Şu ýylyň aprel aýynyň ahyrynda garyndaşlarym ahyrsoňy meniň adyma resmi çakylygyň Türkmenistanyň migrasiýa gullugy tarapyndan tassyklanandygyny habar berdiler. Men gulagyma ynanyp bilmedim. “Azatlyk” radosynyň Türkmen gullugynyň öňki müdiri Zarif Nazaryň 1991-nji ýylda eden saparyndan soň, radio işgärlerimiziň hiç birine-de ýurda baryp görmäge rugsat berilmedi.
Migrasiýa gullugyna çakylyk bermek üçin üç ýarym aý gerek boldy (resmi taýdan görkezilen iki hepdäniň ýerine!), ýöne meniň maglumatlarym Türkmenistana baryp görmek üçin “arassa” bolup çykdy. Türkmenleriň adatça aýdyşy ýaly: "Men eýýäm bir aýagymyň beýleki tarapda bar ýaly duýdum".
Biraz şahsy taryh. Men 1999-njy ýylyň iýulynda watanymy terk etdim, şondan soň Kanadada ýaşamak üçin rugsatnama, soň bolsa Kanadanyň raýatlygy aldym. Şondan bäri bir gezek - 2007-nji ýylyň başynda, diktator Saparmyrat Nyýazow ölenden soň, Türkmenistana gitmäge synanyşdym. Soň, beýleki birnäçe žurnalistler bilen bilelikde "erkin prezident saýlawlary" diýilýän zady synlamakçydym. Şeýle-de bolsa, Berlindäki türkmen ilçihanasy kärdeşlerimiň we menin haýyşlarymy hiç hili düşündiriş bermeden ret etdi.
Üç ýyldan gowrak wagt geçdi. Türkmen häkimiýetleri we resmi metbugat täze prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň ýolbaşçylygynda ýurda “uly özgerişlikler döwrüniň” gelendigini öňe sürýärler. Belki bu hakykatdyr? Galyberse-de, garyndaşlarym meni 20 gün watanyna çagyrmak üçin resmi rugsat aldylar we Wenadaky Türkmenistanyň ilçisi meni mähirli garşy aldy we derrew wiza berdi ...
Umytlar nädip ezilýär ...
Bu umytlar bir hepdäniň içinde puja çykdy. 18-nji maýda, men Stambulda Türkmenistana barýan wagtym, Wenadaky şol bir türkmen ilçisi maňa jaň etdi. Ol gynançly ses bilen Türkmenistanyň migrasiýa gullugynyň meniň saparym barada "soňky karary" alandygyny we "çakylygyň berilmeli däl adama berlendigi" barada netijä gelendigini aýtdy. Bu habar meni geň galdyrdy ...
Ýarym ýoldan gaýdyp barmazlyk kararyna geldim - resmi kagyz garşysynda resmi däl telefon söhbetdeşligi näme! Mundan başga-da, Aşgabatda 11 ýyl aýralykdan soň garyndaşlarym we dostlarym sabyrsyzlyk bilen garaşýardylar.
Uçarda ýanymda Türkmenistanyň paýtagtynda ýaňy açylan merkezine uçup barýan Ýewropa Ykdysady meseleler boýunça komissiýanyň wekili bardy. Jenap Inigo oňa gynançly wakamy aýdanymda duýgudaşlyk bildirdi. Aşgabat howa menziline geleninden soň, ol pasport gözegçiliginde menin ýanymda nobatda durdy.
Howpsuzlykdan geçmezden ozal pasportynda wizasy bolan daşary ýurtly ýolagçylaryň hemmesi “Türkmen banky” diýlen başga bir penjire baryp, milli eşik geýen iki aýala 11 ABŞ dollaryny tölemeli. Maňa berlen kwitansiýada munuň "kwitansiýa" tölegidigi düşündirýär. Näme hakda töleg bolduguny soranymda bolsa, olar "hyzmatlar üçin" diýip jogap berdiler. Ýagny, aýallar näme sebäbe görädigini düşündürmediler.
Meni geň galdyrdy, daşary ýurtly ýolagçylaryň hiç biri-de näme üçin pul alynýandygyny soramaga synanyşmady. Wiza, goşlar we ş.m. ýaly ähli hyzmatlar üçin öňünden töledim, bularyň hemmesini resmi taýdan guralan paradan başga zat diýip bilmerin. Nobatda durup, watandaşlarymyň Türkmenistandaky umumy korrupsiýa baradaky tükeniksiz gepleşiklerini derrew ýada saldym.
Adamlary aýyrýan "diwar"
Pasport gözegçiligindäki ýaş ofiser, pasportymdaky wizany we kompýuterinde ýurda girmegimiň gadaganlygyny görüp, birneme utandy. Birnäçe wagtdan soň serhet gullugynyň uly leýtenanty meniň ýanyma gelip, “deportasiýa formasyna” gol çekmegimi haýyş etdi. Nämäniň bolup geçýändigini soranymda, aşakdaky jogaby aldym: "Bilmedim, belki nädogry bir zat etdiň, ýogsam ol ýerde adyň bolmaz" ("ol ýerde" "gara sanaw" diýmekdi). Ol meniň gaharymyň gelendigini görüp, munuň bilen hiç hili baglanyşygynyň ýokdugyny aýtdy we karar ýokary derejeli işgärler tarapyndan edildi diýdi.
Uky leýtenantdan “deportasiýa formasynyň” bir nusgasyny bermegini isledim. Ol razy boldy. Ol ýerde ýüz öwürmegiň sebäbini tapmadym - aşakdaky sözlerden başga: "Bu şahsyýete Türkmenistana girmäge rugsat berilmeýär".
Maşgalamdan we dostlarymdan 11 ýyl aýralykdan soň, men olardan diňe aýna diwar bilen aýryldym. Emma bu adaty howa menzili diwary däldi. Bu, häzirki zaman dünýäsiniň öňünde türkmen häkimiýetlerinden gorkýan ullakan diwar, nadanlyk diwary, edepsizlik diwarydy.
Maňa bolan waka Aşgabatdaky häzirki rejimin gowşaklygyny ýene bir gezek paş etdi. Diňe ýakynlaryny görmek isleýän käbir žurnalist oňa howp abandyryp bilýän bolsa, onda bu hökümetiň güýji näme?
Allamyrat Rahymow, Pragadaky Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosynyň türkmen gullugynyň žurnalisty.
Azatlyk Radiosy
