Moskwanyň Zamoskworetskiý etrap kazyýeti düýn Türkmenistanyň Merkezi bankyndan 20 million dollar ogurlamakda aýyplanyp tussag edilen Russiýa Depozit Bankynyň (RDB) müdiriýetiniň başlygy Dmitriý Leusy dört ýyl azatlykdan mahrum etdi. Kazyýet jenap Leusyň bu puly ogurlamandygyny, ýöne bikanun pullaryny bankynyň üsti bilen aýlandygyny aýtdy. Şol bir wagtyň özünde, kazyýet Salawat Kerimowyň ýolbaşçylygyndaky Baş prokuratura derňew toparynyň hereketlerini tankyt etdi. Kazy Irina Wasina ara alyp maslahatlaşmak otagyndan bir elinde bir käse suw, beýlekisinde galyň kagyzlar bilen çykdy. Günäkärlenýänler eýýäm ony kapasada garaşýardylar: uzyn boýly, reňkli ýüzli bankir, Dmitriý Leus we sypaýy saçly, Türkmenistanyň Merkezi Bankynyň öňki buhgalteri Myrat Garabaýew.
Olary elleri ýaragly üç sany esger goraýardy: "Karar gaty köp, dört sagatlap maslahatlaşylar" kazy ýygnananlaryň hemmesine duýduryş berdi. "Esger gaty begenýär, şeýlemi? Kimdir biri erbetleşse, göýberip bilerin "-diýip, hanym Wasina aýtdy.
Türkmen Merkezi Bankyndan 20 million dollar ogurlamak meselesiniň Russiýanyň Baş prokuraturasy tarapyndan 2002-nji ýylyň noýabr aýynda başlandygyny ýatlatmalydyrys (Kommersant bu işi 2003-nji ýylyň 27-nji ýanwaryndan bäri dowam etdirýär). Geçen ýylyň 28-nji ýanwarynda Baş prokuratura RDB geňeşiniň başlygy Dmitriý Leusy tussag etdi. Birnäçe günden soň Türkmenistanyň Merkezi bankynyň öňki hasapçysy Myrat Garabaýew ogurlamakda aýyplandy. Bu wagta çenli ol üç aý türkmen türmesinde bolup, Baş prokuror Wladimir Ustinowyň karary bilen ekstradisiýa edildi. Emma Adam hukuklary boýunça Ýewropa kazyýetiniň (jenap Garabaýewiň aklawçysy Anna Stawitskaýanyň şikaýat eden) gatyşmagyndan soň, goşa rus-türkmen raýatlygy bolanlygy sebäpli ekstradisiýa etmek bikanun boldy. Myrat Garabaýew Moskwa gaýtarylyp berildi we bankir Dmitriý Leusyň tussaglykda saklanýan Lefortowodaky tussaghanasyna ýerleşdirildi.
Günäkärlenýän Leus bilen Garabaýewiň kazyýet işi geçen ýylyň 27-nji iýulynda başlandy. Kazyýet materiallaryndan 2002-nji ýylda SWIFT halkara töleg ulgamyna jogapkär ýolbaşçylyk eden Türkmen Merkezi Bankynyň işgäri Arslan Kakaewiň (geçen ýylyň ýaz aýlarynda Peterburgda öldürilipdi) Myrat Garabaýew bilen ylalaşyp, 2002-nji ýylyň iýul aýyndan sentýabr aýyna çenli SWIFT ulgamy arkaly Merkezi Bankyň hasabyndan Doýçe bankyna 40 million dollar geçirdi, ýarysy jenap Leusyň ýolbaşçylygyndaky RDB-de, rezident däl gabyk kompaniýasy Svancity hasabyna tamamlandy.
Bank bu pullary Wýetnam raýaty Wu Phuong Namyň ady bilen açylan şahsy hasaba iberdi. Walýuta nagtlaşdyryldy we RDB kollektorlary (olaryň biri Dmitriý Leusyň görkezmesi boýunça hereket edendigi barada şaýatlyk etdi) yzlary ýitirilen Index Bank-a çykaryldy.
Baş prokuratura Dmitriý Leusy toparlaýyn kezzaplykda we jenaýatçylykly serişdeleri bikanun ogurlamakda aýyplady, ýöne kazy Irina Wasina bankiriň kezzap däldigini aýtdy. Ýöne şol bir wagtyň özünde-de, ony köne Jenaýat kodeksiniň 174-nji bölümi ("Guramaçylykly topar tarapyndan amala aşyrylan beýleki adamlar tarapyndan jenaýatçylykly ýol bilen gazanylan serişdeleri bikanun ýol bilen ogurlamak") günäkär hasaplady. Karara görä, "Svancity" we Wýetnamly Wu Phuong Nam üçin RDB-de hasap açmak baradaky resminamalar bu bankyň işgärleri jenap Leusyň ýolbaşçylygynda taýýarlandy. Wu Phuong Namyň Çerkizowskiý bazarynda sada söwdagär bolup işländigi we bir gezek oýlanyşyksyz pasportyny birnäçe sagatlap watandaşlaryna berendigi bellärliklidir, bu soňra RDB-de tapyldy.
Kazy, Türkmenistanyň Merkezi Bankyndan alnan 20 million dollaryň, Dmitriý Leusyň görkezmesi bilen ilki Svancity hasabyna we şu hasapdan agzalan Wýetnamlylaryň hasabyna geçirilendigini tassyklady. Soňra, Vu Phuong Namyň adyndan (RDB-de ýasaldy) 19,3 million dollar Index Bank-a geçirildi we hiç hili resminamasyz şol ýerde galdy we jenap Leus pul iberendigi üçin 640 müň dollar özüne saklady. Derňew we kazyýet işinde bankir günäkärdigini boýun almady, kazy bu jenaýat üçin jogapkärçilikden gaça durmak islegi diýip hasaplady. Şeýle hem, kazyýet golastyndaky işgärleriň RDB baradaky görkezmelerine tankydy baha berdi, sebäbi jenap Leusyň bu bankyň özbaşdak eýesi bolandygy we gol astyndakylaryň hemmesiniň özüne ýokary aýlykly iş almaga borçlydygy ýüze çykdy. Bankiriň günäkärlenýän Jenaýat kodeksiniň 174-nji maddasyna laýyklykda oňa ýedi ýyldan on ýyla çenli türme tussaglygy bilen haýbat atylýar, kazy buny dört ýyl bilen çäklendirdi. Şol bir wagtyň özünde, jenap Leusyň iki kämillik ýaşyna ýetmedik çagasynyň bardygyny we ýaşlygynda açyk ýürek operasiýasyndan soň saglyk bilen ejir çekýändigini göz öňünde tutdy.
Şol bir wagtyň özünde, Türkmenistanyň Merkezi bankynyň öňki buhgalteri Myrat Garabaýew kazyýet tarapyndan diňe bir uly galplyk aýyplamalary bilen çäklenmän, eýsem jenaýat kapitalyny ogurlamak aýyplamalary bilen hem aklandy. Kazy Irina Wasina, Salawat Kerimowyň ýolbaşçylygyndaky Baş prokuratura derňew toparynyň jenap Garabaýewe garşy edilen hereketleri berk tankytlady. Hökümde aýdylyşy ýaly, meşhur sülçi agzalan 20 million dollaryň Türkmenistanyň Merkezi bankyna degişlidigini subut etmedi, her niçigem bolsa bu işde bu barada resminama tapylmady. Kazyýetiň pikiriçe, prokuratura jenaýatçylaryň kimiň we haýsy görnüşde aldandygyny, pidany anyklamady. Baş prokuratura aýyplama bilen Myrat Garabaýewiň jenaýat toparyna "maslahat" berendigini, ýöne nähili görnüşleriň bardygyny aýtmady. Bu aralykda kazyýet jenap Garabaýewiň ogurlanan pullaryň geçen SWIFT töleg ulgamy üçin Türkmenistanyň Merkezi Bankynda jogapkär däldigini anyklady. Diňe Myrat Garabaýewiň Türkmenistanyň Merkezi Bankynyň işgäri Arslan Kakaew (häzirki wagtda aradan çykan) bilen dostlugynyň hakykaty tassyklandy. Emma, kazynyň belläp geçişi ýaly, "diňe iki adamyň arasyndaky dostluk hakykaty, olaryň birini günäkärlemek üçin esas bolup bilmez". Mundan başga-da, hökümde aýdylyşy ýaly, pul ogurlygy Türkmenistanyň çäginde bolup geçdi we jenap Garabaýew Russiýa Federasiýasynyň kanunlaryna laýyklykda hiç hili jogapkärçilik çekip bilmez. Prokuratura jenap Garabaýewiň Russiýada bikanun ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna şaýatlyk edýän faktlary kesgitlemedi.
Baş prokuratura aýyp bolmazlygy üçin kazyýet Myrat Garabaýewi 2002-nji ýylyň awgust aýynda Taganskiý etrap Içeri işler müdirligi tarapyndan özüne berlen galp hasaba alyş şahadatnamasyny ulanmakda günäkärledi we munuň üçin 5 müň rubl oňa jerime saldy. Kazy jenap Garabaýewi kazyýet zalynda tussaglykdan boşatmagy buýurdy, ýöne sud edilen Leusa bilen eli kelepçeli bolany üçin, bilelikde alyp gitdiler. Emma tiz wagtdan Myrat Garabaýew boşadyldy. Bu höküme haýran galan Leusanyň aklowjysy Artur Worobýow sud zalynda oturdy. Kommersant habarçysynyň kazyýetiň kararyna şikaýat edilip-edilmejekdigini soragyna, ol: "Men hiç zat aýdyp bilmerin" diýdi. Görnüşinden, jenap Leusyň özi ýakyn wagtda kassasiýa arzasyny bermelimi ýa-da bankiriň geçen ýyl geçiren Lefortowodaky tussaghanadakydan has ýumşak rejim şertleri bolan koloniýa gitmek barada karar bermeli bolar.
Ekaterina Zapodinskaýa.
Kommersant.
