Ynsan hukuklary barada komissiýa

Altmyşynjy sessiýa

Gün tertibiniň 9-njy maddasy

Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy

Adam hukuklary boýunça komissiýa, ähli agza döwletleriň adam hukuklaryny we esasy azatlyklary öňe sürmek we goramak borjunyň bardygyny we özleriniň gatnaşýan halkara adam hukuklary resminamalarynda öz üstüne alan borçlaryny ýerine ýetirmelidigini tassyklady.

Türkmenistanyň Ykdysady, sosial we medeni hukuklar baradaky halkara şertnamasyna gatnaşýandygyny, raýat we syýasy hukuklar baradaky halkara şertnama, jyns taýdan kemsitmegiň ähli görnüşlerini ýok etmek baradaky halkara konwensiýa we Gynamalara we beýleki zalymlyga garşy, adamkärçiliksiz ýa-da mertebäni kemsidýän çemeleşme ýa-da jezalary göz öňünde tutup,bu mesele boýunça 2003-nji ýylyň 16-njy aprelindäki 2003/1 1-nji kararyny ýada salmak we Baş Assambleýanyň 2003-nji ýylyň 22-nji dekabryndaky 58/194 kararyna üns bermek bilen.

Birleşen Milletler Guramasynyň Adam Hukuklary boýunça Ýokary Komissarlygynyň Edarasy tarapyndan 2004-nji ýylyň mart aýynda Türkmenistanda zerurlyklary bahalandyrmak missiýasynyň tamamlanandygyny belläp,

Türkmenistan hökümetiniň Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Başlygynyň we Orta Aziýanyň gatnaşyjy döwletleri we Milli Azlyklar Guramasynyň Ýokary Komissarynyň şahsy wekilini kabul edendigini kanagatlanmak bilen,

Howpsuzlyk ýagdaýynyň gowulaşmagyna we terrorçylyga garşy göreşiň adam hukuklaryna we demokratik ýörelgelere doly hormat bilen amala aşyrylmalydygyny tassyklamak,

Hereket azatlygy baradaky 2004-nji ýylyň 11-nji martyndaky karary gutlap, çykyş wizalaryny ret etmek baradaky ozalky karardan bäri ýurtdan çykyp bilmedik köp sanly adama degişlidigine umyt bildirýärin we bu kararyň täze çäreler bilen ýerine ýetiriljekdigini,

Türkmenistanyň prezidentiniň 2004-nji ýylyň 11-nji martynda dini azatlyk barada karar çykarmak kararyny kanagatlanmak bilen belläp, düzgünleriniň durmuşa geçirilmegi ähli dini azlyk toparlaryň päsgelçiliksiz hasaba alynmagyna ýol açjakdygyna umyt bildirýärin,

Türkmenistan hökümetiniň, degişli ýagdaýlarda gyzyklanýan üçünji taraplar bilen adam hukuklary meselelerini ara alyp maslahatlaşmak we gepleşikleriň we amaly hyzmatdaşlygyň dowam etdirilmegi bilen ylalaşmak islegini gutlap,

Çuňňur aladasyny bildirýär:

a) islendik oppozisiýa syýasy işini basyp ýatyrmak esasynda hökümet syýasatyny alyp barmak;

b) pikir alyşmak, birleşmek we birleşmek hukugyndan peýdalanmak, şeýle hem maşgalalaryna azar bermek ýaly şahsyýetleri esassyz tussag etmek, gözegçilik etmek arkaly hukuk ulgamyndan hyýanatçylykly peýdalanmak;

c) maglumat we söz azatlygy hukugyny, şol sanda garaşsyz habar beriş serişdelerini basyp ýatyrmak arkaly çäklendirmeler;

d) pikir, din ýa-da ynanç azatlygy hukugynyň ulanylmagyny çäklendirmek, şol sanda garaşsyz ynanç toparlarynyň agzalaryna azar bermek we şeýle toparlar üçin hasaba alyş amallaryny kemsidiji ulanmak;

ä) Türkmenistan hökümetiniň bilim we iş üpjünçiligi babatynda etniki ruslara, özbeklere we beýleki azlyklara garşy kemsidiji amallary;

ä) Türkmenistanyň türmelerinde amatsyz şertler;

2. Türkmenistan hökümetiniň Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň hasabat berijisiniň hasabatynda edilen synanyşykdan soň derňew, kazyýet işi we tussag astyna alynmagy baradaky hasabatynda öňe sürlen tankytlara henizem jogap bermändigi barada çuňňur alada bildirýär. Prezident Nyýazowyň 2002-nji ýylyň noýabr aýynda janyna kast edilmegi aýyplamalary bilen bilen tussaag etmek, şeýle hem türkmen häkimiýetleriniň degişli garaşsyz häkimiýetleriň, maşgala agzalarynyň we aklawçylarynyň iş kesilenlere rugsat bermekden ýa-da bu adamlaryň käbiriniň ölendigi baradaky myş-myşlary ret etmek üçin hiç hili subutnama bermekden ýüz öwürmegi;

3. Türkmenistan hökümetine çagyryşlar:

a) etnik we dini azlyklara degişli adamlaryň hukuklary we dini ynanjy boýunça harby gullukdan boýun gaçyrýanlaryň tussag edilmegini bes etmek;

b) tussag edilenlere, hususan-da 2002-nji ýylyň 25-nji noýabryndaky wakalardan soň tussag edilenlere degişli garaşsyz guramalara, şol sanda Halkara Gyzyl Haç komitetine, aklawçylara we garyndaşlara derrew elýeterliligi üpjün etmek;

c) mejbury göçürmegi bes etmek we ýurduň içinde hereket azatlygyny kepillendirmek;

d) adam hukuklarynyň bozulmagy üçin jogapkärleriň jogapkärçilige çekilmegini üpjün etmek borjuny ýerine ýetirmek;

ä) jemgyýetçilik birleşikleriniň, şol sanda hökümete degişli bolmadyk guramalaryň işine 2003-nji ýylyň 21-nji oktýabrynda kabul edilen we dini guramalary hasaba almagyň täze düzgünlerinde gaýtalanýan täze çäklendirmeleri aýyrmak; 2004-nji ýylyň ýanwar aýy we hökümete dahylsyz guramalara, hususan-da adam hukuklary guramalaryna we beýleki raýat jemgyýetine gatnaşyjylara öz işlerini erkin amala aşyrmaga mümkinçilik beriň;

ä) Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Moskwanyň mehanizminiň hasabatynda görkezilen teklipleri doly durmuşa geçirmek, bu guramanyň dürli guramalary bilen konstruktiw hyzmatdaşlyk etmek we Şahsy wekiliň täze syýahatyny ýeňilleşdirmek; Gatnaşýan Merkezi Aziýa döwletleri üçin bu guramanyň başlygy we milli azlyklaryň işleri boýunça guramanyň ýokary komissary;

g) Birleşen Milletler Guramasynyň Adam Hukuklary boýunça Ýokary Komissary we edarasy bilen has konstruktiw gepleşikleri ösdürmek we şol edaranyň ähli mehanizmleri bilen doly hyzmatdaşlyk etmek;

h) Birleşen Milletler Guramasynyň ähli degişli guramalaryna hasabat beriň we teklipleriniň doly ýerine ýetirilmegini üpjün ediň;

4. Türkmenistan hökümetini dirençli ähli tussaglaryny derrew we şertsiz boşatmaga çagyrýar;

5. Kazylaryň we aklawçylaryň garaşsyzlygy boýunça ýörite hasabatçydan, gynamalar meselesi boýunça ýörite hasabatçydan, kazyýetden daşary, gysgaça ýa-da esassyz jezalandyryş boýunça ýörite hasabatçydan, pikir we pikir azatlygy hukugy boýunça ýörite hasabatçydan we ýörite hasabatçydan haýyş edýär. Din ýa-da ynanç azatlygy, şeýle hem esassyz tussag etmek boýunça iş topary we Baş sekretaryň içerki göçürilenler baradaky wekili we Baş sekretaryň adam hukuklaryny goraýjylaryň ýagdaýy boýunça ýörite wekili, Türkmenistana baryp görmegi göz öňünde tutýar, 2004-2005-nji ýyllar aralygyndaky sapar maksatnamasynyň bir bölegi we Türkmenistan hökümetini şeýle saparlary ýeňilleşdirmäge çagyrýar

6. Bu soraga garamagyny altmyş birinji mejlisinde dowam etdirmek kararyna gelýär.

Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.