BMG-nyň Aşgabatdaky binasynyň golaýynda nägilelik bildirdiler, ýöne öý tussaglygynda saklandylar we repressiýa sezewar edildi, köpüsi öýlerini kärendesine almaga we garyndaşlary bilen ýaşamaga mejbur edildi.

Bu makala, National Endowment for Democracy gaznasy tarapyndan maliýeleşdirilýän “Merkezi Aziýa habarlary gysgaça” taslamasynyň bir bölegi hökmünde taýýarlandy.

Çeşme : Uruş we Parahatçylyk hasabaty instituty