Türkmenistanda aýallar ilatyň iň ejiz ýerlerinden biridir. Konstitusiýa garamazdan, Türkmenistanda resmi taýdan jyns deňligi barada yglan edilmegine garamazdan - iş ýüzünde Türkmenistan aýal-gyzlar hakynda jemgyýetde kemsidiji garaýyşlary öňe sürýär.
Ýurduň ilatynyň ýarysyndan gowragy aýallar, emma syýasy gurluşlarda erkekler agdyklyk edýär. Aýal-gyzlar ykdysady ösüş, çeşmeleriň paýlanyşy, döwlet howpsuzlygy, diplomatiýa ýa-da öz ykbalyna bagly syýasatlar döretmek meselesinde karar kabul etmeklige täsir etmeýärler.
Ýaňy-ýakynda daşary ýurt habar beriş serişdeleri gözellik merkezleriniň ýapylmagy, saçlaryny açyk reňke boýamagyň gadagan edilmegi, dar, teniňe ýapyşan eşik geýmegiň gadagan edilmegi, awtoulag sürýän aýallara awtoulag sürmek we hatda awtoulagyň öň oturgyjynda oturmak we ş.m. mysallary çap etdiler. Mundan başga-da, häkimiýetler muny milli däp-dessurlara laýyklykda görkezdiler .
Bütin dünýä bu habary gaty üýtgeşik, geň bir zat ýaly gyzyklanma bilen okady.
Şeýle-de bolsa, maşgalalarda aýallara garşy zorluk, işde we jemgyýetde azar bermek meselesi arkada galdy. Käbir maglumatlara görä, 41 göterimi ärleriniň we garry maşgala agzalarynyň gözegçiligindedigini tassyklapdyr. Sowalnama geçirilen türkmen aýal-gyzlarynyň 12 göterimi ýanýoldaşlaryndan dürli zorluklary başdan geçirdi. Olaryň diňe 12 göterimi kömek sorady. Bu näme many berýär? Ýurtda, häkimiýetleriň basyşy astynda, "şol maşgalanyň agzalaryna täsir edýän meseleler hakda jemgyýete aýdyň etmek" utandyryjy pikirdir diýen düşünje dowam edýär. Esasanam jynsy zorluk hakda - bu mowzuk jemgyýetde gadagan.
Häzir bolsa bu maglumatlary nädip okamalydygy barada pikir edeliň. Bir ýurt köp ýyl bäri ilatyň statistikasyny gizlän bolsa we resmi guramalar tarapyndan çap edilen sanlar dünýä jemgyýetinde uly şübhe döredýär; ýüzlerçe müň zorluk wakalaryny pidalaryň özleri gizlän bolsalar; Hasabatlary bezemek üçin hukuk goraýjy guramalar tarapyndan şol bir mukdarda iş açylýar, meseläniň gerimini özüňiz göz öňüne getirip bilersiňiz.
Wagtyň çäklidigi sebäpli teklipleriň diňe bir bölegini belläp geçeýin:
1. Elbetde, ýurtda onlarça ýyl bäri bolmadyk aç-açan ilat statistikasy bolmaly.
2. Maşgalada we jemgyýetdäki zorluk wakalaryny dymdyrmak isleýän adalat işgärlerini jogapkärçilige çekmek.
3. Bilim edaralaryndan başlap, köpçülikleýin habar beriş serişdelerindäki neşirleri, bu mowzukdaky wideolary we filmleri goşmak bilen ilat bilen jyns deňligi düşünjeleri boýunça giňişleýin öňüni alyş işleri geçirmek.
4. Raýat jemgyýetini işjeňleşdirmek üçin döwlet tarapyndan hemmetaraplaýyn goldaw.
Üns bereniňiz üçin sag boluň.
Annadurdy Hajyýew,
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
