Duşenbe güni, Moskwada geçirilen prezident saýlawlarynyň netijeleri dabaraly ýagdaýda jemlenende, buldozerler içinde Russiýanyň rus medeni merkezi bolan Aşgabadyň merkezindäki Puşkin adyndaky drama teatryny tekizlediler. Bu iki wakanyň arasynda göni baglanyşyk ýok. Emma türkmen häkimiýetleriniň ozalky “Russiýa Federasiýasynyň medeni wekilçiliginiň” ýerinde belli bir güýmenje toplumyny gyssagly gurmak baradaky karary, Moskwanyň Türkmenistanda ýaşaýan 100 000 töweregi rus raýatynyň ýagdaýyndan ýüz öwürendigini görkezýär. Şeýle-de bolsa, Türkmenbaşy rus dilli ilatyň kynçylyklaryny bir gapdala sowup biler, sebäbi bu mowzuk Moskwany indi gyzyklandyrmaýar.
Rus saýlawçylarynyň Türkmenistanda geçiriljek prezident saýlawlaryna gatnaşmagy 5000 adama ýetip bilmedi, Russiýanyň ilçihanasynyň habaryna görä, azyndan 63 000 ruslaryň respublikada ses bermäge hukugy bar. Aşgabadyň Russiýa bilen goşa raýatlyk institutyny birtaraplaýyn tertipde ýatyrandan soň, hiç kimiň rus pasportyny ilçihana bermändigi möhümdir. Bu, bu adamlaryň hemmesiniň henizem prezident Putiniň (saýlawlara gatnaşanlaryň aglaba köplügi ses beren) ahyrsoňy Türkmenbaşynyň zamun alan rus raýatlarynyň hukuklaryny goramak üçin durmuşa geçiriljekdigine umyt edýändigini aňladýar. Olar henizem umyt edýärler, ýöne eýýäm şübhelenýärler. Altmyş müň adamyň rus raýatlygyny yglan etmek gorkusyny başga nädip düşündirip bolar? Olaryň arkasynda hakykatdanam beýik Watan barmy ýa-da Russiýanyň syýasaty hakykatdanam strategiki taýdan geljegi uly bolmadyk Aziýa ýurdunyň lideri bilen gaz şertnamasy derejesine düşdimi?
Henizem Türkmenistanda umyt baglaýan Russiýanyň raýatlarynyň, saýlawdan ozal raýatlyk meselelerini çözmek isleýänleriň eýýäm çözülendigini Prezident Putin aýtdy. Şeýlelik bilen, Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň ýurduň ilatynyň rus böleginiň meselelerini çözmekden ýüz öwüren hereketsizligi; we Daşary işler ministrliginiň inisiatiwasynyň ýoklugy hem öz düşündirişini tapdy . Bir ýyl mundan ozal Döwlet Dumasy “Türkmen mowzugyna” gyzyklanma bildiren bolsa, täze parlament korpusy umumy syýasy hatara girmeýän meseleleriň çözgüdini tapmazlygy makul bilýär. Mundan başga-da, rus dilinde gürleýän raýatlaryň, mysal üçin Latwiýada hukuklaryny goramak meselesini çözmek has ýakymly we has ygtybarly. Latwiýanyň “anti-rus rejimi” näçe şowinist bolsa-da, emma rus dilinde gürleýän raýatlaryň hukuklaryny iň yhlasly goraýjynyň durmuşyna synanyşyklaryna garaşmak mümkin däl. Olaryň köpüsi, Türkmenistandaky rus raýatlaryndan tapawutlylykda özlerini ruslar diýip tanamaýarlar ...
Türkmenbaşynyň raýatlyk pudagynda girizen täzeliklerinden soň, daşary ýurda syýahat etmek diýen ýaly çäklendirilen on müňlerçe adam hakda näme aýdyp bilersiňiz? Indi diňe bir maliýe däl, eýsem Saparmyrat Nyýazowyň emläklerini terk etmek, şol bir wagtyň özünde Türkmenistanda mynasyp ýaşamak hukugyny ýitirmek bilen bu adamlar rejimiň gullary roluna girdiler. Halkara adam hukuklary guramasy Türkmen Helsinki gaznasy BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissiýasynyň 60-njy mejlisiniň öňüsyrasynda ýene bir gezek beýanat berip, "Nyýazow ilata garşy repressiýalary daşardan güýçlendirýär we ýurdy daşky dünýäden izolirlemäge synanyşýar.. " Görnüşinden, bu beýanat her pursatda watançylygyny bellemegi halaýan rus deputatlary tarapyndan ünsden düşmez. Emma Türkmenistandaky ruslaryň Russiýa Federasiýasynda geçiriljek prezident saýlawlaryna ses bermekden ýüz öwürmegi ýa-da Aşgabatdaky Rus Medeniýet Merkeziniň aç-açan ýok edilmegi, ygtyýarly rus watançylarynyň kalbynda seslenme döretmedi ...
Görnüşinden, Türkmenistanda rus pasportyny aç-açan görkezmäge batyrgaýlyk görkezenleriň 500-e golaý adamyň kommunist kandidatyna ses berendigi tötänden däldir. "Düýnki" umyt edýänleriň, ahyrsoňy "şu günki" ynamyny ýitirenleriň sanynyň yzygiderli artjakdygyny çaklamak bolar, belki diňe Türkmenistanda däl.
Wiktoriýa Panfilowa.
"Nezawisimaýa Gazeta"
