Iň soňky maglumatlara görä, 6 million töweregi ilaty bolan Türkmenistanda diňe 25,000 adam sosial ulgamlary ulanýar we bu meselede gaty çäkli.

“Facebook” -a her gün takmynan 5 müň adam girýär. Soňky 5 ýylda ýurtda bary-ýogy 15 internet sahypasy döredildi we bular esasan döwlet edaralarynyň saýtlary.

Türkmenistanyň Daşary işler ministriniň orunbasary Wepa Hayýewiň Türkmenistanda söz, metbugat we internet azatlygynyň bardygyny aýdýan sözlerinden 2 gün soň, “Azatlyk” radiosynyň türkmen gullugynyň 68 ýaşly habarçysy Soltan Açylowa Aşgabatda ýene bir hüjüme sezewar edildi. Öňki ýagdaýlarda bolşy ýaly, kamerasy we telefony elinden alyndy, polisiýa bölüminde saklandy, duşman metbugaty bilen hyzmatdaşlyk etmekden ýüz öwürmese özi we maşgala agzalary üçin kynçylyk boljakdygy bilen haýbat atyldy. Hudaýa şükür, bu gezek öňküsi ýaly ýenjilmedi. Ýaňy-ýakynda häkimiýetleriň habarçy bolup işlemeginiň öňüni almak üçin wagtal-wagtal internetini kesip, sebäpsiz telefonyny ýapýandygyny tassyklady.

Golaýda BMG Adam Hukuklary Geňeşi "Azatlyk" radiosynyň žurnalisti Ogulsapar Myradowanyň ölüminde Aşgabady jogapkär hasaplady. Şeýle-de bolsa, “Azatlyk” radiosynyň žurnalistleri agyr basyş astynda işlemegini dowam etdirýärler. O. Myradowa ölenden 12 ýyl soň, žurnalistler S.Açylowa, S. Nepesgulyýew, R.Ýazmuhammedow, H.Alllaşew we beýlekiler häkimiýetler tarapyndan yzarlanýar we hünär işleri sebäpli azatlykdan mahrum edilýär. Ýagny, Türkmenistanda erkin metbugat ýok, söz azatlygy gadagan.

Resmi Aşgabady aktiwistleri yzarlamak endiklerini bes etmäge çagyrýarys. Türkmenistanyň özi üçin ýokarda agzalan türkmen raýatlarynyň hukuklarynyň bozulmagyna gatnaşanlary jezalandyrmak gaty möhümdir. Diňe şondan soň adamlar hökümete we kanunyň ynamyny ösdürip başlar.

Türkmen resmileriniň bahanalary tutuş türkmen halkyna aç-açan kemsitme, çynlakaý halkara guramalarynyň öňünde şarpyk. Resmiler şeýle hereketler bilen ulgamy gowulaşdyrmak islemeýändiklerini görkezýärler.

Bu ýerde moderator hemmämizi tekliplerimizi aýtmaga çagyrýar. Olary sanap başlasak, şu günki ýygnak üçin bölünip berlen wagt gerek bolar. Türkmenistanda bolşy ýaly ýurtda garaşsyz metbugat we söz azatlygy ýok mahaly haýsy tekliplere garaşýarsyňyz? Diňe häkimiýetler tarapyndan çuňňur we hemmetaraplaýyn gözegçilik edilýän habar beriş serişdeleri bar. Mundan başga-da, häzirki wagtda dünýä garaşsyz habar beriş serişdelerine galp habarlary ýaýratmakda aýyplamalar eşidilende, türkmen ýagdaýynda türkmen häkimiýetleriniň özleri tarapyndan gözegçilik edilýän metbugat tarapyndan galp habarlar ýaýradylýar.

Mysal üçin, düýn Aşgabadyň wekili halkara ülňülerine laýyk gelýän we ÝHHG-a salgylanyp, Türkmenistanda geçirilen demokratik saýlawlar barada çykyş etdi. Hatda, siziň, ýurduň resmileriniň hem garaşsyz maglumata hakyky elýeterliligiň ýokdugyna düşünýärin.

Şonuň üçin, türkmen delegasiýasynyň gadyrly wekili! Maglumatyňyz üçin, ÝHHG-DGAHB Missiýasynyň 2017-nji ýyldaky hasabatyndan birnäçe setiri okaryn: “Prezident saýlawlary berk gözegçilikde saklanýan syýasy gurşawda geçirildi. Häzirki prezidentiň agdyklyk edýän ugry we hakyky oppozisiýanyň we paýhasly plýuralizmiň bolmazlygy saýlawçylaryň saýlawyny çäklendirýär.”

Şu ýyl Mejlis saýlaw missiýasy: “25-nji martda geçiriljek saýlawlarda hakyky demokratik saýlaw tertibi üçin möhüm şertleriň ýokdugyny” aýtdy. Syýasy gurşaw diňe ady bilen plýuralistikdi we saýlawçylara syýasy goşmaçalary teklip etmedi. "Esasy azatlyklaryň amala aşyrylmagyna girizilen berk çäklendirmeler saýlawçylaryň isleginiň erkin beýan edilmegine päsgelçilik döretdi."

Bu gün siz türkmen raýatlarynyň ýokary durmuş-ykdysady derejesi barada gürleşdiňiz we garaşsyz bloggerler we erkin işleýänler azyk ýetmezçiligi, köp sanly türkmen raýatynyň ýurtdan çykmagyna girizilen gadaganlyk, häkimiýetler tarapyndan daşary ýurtda okaýan türkmen talyplary üçin emeli usulda kynçylyklar, erkin walýuta çalşygynyň ýoklugy, käbir sosial ýeňilliklerden mahrum bolmak we başga-da köp zatlar barada ýazdyňyz. Muňa nädip düşünmeli? Näme üçin beýle gapma-garşylyklar?

Gadyrly wekiliýetiň wekili hanym, bu syýahatda sizi gurşap alan ýaşlar hakykaty aýtmagy gadagan etseler, dogrusyny aýtsaňyz, utandyryjy däl. “Çal reňkli we üýtgeşik görnüşli adamlar” öz düzgünlerini size aýdanda, bu hakykat.

Ahyrsoňy bu ýere ýygnaga gatnaşyp, Türkmenistanyň prezidentine we rejimine ýüzlenýän sözleri diňläniňiz gowy zat, ýöne manysyz bolsa-da, ýurtdaky ýagdaýa dürli nukdaýnazardan garamaga we rejimi wasp etmegiň süýji mollalaryna ýapyşmaga mümkinçilik berýär. Bu söz azatlygy, her kimiň öz pikiri bar we anyk mysallary ulanyp jogap bermäge hakyňyz bar, ýöne populizm bilen meşgullanmazlyk däl-de.

Üns bereniňiz üçin sag boluň.

Türkmen Helsinki gaznasynyň agzasy Annadurdy Hajyýewiň çykyşy.