Türkmenistan parahorlyga we korrupsiýa garşy göreşi hökümetiň ileri tutýan wezipesi diýip yglan edýär we ýerli telewideniýede dürli derejedäki işgärleriň “jezalanmagyny” görkezýär. Mesele çözüldimi?
Ine, biziň bilen aragatnaşyga geçen türkmenleriň aýdanlary (howpsuzlyk sebäpli, atlaryny görkezmeýäris).
Baýramalydan 45 ýaşly türkmen, bir talybyň kakasy:
“Oglumy Russiýa ýa-da Türkiýä okamaga ibermek üçin oňa pasport almak üçin ýüz tutduk. Häzirki wagtda ýurtda täze pasportlaryň berilmeginiň togtadylandygy sebäpli menden 3000 dollar para talap etdiler "-diýdi.
THF - Siziň pikiriňizçe, pasportlaryň berilmeginiň togtadylmagynyň sebäbi näme?
“Bilýärsiňiz, 2022-nji ýylyň sentýabr aýyndan başlapTürkmenistan Türkiýe bilen wiza düzgünini girizdi, bu ilkinji zat. Ikinjiden, ähli derejelerde para tölemeli, diňe şondan soň hemme zat wagtynda edilip bilner. Her ädimde wezipeli adamlaryň bökdençliklerine duş gelýärsiňiz. Ýakyn günlerde aýalym Baýramaly şäheriniň migrasiýa bölümine gitdi, ol ýerde ondan, Aşgabat şäher häkimliginden oglumyň Türkiýä okuwa gitjekdigini tassyklaýan kepilnama talap etdiler. Haýsy kepilnama we näme üçin Aşgabadyň häkimliginden almaly diýip soranlarynda, oňa: "Ol ýerde size düşündirerler" diýip jogap berdiler. Soňra bolsa 3000 dollara ertir täze pasport alyp biljekdigiňiz barada yşarat etmişler.
Umuman aýdanyňda, bu gaty gymmat iş. Ogluň instituta kabul edilendigini tassyklama almak üçin 50 ABŞ dollar tölemeli. Wiza almak üçin pasportdaky möhür üçin - 500 ABŞ dollar. Ýöne iň kyn zat, Aşgabat howa menzilinde migrasiýa hyzmatlarynyň gözegçiliginden geçmek, ýene şol ýerde pul harçlamalydygyny bilýärin, ýogsam seni uçara goýbermezler. Şonuň üçin öňünden araçy tapyp, bermeli adamyna "penjede" bermek has gowudyr. Ýogsam, hiç hili ýagdaýda size ýol bermezler ".
Migrant işçi Bahar talaňçylyk ýagdaýlarynyň barha köpelýändigini tassyklady: “Oglum okamak üçin daşary ýurda gitmeli boldy. Ähli zerur resminamalary taýýarladyk we uçuş güni migrasiýa gullugynyň öňünde päsgelçilik döredi. Ondan para talap edip, ondan: "Okajak ýokary okuw jaýyň haýsy köçede, haýsy şäherde ýerleşýär?" diýip soralapdyrlar. Adam ilkinji gezek daşary ýurda barýar, entek ol ýerde ýokdy, şeýle jikme-jiklikleri nädip biler? Netijede, pasportyna 50 ABŞ dollar goýup, bu puly alyp, uçmagyna rugsat beripdirler. Onuň ýanynda 250 ABŞ dollar bardy, gideninde maňa jaň etdi we eger göýbermeseler maňa elindäki bar zady bermäge taýyndym" diýdi.
Ine, Türkmenistanyň başga bir raýatynyň hekaýasy M.:
“Oglum Türkmenistana 50 günlük geldi we bu döwürde pasport almaly boldy. Diňe resminamalary tabşyrmak üçin 250 ABŞ dollar töledi. Oňa pasportyň 2 aýdan taýýar boljakdygyny aýtdylar. Amaly çaltlaşdyrmak üçin ýene 300 ABŞ dollar bermeli boldy. Şeýlelik bilen, 550 dollara 20 günüň içinde pasportyny täzelemegi başardy.
Soňra howa menzilinde gümrük işgärleri ähli goş-golamlary barladylar. Bikanun hiç zat tapman, gowurdak we meniň üçin alyp gelýän çöreklerde kemçilik tapdylar. Oglum: "Onda, özüňize alyň" diýdi. Soňra gümrük gullugynyň işgärlerinden biri 200 manat tölemegi teklip etdi we özi önümleri goş-golamyna saldy. Ýagny, önümler barada däl-de, resmi wezipelerinden peýdalanyp, oglundan para talap etdiler.
2019-njy ýylda gyzymy ýanym bilen Türkiýä alyp gitmek isledim, ol maýyp, ähli lukmançylyk resminamalary bardy, ýöne göýberilmedi. Her gezek ony getirjek bolanymda, 2000-3000 dollar möçberinde para talap edýärler. ”
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
