2008-nji ýylyň 27-nji iýunynda Adam hukuklary boýunça Ýewropa kazyýeti Russiýa Federasiýasynyň ýolbaşçylaryna Russiýa Federasiýasynyň Baş prokuraturasy tarapyndan kanagatlandyrylan Irina Kolesniki Türkmenistana ekstradisiýa edilmeginiň togtadylandygy barada habar berdi.
Türkmenistanyň raýaty Irina Kolesnik 2005-nji ýylda Russiýa hemişelik göçdi, şol wagt Russiýa Federasiýasynyň raýaty bolan uly gyzy ol ýerde ýaşaýardy. Irinanyň adamsy we körpe gyzy hem 2002-nji ýylda Russiýanyň Aşgabatdaky ilçihanasynda raýatlyk alan rus raýatlarydyr. Özi almaga wagt tapmady, sebäbi Täze kanun güýje girmezden ozal Russiýa Federasiýasynyň daşynda ýerleşýän adamlaryň arzalaryny kabul etmek bes edildi.
Saparmyrat Nyýazowyň döwründe Türkmenistanda rus dilli ilata garşy diskriminasiýa duçar bolan bu maşgala Russiýa göçmek üçin öňünden taýynlyk gördi: meýletin migrantlar statusyny aldylar we zerur resminamalary ýygnadylar.
Bu aralykda, Irinanyň kömekçi-terjimeçi bolup işleýän Türkmenistanyň Milli ýeňil atletika merkeziniň ýerine ýetiriji sekretary hojaýynyna garşy döwlet emlägini ogurlamakda jenaýat işi açyldy. Sülçi, Irina diňe onuň başlygyny däl, eýsem şahsy hasaby bolan has ýokary derejeli wezipeli adamy-da "türmä basmak" isleýändigini aç-açan aýtdy. Sülçi zerur resminamalara gol çekmegini talap etdi, başlygy bolsa öz gezeginde maliýe galplygy barada şaýatlyk etse, ony öldürjekdigini aýtdy.
Bu ýagdaýlar Kolesnik maşgalasyny taryhy watanyna göçmegini çaltlaşdyrmaga mejbur etdi. 2005-nji ýylyň 10-njy dekabrynda Irina, adamsy we körpe gyzy ähli zerur resminamalary geçip, hatda Irinanyň jenaýat işiniň ýokdugyny görkezýän şahadatnama alyp, Moskwa uçdy - bu şahadatnama Russiýada soňraky şahsyýetleşdirilmegi üçin zerurdyr. Gelenden soň maşgala Tula sebitiniň Donskoý şäherinde mesgen tutdy. 2006-njy ýylyň maý aýynda Irina Russiýa Federasiýasynda ýaşamak üçin rugsat aldy we tiz wagtdan Russiýanyň raýatlygy üçin ýüz tutdy.
Türkmen sülçüsi, özüniň "jedel eden" şaýadynyň ony terk edendigini bilip, onuň ekstradisiýa edilmegine çare görüp başlady: Irinanyň Aşgabatdan gideninden bir ýarym aý soň, ony günäkärlenýän hökmünde jenaýat işine çekmegi buýurdy we gözlenýänleriň sanawyna goşdu.
Şundan ugur alyp, Irina Russiýanyň raýatlygy berilmedi. 2007-nji ýylyň iýulynda “Raýat kömek komitetiniň” teklibi bilen migrasiýa gullugyna Russiýa Federasiýasynyň çäginde bosgun hökmünde ykrar edilmegi üçin haýyş bilen ýüz tutdy we 2008-nji ýylyň maý aýynyň ahyryna çenli kazyýetiň garamakdan ýüz öwülen işini gaýtadan şikâyet etdi.
2007-nji ýylyň 19-njy awgustynda Irina Moskwada tussag edildi we tussag astyna alyndy.
2008-nji ýylyň 11-nji martynda Russiýa Federasiýasynyň Baş prokuraturasy bosgun statusyny kesgitlemek prosedurasynyň tamamlanmagyna garaşman, Kolesnikiň jenaýat jogapkärçiligine çekilmegi üçin Türkmenistana ekstradisiýa etmek kararyna geldi. Şol bir wagtyň özünde, ekstradisiýa edilmegi baradaky haýyşda türkmen tarapynyň bigünälik prezumpsiýasyny düýpgöter bozandygy hasaba alynmady: bu resminamada Türkmenistanda Kolesnik bilen baglanyşykly kazyýet işiniň günäkär höküm bilen tamamlanjakdygy aç-açan aýdylýar.
Irinanyň ekstradisiýa kararyna şikaýat eden Moskwa şäher kazyýeti bu meselä garamagy iki gezek yza süýşürdi - bosgun statusyny kesgitlemek tertibi degişli haýyşyna seretmekden ýüz öwürmek bilen gutarýança we 5-nji iýunda şikaýaty ret etdi we şeýlelik bilen Baş prokuratura tarapyndan bikanun kabul edilen karar kanunylaşdyrdy. Şeýle hem Irinanyň bosgun statusyny almak mümkinçiligini ýitiren Russiýanyň Federal Migrasiýa Gullugyna Moskwa üçin wagtlaýyn gaçybatalga bermek üçin ýüz tutandygy hasaba alynmady.
Kazyýet Irinanyň ekstradisiýa edilmeginiň kämillik ýaşyna ýetmedik gyzyny ejesiz galdyrjakdygyna ýa-da Türkmenistanda iş kesilmeginiň öňünden kesgitlenendigine üns bermedi. Aklawçy Abusupýan Gaýtaýewiň türkmen türmelerinde we koloniýalarynda tussaglary tussag etmegiň gynalýan şertleri barada beren delilleri hem hasaba alynmady.
Häzirki ýagdaýda goranmak tarapy, kassasiýa ekstradisiýa etmek kararyna şikaýat etmek bilen bir hatarda hanym Kolesnikiň ekstradisiýa edilmegini togtatmak haýyşy bilen Strasburg bilen habarlaşmagyň zerurdygyny aýtdy. Russiýa Federasiýasynyň Ýokary Kazyýeti onuň kassasiýa arzasyny ret eden bolsa, Baş prokuraturanyň karary güýje girer we derrew ýerine ýetirilip bilner.
Berlen materiallara göz aýlap, Ýewropa kazyýeti bu haýyşy kabul etdi we Russiýanyň häkimiýetlerine goşmaça habar berilýänçä ekstradisiýa işini togtatmagyň zerurlygy barada habar berdi.
Irina Kolesnikiň Russiýa Federasiýasynyň Ýokary Kazyýetinde eden şikaýaty boýunça diňlenişik barada aýdylanda bolsa, olaryň senesi entek kesgitlenmedi.
Ýelena Rýabinina - Raýat kömek komitetiniň Merkezi Aziýadan gelen syýasy bosgunlara kömek maksatnamasynyň başlygy (tel. + 7-903-197-04-34)
