Muhammetguly Aýmyradowyň möhletiniň tamamlanmagy sebäpli türmeden boşadylmagy beýleki syýasy tussaglar üçin amnistiýa sebäp bolmaz.
2009-njy ýylyň 7-nji maýynda köpçülikleýin habar beriş serişdeleri adam hukuklary guramasy bolan Human Rights Watch guramasyna salgylanyp, tanymal syýasy tussag Muhammetguly Aýmyradowyň türkmen türmesinden boşadylandygyny habar berdi.
Ol, 1995-nji ýyldan başlap, "terrorçylykly hüjüm etmekde" aýyplanyp, 14 ýyl azatlykdan mahrum edildi. 1994-nji ýylda Aýmyradow Özbegistanda hiç hili tuusaglyk rugsady görkezilmezden tussag edildi we bikanun ýagdaýda Türkmenistana äkidildi. Human Rights Watch guramasynyň habaryna görä, derňew wagtynda türkmen häkimiýetleri oňa gaty ýowuz çemeleşip, aklawçysy bilen aragatnaşyk saklamagyny ýa-da subutnamalary we görkezmeleri gözden geçirmegini gadagan edipdir.
Aýmyradow 14 ýyllap Kaspiniň Türkmenbaşy şäherinde ýerleşýän we ýaramaz şertleri bilen tanalýan iň ýokary howpsuzlygy bolan Krasnowodsk türmesinde hökümüni geçirdi.
1998-nji ýylyň dekabrynda gaçmaga synanyşmakda aýyplanyp, ol goşmaça 18 ýyl azatlykdan mahrum edildi, ýöne Aýmyradowyň tarapdarlarynyň sözlerine görä, oňa garşy kazyýet işi türkmen dissidentleri bilen ozal gatnaşygy sebäpli toslanyp tapyldy.
2001-nji ýylda öňki prezident Saparmyrat Nyýazowyň yglan eden umumy amnistiýasy sebäpli bu karar ýaryma düşürüldi.
Ynsan hukuklaryny goraýjylar we synçylar Aýmyradowyň türmeden boşadylmagyna garaşylýandygyny, sebäbi höküminiň möhletiniň gutarandygyny we garyndaşlaryna fewral aýynda boşadylmagy, maý aýynyň başynda boljakdygyny habar berdiler.
Syýasy tussaglar türkmen türmelerinde galmagyny dowam etdirýärler, ýöne synçylar häkimiýetleriň olaryň ykbalyna üns berip başlar öýdemok.
Aşgabatly bir synçy: "Häkimiýetler bu görnüşlü tussaglary äsgermezlik edýändiklerini eýýäm ençeme gezek görkezdiler we ýagdaýyň düýpgöter üýtgejekdigine ynam ýok" -diýdi.
"Freedom House" halkara guramasy tarapyndan 2008-nji ýylda "Dünýäde erkinlik"-de baha berişlerine görä, Türkmenistan henizem dünýädäki iň repressiw döwletleriň sanawynda galýar.
Aşgabatly başga bir bilermen, 2007-nji ýylyň awgust aýynda Nyýazow rejiminiň 11 tussagynyň boşadylmagyndan soň türkmen halkynyň umytly umytlaryny ýatlaýar.
Soňra Nyýazow hökümetiniň iki öňki premýer-ministri boşadyldy – Ýolly Gurbanmyradow we Döertgulyi Aýdogdyýew, şeýle hem dönüklik üçin uzak möhletli türme tussaglygyna höküm edilen Türkmenistanyň öňki baş müftüsi Nasrullah ibn Ibadulla.
Bilermen: "Syýasy tussaglar ýa-da dissidentler diýip atlandyran adamlarymyzyň günäsiniň geçilmeginden soň her kimiň nähili ylham alandygyny ýadyňyzdamy" -diýdi.
Bu tussaglaryň boşadylmagy halkara jemgyýetçiligi tarapyndan liberallaşdyrmagyň başlangyjy hökmünde kabul edildi, ýöne hakykatda beýle bolmady, türkmen türmelerinde syýasy sebäplere görä höküm edilen adamlar bar.
Mysal üçin, Türkmenistanyň hukuk goraýjy aktiwistleri bilen arabaglanyşygy bolan we ýarag saklandygy üçin 7 ýyl azatlykdan mahrum edilen Annagurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew; Gulgeldi Annaniýazow 2002-2008-nji ýyllar aralygynda bosgunlykda ýaşap, Aşgabat şäherine gaýdyp gelenden soň tussag edilen öňki syýasy tussag.
Mundan başga-da, 2002-nji ýyldaky döwlet agdarylyşygy bilen baglanyşykly aýyplanan, türmedäki elli tussagyň ykbaly entek belli däl.
Nýu-Ýorkda ýerleşýän Human Rights Watch guramasynyň gözlegçisi Mariýa Lisitsyna, türkmen häkimiýetleriniň syýasy tussaglary hatda “bagyşlamaýandyklaryny” alada goýýar.
Ol, NBCA habar gullugyna "Türkmen hökümetiniň şu wagta çenli beýle prosese başlamak üçin syýasy erkini görkezmändigi gynandyryjy" -diýdi. "Häkimiýetler meseläniň bardygyny boýun almaly we ähli kazyýet işlerine seredip başlamaly".
Şeýle-de bolsa, Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň işgäri özümizi aldamagy maslahat bermeýär we türmede bikanun iş kesilen ýüzlerçe adama hökümetiň “kän bir ähmiýet bermeýändigini” aýdýar. Sebäbi olar öňki lider Nyýazowyň döwründe höküm edildi we ýurduň häzirki lideri özüne doly jogapkärçilik almak islemeýär.
“Hawa, prezidentimiz bu mesele bilen meşgullanmak islemeýär” diýýär kazy.
NBCA
