Adam hukuklaryny goraýjylaryň pikiriçe, Pariž Aşgabat bilen gepleşiklerde has talaply bolmaly.
1-nji fewralda Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow Fransiýa üç günlük resmi saparyna başlady, şol döwürde hökümet bilen mejlisdäki türkmen wekiliýetiniň arasynda gepleşikler, şeýle hem ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek isleýän iri firmalaryň gatnaşmagynda işewürlik forumy bolar.
Pariždaky saparyň öňüsyrasynda türkmen adam hukuklary aktiwistleri we halkara adam hukuklary guramalarynyň wekilleri Kawkaz we Merkezi Aziýa bölüminiň müdiriniň orunbasary Erik Millett we Fransiýanyň Daşary işler ministrliginiň Adam hukuklary we ynsanperwer meseleler bölüminiň başlygynyň orunbasary Oliwer Gerot bilen duşuşdy.
Duşuşyga gatnaşan Bolgariýadan gelen Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň ýolbaşçysy Täjigül Begmedowa: "Biz Fransiýanyň prezidenti Nikolas Sarkozini, prezident Gurbanguly Berdimuhammedow bilen bolan duşuşygynda adam hukuklary meselesini gozgamak we olaryň berjaý edilmegi bilen ýagdaýy gowulaşdyrmak, aktiwistlere ýüzlenmek we gepleşik başlamagy maslahat berdik" -diýip NBCA habar berdi.
Mundan başga-da, Adam Hukuklary Bileleşiginiň, Adam hukuklaryny goraýjy guramanyň, Halkara adam hukuklary federasiýasynyň, “Serhetsiz habarçylar” we Türkmen Helsinki gaznasynyň wekilleri we adam hukuklary aktiwistleri fransuz žurnalistleri üçin metbugat ýygnagyny berdiler.
2007-nji ýylda awtoritar lider Saparmyrat Nyýazow ölenden soň häkimiýete gelen Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow liberallaşdyrylmagynyň mümkindigini öňe sürdi we "Döwlet halk üçin" diýen ýörelgäni yglan etdi. Şeýle hem, wyždan tussaglary we öňki rejime garşy çykýanlar ýaly on bir adamy bagyşlady we Milli Adam Hukuklary Maksatnamasyny işläp başlady.
Şeýle-de bolsa, adam hukuklary babatynda düýpli üýtgeşmeler bolmady, syýasy tussaglar türkmen türmelerinde saklanýar, başgaça pikirler yzarlanýar, hereket azatlygy berk çäklendirilýär, ýurtda garaşsyz metbugat ýok, ähli habar beriş serişdeleri seresaplylyk bilen senzura edilýär we häkimiýetler tarapyndan gözegçilik edilýär we garaşsyz jemgyýetçilik guramalary hasaba alynmaýar.
Begmedowanyň pikiriçe, şu güne çenli BMG-nyň dokuz sany ýörite habarçysy Türkmenistana wiza alyp bilmeýär.
Hünärmenler Aşgabat bilen Parižiň arasyndaky işjeň ykdysady hyzmatdaşlygyň, Fransiýanyň gurluşyk kompaniýasy “Bouygues”-iň uly türkmen şertnamalaryna gatnaşmagynyň adam hukuklary tekliplerine kölege saljakdygyny, ýöne ýagdaýy gowulaşdyryp boljakdygyny bellediler.
Begmedowa sözüni dowam etdirýär: "Ýalňyşlyklary düzetmek üçin türkmen häkimiýetlerine syýasy erk gerek, biz muňa düşünýäris, şonuň üçin fransuz diplomatlaryny Berdimuhammedowyň ähli wadalaryny öwrenmäge we durmuşa geçirmäge kömek etmäge çagyrdyk. Mysal üçin, ýerli işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak üçin talyplar, aklawçylar, lukmanlar we žurnalistler üçin alyş-çalyş maksatnamalaryny güýçlendiriň. "
Beýleki adam hukuklaryny goraýjylar, ÝB-niň Türkmenistandaky adam hukuklary babatdaky pozisiýasynyň "gaty gowşakdygyny", ýöne islenilse has köp ösüşiň bolup biljekdigini aýtdy.
Mysal üçin, Aşgabat her ýyl ÝHHG-nyň adam ölçegleri ýygnagyny yzygiderli äsgermezlik edýär, bu ýerde agza döwletler adam hukuklary boýunça borçnamalaryň ýerine ýetirilişi barada hasabat berýärler. Diplomatik gepleşikler arkaly Türkmenistany muňa has ünsli bolmaga mejbur etmek mümkindir.
Halkara adam hukuklary federasiýasynyň prezidenti Suhair Belhassen: "Häzirki wagtda Fransiýanyň muny düzetmek üçin uly mümkinçiligi bar" -diýdi.
Gollandiýadan Türkmenistanyň Demokratik Raýat Bileleşiginiň başlygy Wýaçeslaw Mamedowyň pikiriçe, diňe Günbatar diplomatiýasy “topy aýlap” we türkmen häkimiýetleriniň repressiw syýasatlaryny bes edip biler.
"Giň halkara goldawy bolmasa, bu maksada ýetilmez" diýip, ol sözünü jemledi.
NBCA
