ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň hasabaty: Türkmenistan mejbury zähmet we jyns söwdasy bilen meşgullanýan adamlar üçin çeşme ýurt.
Türkmenistan mejbury zähmet we jyns söwdasy bilen meşgullanýan erkekleriň, aýallaryň we çagalaryň çeşmesi bolup durýar. Bu barada ABŞ-nyň Döwlet departamentiniň 2014-nji ýyldaky dünýädäki gul söwdasy baradaky hasabatynda aýdylýar.
Ýazyjylar ähli ýurtlary 3 topara böldi: gul söwdasyna garşy göreşmek üçin iň köp tagalla edilýän ýurtlar, iň az talaplar ýerine ýetirilýän ýurtlar we gul söwdasy bilen baglanyşykly ýagdaý henizem gyzgyn ýurtlar.
“Türkmenistandan gelen erkekler we aýallar iş gözlemek üçin daşary ýurtda mejbury zähmet çekýärler. Türkmen aýal-gyzlar daşary ýurtlarda jyns söwdasyna sezewar edilýär. Oba ýaşaýjylary we aýallar gul söwdasynyň pidasy bolmak howpy iň ýokary toparlar, emma halkara guramalary erkek pidalaryň sanynyň hem artýandygyny habar berýär "-diýip hasabatda aýdylýar.
“Türkmen raýatlary hem ýurtda mejbury zähmet çekýärler. Döwlet pudagynyň işgärleri üçin pagta ýygmaga gatnaşmak hökmany bolup galýar. Lebap we Daşoguz sebitlerindäki käbir telekeçileriň pagta ýygnamak üçin işgär ibermelidigi aýdylýar "-diýip hasabatda bellenýär.
“Gul söwdasynyň inkär edilmegi, korrupsiýa we adam söwdasyna garşy göreşmek ukybynyň bolmazlygy hökümetiň adam söwdasyna bolan garaýşyny gowşadýar. Şeýle-de bolsa, Türkmenistanyň hökümeti birnäçe ädim ätdi. Ilkinji gezek adam gaçakçylygyna garşy göreşmek barada hukuk goraýjy guramalar jikme-jik maglumat berdi. Hökümet söwdany basyp ýatyrmakda halkara guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk edýär"-diýip hasabatyň awtorlary nygtaýar.
“Türkmenistanyň hökümeti pidalary goramak ýa-da kömek etmek üçin çäkli tagallalary görkezdi. Hökümet adam söwdasynyň pidalaryna hyzmat bermedi. 2013-nji ýylda adam söwdasynyň 33 pidasynyň döwlete degişli bolmadyk çeşmelerden kömek alandygy habar berildi; Halkara guramalar 61 pidanyň kömegini alandygyny habar berdiler. Deňeşdirmek üçin 2012-nji ýylda 232 pida kömek berildi"-diýip, awtorlar bellediler. “Türkmenistanyň hökümeti adam söwdasynyň pidasy hökmünde yzyna gaýdyp gelen raýatlar üçin lukmançylyk hyzmatlaryndan peýdalanýardy, ýöne habarlarda pidalaryň kämahal öz bejergisi üçin tölemäge mejbur bolýandygy aýdylýar. Beýleki ýurtlardan deportasiýa edilen türkmen pidalarynyň bäş ýyla çenli Türkmenistandan çykyp bilmeýändigi aýdylýar. Şeýle hem, ýurda gaýdyp gelenlerinde pidalara başga bir ýurt üçin wiza talaplaryny ýerine ýetirmändigi üçin nominal jerime tölenendigi habar berildi"-diýip, Döwlet departamentiniň hasabatynda jemlenýär.
Hasabat, üç topara bölünen 200-e golaý ştaty öz içine alýar. Bularyň birinjisi, Döwlet departamentiniň habaryna görä, hökümetler “gul söwdasyna garşy göreşmek üçin iň pes standartlary doly berjaý edýän” 31 ýurdy öz içine alýar. Oňa, hususan-da ABŞ, Beýik Britaniýa we Germaniýa girdi. Bu sanawda diňe Ermenistan GDA döwletlerine wekilçilik edýär.
Gözlegde görkezilen ýurtlaryň ýarysy diýen ýaly ikinji topara bölünip, öz gezeginde iki topara bölünýär.
Birinjisinde, hökümetler "iň pes standartlara doly laýyk gelmeýär, ýöne möhüm çäreleri görýär". Bu ýerde Azerbaýjan, Gazagystan, Gyrgyzystan, Moldowa, Täjigistan, şeýle hem Gruziýa, Latwiýa, Litwa we Estoniýa ýer berildi.
“Gözegçilik sanawy” diýlip atlandyrylýan ikinji kiçi kategoriýa, häkimiýetleri “iň pes standartlary doly ýerine ýetirmeýän we bu ugurda çynlakaý ädim ätmeýän döwletleri öz içine alýar, emma gul söwdasynyň pidalarynyň sany düýpgöter artdy ýa-da ýeterlik subutnama ýok" diýip bu ýamanlyga garşy göreşiň hakykatdanam dowam edýändigini görkezýär. GDA ýurtlarynyň arasynda bu Belarusa, Türkmenistana we Ukraina täsir etdi.
