11-nji fewralda, soňky ýigrimi ýylda ilkinji gezek Türkmenistanda täze döwlet baştutany üçin saýlaw geçirildi. Türkmenbaşynyň mirasdüşeri Gurbanguly Berdimuhammedowyň häkimiýet başyna geçmegini kanunlaşdyrmak üçin ýygnanyşdylar.
Ses bermek irden 8-de başlandy we agşam 6-da tamamlandy. Ýurtda 65 saýlaw okrugy we 1625 saýlaw uçastogy bardy.
Saýlawlaryň öňüsyrasynda Aşgabat şäheriniň ýaşaýjylarynyň arasynda ilkinji bolup saýlawlara gatnaşan raýatlara jübi telefonlary, galanlary bolsa gymmatly sowgatlar beriljekdigi barada myş-myş ýaýrady. Ir sagat 8-de saýlaw meýdançalaryna gelen saýlawçylar sowgat hökmünde merhum prezident Saparmyrat Türkmenbaşy Nyýazowyň ýazan “Ruhnama” kitabyny we beýleki öçmejek eserlerini aldylar.
Günüň birinji ýarymynyň ahyrynda eýýäm türkmen häkimiýetleri saýlawçylaryň sanynyň 69% -e ýetendigini habar berdiler. Ses berişlik tamamlanandan soň, Türkmen Merkezi saýlaw komissiýasynyň habaryna görä, ses berişlige gatnaşanlaryň sany 97% -e ýetdi (Türkmenistanyň paýtagty Aşgabat şäheriniň ýaşaýjylarynyň habarçysynyň geçiren soragnamasyna görä, her ikisinden birisi ses berişlige gitmediklerine jogap berdi). Ses berişligiň öňüsyrasynda döwlet edaralarynda, kärhanalarda we uniwersitetlerde saýlawdan öňki ýygnaklar geçirildi, şonda ýolbaşçylar saýlawlara her kimiň hökman gatnaşmalydygyny aýtdylar. Şeýle resmiýet, ýolbaşçylaryna biwepalyk eden raýatyň işde ýa-da okuwda kynçylyk çekip biljekdigini aňladýar.
Ses berişligiň aslynda nämedigini köpden bäri ýatdan çykaran türkmen raýatlary, saýlawdan öňki günleriň ähli düşündiriş işlerine garamazdan, saýlaw meýdançalarynda näme edilmelidigini aç-açan bilmeýärdiler. Käbirleri pasport maglumatlaryny ses býulletenine göçürdiler, käbirleri kabinada näme üçin gidendiklerini bilmediler, käbirleri býulletenleri saýlaw komissiýasynyň agzalarynyň eline berdiler.
Saýlawlara gözegçilik ýok diýen ýalydy. Gazeta.Ru-nyň eýýäm ýazyşy ýaly, bir sebäbe görä, ykrar edilen halkara synçylar ýurtda ýokdy.
Kampaniýa saýlaw uçastoklarynda göni saýlaw komissiýasynyň agzalary tarapyndan geçirildi. Gazeta.Ru habarçysynyň baryp gören saýlaw meýdançalarynyň birinde saýlaw toparynyň agzalary Türkmenbaşynyň mirasdüşeri Gurbanguly Berdymuhammedowa ses bermek üçin aç-açan kampaniýa gurady.
Saýlawçylary bellige alýan bir gyz, kime ses bermelidigi barada öz aralarynda gürleşýän iki aýala: "Berdymuhammedowa ses beriň, ol mynasyp dalaşgär" -diýdi. Türkmen milli howpsuzlyk komitetiniň işgärleri her saýlaw uçastogynda nobatçylyk edýärdiler we saýlawçylara üns bilen gözegçilik edýärdiler.
Saýlawlar özboluşly gündogar görnüşinde geçirildi: ir säherden her saýlaw meýdançanyň golaýynda halk ansambllarynyň aýdymlary we tanslary, Türkmenbaşynyň goşgularyny okamak, gündogar süýjüleri we çaý.
Şeýle-de bolsa, şadyýanlyk gaty pesdi, adamlar saýlawlaryň netijeleriniň öňünden kesgitlenendigine ynanýardylar.
Bir garry aýal: "Beýleki dalaşgärlere ses bersek-de, olar ony hödürlärler (türkmenler Berdimuhammedowa eýýäm türkmenbaşy ýaly at çalyşmagy bilen ýüz tutup başladylar. - Gazeta.Ru)" -diýdi. Adynyň efirde tutulmazlygyny haýyş eden bir adam: "Berdymuhammedow bilen Saglygy goraýyş ministrliginde bile işledim"-diýdi. "We wadalaryna ynanamok." Bu adamdan haýsydyr bir gowy zada garaşyp bolmaz, ministr bolansoň, saglygy goraýyş ulgamynda etnik arassalaýyş we türkmen däl hünärmenleriň köpçülikleýin işden çykarylmagynyň sebäbi hut özi boldy. Beýleki dalaşgärler maňa mälim däl. Şonuň üçin hemmelere garşy ses berdim".
"Prezidentlige dalaşgärleriň hemmesi-Berdymuhammedowyň töweregindäki gurjaklar (Gazeta.Ru-nyň habar berşi ýaly, Berdymuhammedowdan başga, saýlawlara ýene-de bäş sany az tanalýan dalaşgär gatnaşdy), onuň prezident boljakdygy aýdyň" -diýip, awtobus sürüjisi Myradyň pikiri -Men özüm Balkan welaýatyndan, şonuň üçin watandaşym Pomanowa ses berdim. Bu saýlawlaryň gidişine hiç hili täsir etmez "-diýdi.
Ýerli syýasy bilermen häzirki ýagdaýa şeýle teswir berdi: “Tutuş kampaniýanyň aňtaw gullugy tarapyndan ilkibaşdan gözegçilik astyndadygy äşgärdir. Sebitler öz dalaşgärlerini hödürlänlerinde, diňe Mary welaýaty Ahal sebitinden dalaşgäri goldamak üçin öz dalaşgärini “ret etdi”. Ýagny, Berdymuhammedowyň peýdasyna. Elbetde, häkimiýetleriň haýsydyr bir güýç ulanyp bolmajak ýagdaýlardan gorkmagy ähtimal däl, ýöne diňe howpsuz oýnamak kararyna gelen halatynda, Mary sebiti ilatyň beýleki ýerlerinden has ýokary - Türkmenistanyň umumy ilaty 4,5 million adamlar, onda milliondan gowrak. Mundan başga-da, Mary halky köpden bäri iň abadan we garaşsyz bolup gelýär. Şeýlelik bilen, seslerini mirasdüşer dalaşgäre geçirmek bilen, Berdymuhammedowa sesleriň takmynan 70% -ini berdiler ".
Muňa garamazdan, türkmen metbugaty ýurtdaky saýlawlaryň halkara hukugyna laýyklykda geçirilendigini aýdýar. Ýerli telewideniýe indiki prezidentiň beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň işini dowam etdirjekdigine ynanýan saýlawçylar we bolup geçýän wakalara haýran galan daşary ýurt wekiliýetleriniň agzalary bilen söhbetdeşlik geçirdi. Şeýle-de bolsa, häzirki häkimiýetleriň çakylygy bilen daşary ýurtlularyň ýurda girmegi bir aý bäri ýapyk. Türkmen tarapy BMG we ÝHHG-nyň Mejlisiniň wekillerini saýlawlara synçy hökmünde çagyrdy. Şeýle-de bolsa, olaryň ikisi-de sözüň doly manysynda synçy däldi, gözegçilik gullugyna taýynlyk görmäge wagt tapmansoň, ýagdaýy öwrenýärdiler. ÝHHG-nyň ýerli işgärlerinden biri bilen gürleşenimizden soň, Mejlisiň wekilleriniň saýlawlara synçy hökmünde gatnaşyp bilmejekdiklerini, sebäbi Türkmenistan ýaly ýapyk döwletiň syýasy ulgamy bilen tanyş däldikleri we saýlaw kampaniýasyna gözegçilik etmek mümkinçilikleriniň ýokdugy bilen tanyşdyk.
Diňe bar bolan diplomatik wekilhanalaryň metbugat hyzmatlaryna we daşary ýurt agentliklerinde işleýän ýerli žurnalistlere daşary ýurt žurnalistleri hökmünde saýlawlara gatnaşmaga rugsat berildi, olaryň her hasabatynda Milli Howpsuzlyk Komiteti tarapyndan “görüldü” prosedurasy bar.
Prezidentlige dalaşgärleriň hersi öz sebitinde ses berdiler. Berdymuhammedow kiçi ogly bilen Aşgabatdaky merkezi saýlaw meýdançasynda peýda boldy we howpsuzlyk bilen gurşalan. Saýlaw býulletenini salandan soň, talyp gyzlar gül bukjalary bilen oňa tarap gitdiler.
Saýlaw meýdançalarynda düşündirilişi ýaly, Türkmenistanyň raýatlary soňky saýlaw netijelerini diňe 14-nji fewralda, adatdan daşary Halk Maslahatynyň (Halk Geňeşi) ýygnagynda öwrenerler. Bu saýlawyň netijeleri garaşylmadyk bolmaz.
Gulýa Ataýewa.
Gazeta.Ru
