Türkmenistan ýurduň içindäki hereket çäklendirmelerini ýeňilleşdirýär.
Ýurduň serhetýaka sebitlerine giriş rejimiň ýatyrylmagy Türkmenistanyň içinde hereketi ýeňilleşdirer we sebitara gatnaşyklary giňelder. Şeýle-de bolsa, NBCA synçylarynyň pikiriçe, söwdany höweslendirmek üçin serhetara rejimi liberallaşdyrmak hem zerurdyr.
16-njy iýulda, "ilatyň maddy hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmak we raýatlaryň Türkmenistanyň ähli sebitlerine erkin syýahat etmegini üpjün etmek" üçin Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow ýurduň serhetýaka sebitlerine giriş düzgünini ýatyrmak barada karara gol çekdi.
1999-njy ýyldan başlap, türkmenleriň kanunçylygyna laýyklykda, iş saparlarynda we serhet zolagyndaky garyndaşlaryna şahsy meselelerde syýahat etmek üçin ýerli polisiýa bölüminden ýörite rugsat almaly, rugsatnamanyň gözden geçirilmegi 10-dan 30 güne çenli dowam edýär. Bu döwürde, düşündiriş bermezden häkimiýetler resminama bermekden ýüz öwrüp bilerler.
Türkmenistan günortada Eýran we Owganystan, demirgazykda we gündogarda Gazagystan we Özbegistan bilen serhetleşýär. Iň gür ilatly serhet sebitleri, Türkmen-Özbek serhedindäki Daşoguz we Lebap welaýatlarynda (sebitlerde) ýerleşýär, bu ýerlerde çäklendirmelerden ozal söwda has köp alnyp barylýardy.
NBCA synçylary, ýurduň içinde birnäçe ýyl bäri hereketleri çäklendirilen türkmen raýatlarynyň rugsadynyň ýatyrylmagyny gutlaýandyklaryny, ýöne söwdany höweslendirmek üçin serhetara rejimiň ýeňilleşdirmegiň zerurdygyny aýdýarlar.
NBCA-nyň Aşgabat synçysy, giriş rejimiň ýatyrylmagy sebitara söwdasyna oňyn täsir eder diýip pikir edýär, sebäbi ýurduň dürli künjeklerinden ozal hereketi çäklendirilen hususy önüm öndürijiler indi önümleri satmak üçin serhet sebtine erkin syýahat edip bilerler.
Şeýle-de bolsa, serhetara päsgelçilikler bazaryň giňelmeginiň öňüni alýanlygy sebäpli söwda intensiwliginiň ýokarlanmazlygy ähtimal.
NBCA-nyň bir synçysynyň pikiriçe, türkmen-benzin, miweler, gök önümler we durmuş enjamlary adatça satylýan we goňşy Özbegistandan satyjylar egin-eşik we mata satýan türkmen-özbek serhedinde söwda ösýärdi.
Türkmen häkimiýetleri 2001-nji ýylda bir serhet geçelgesi üçin alty dollarlyk töleg girizensoň, goňşy döwletiň çäginde söwda etmek isleýänleriň sany ep-esli azaldy. Soň bolsa türkmen häkimiýetleri tarapyndan köp sanly päsgelçilikli desgalaryň gurulmagy sebäpli serhetara söwda doly togtadyldy.
“[Şomda] serhetara söwda sebäpli köp adam ejir çekdi - tutuldy, tussag edildi, käte ýenjildi. Indi köpler umyt bilen dem aldylar - indi başgaça bolar "-diýip NBCA synçysy aýdýar.
Hünärmenleriň pikiriçe, häkimiýetler serhetara söwdany ösdürmek üçin liberal rejim döretmeli, sebäbi ondan gelýän girdejiler serhet zolaklarynda ýaşaýan ilatyň işsizligiň derejesi ýokary derejede galýan ýeke-täk girdeji çeşmesine öwrülip biler.
"Eger Türkmenistan [serhetara] hususy telekeçiliginiň ösmegi üçin şertler döredip başlasa, täze telekeçiler giriş rejimiň ýatyrylmagyndan işjeň peýdalanarlar, ýöne hemme zat hökümetiň güýçli syýasy erkine bagly"- diýip Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa belleýär.
NBCA
