Türkmen häkimiýetleri halkara ülňülerine we täze saýlaw kanunlaryna laýyklykda ýerli saýlawlaryň üstünlikli geçirilendigini habar berýär, ýöne NBCA synçylary saýlawlaryň saýlawçylara hakyky isleglerini aýtmagyna rugsat bermändigini aýdýarlar.
3-nji dekabrda Türkmenistan ilkinji gezek etrap we şäher halk maslahaty (halk geňeşleri) agzalary üçin goşmaça esasda saýlaw geçirdi. Resmi çeşmelere görä, saýlawlara 96,95% raýat gatnaşdy. Ýerli geňeşlere saýlawlar 23-nji iýulda şol tertip boýunça geçirildi.
Şäher we etrap geňeşleriniň agzalaryny goşmaça esasda saýlamagy göz öňünde tutýan kanun geçen ýyl kabul edildi.
Merkezi saýlaw toparynyň habaryna görä, 2640 mandat üçin 6141 dalaşgär bäsleşdi. Bu, ähli etraplarda goşmaça saýlawlaryň geçirilendigini aňladýar, ýöne NBCA çeşmeleriniň belleýşi ýaly, bu häkimiýetleriň tagallasy bilen üpjün edildi.
Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa: "Saýlawlar häkimiýetleri aladalandyrmady, sebäbi dalaşgärler barlanan adamlardy"- diýip belläp geçýär.
Dalaşgärleriň köpüsi, dalaşgärlige hödürlenýän guramalaryň ýolbaşçylaryndan saýlaw kampaniýasyna gatnaşýandyklaryny öwrendiler.
“Halk mejlisine dalaşgärleriň biri ýolbaşçy tarapyndan çagyryldy we saýlawçylar bilen gürleşmek üçin iberildi. Soňra oňa [dalaşgäre] öz maksatnamasyny ýazmalydygyny aýtdy. Ýöne bu barada raýatlara aýtmak üçin däl-de, hasabat bermek maksady bilen" -diýdi.
Häkimiýetleriň tagallalary netijesinde goşmaça saýlawlar pikiri ýerlerde gyzyklanma döretdi. Mysal üçin, 23-nji Aşgabat saýlaw okrugynda Türkmenistanyň ýeke-täk Demokratik partiýasynyň sekretary Döwlet Begiýew çagalar bagynyň başlyklygyna goşmaça dalaşgär hökmünde hödürlendi. Begiýewiň alyp barýan işleri barada metbugat beýanatlary ýerleşdirilen hem bolsa, saýlawçylar üçin bu barada maglumat berilmedi.
Mejbury saýlawlara goşmaçalyk 3-nji dekabrda NBCA teswirçileriniň ünsüni özüne çeken ýeke-täk mesele däldi. Olaryň pikiriçe, ýakynda geçirilen ýerli saýlawlar adatça açyk we adalatly bolmady - halkara hukugynyň düzgünlerine hormat goýulmady we saýlaw meýdanlarynda “maşgala bolup ses bermek” praktikasy giňden ulanyldy. Mundan başga-da, islendik saýlawçy başga biriniň pasportyny ulanyp ses berip biler we saýlaw býulletenleri bilen meşgullanýan saýlaw komissiýalarynyň agzalaryna, häkimiýetlere amatly dalaşgärleriň geçmegini üpjün edip biler.
Ynsan hukuklaryny goraýjy Begmedowanyň pikiriçe, saýlaw güni, saýlawçylaryň işjeňliginiň pesligi sebäpli, Merkezi saýlaw komissiýasy käbir aktiwistlere saýlaw meýdamçalaryna gelip bilmeýän saýlawçylaryň ýanyna gitmegi tabşyrdy, ýöne “olar (aktiwistler) ses bermek hakykatyny özleri ýazdylar.”
Bu sözleri paýtagtyň näbelli bir çeşmesi tassyklady: “Aşgabatda öýme-öý özleri elleri bedreli barýardylar, ýöne indi bu işi bes etdiler. Saýlaw topary saýlaw býulletenlerini özü düşürdü".
NBCA synçylarynyň umumy baha bermegine görä, türkmen saýlawçylarynyň köpüsi bu derejedäki saýlawlara gatnaşmagy köpden bäri bes edýär we adamlar saýlaw günlerinde söwda ýarmarkalaryny we konsertleri gurnaýandygy sebäpli adamlar saýlaw merkezlerine diňe azyk satyn almak ýa-da aýdym diňlemek üçin gidýärler.
NBCA
(NBCA sebitdäki dürli syýasy teswirçilerden teswirler we derňewler berýär.)
