Jenap Antonio Guterres,
“Olary diri görkeziň!” Kampaniýasy
Onuň Alyhezretleri, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary jenap António Guterres
Nusgasy: BMG-nyň adam hukuklary boýunça ýokary komissary Zeýd Raadu Al-Huseýine
Hormatly Baş sekretar Guterres!
Biz, “Olary diri görkeziň!” Halkara adam hukuklary kampaniýasyna gatnaşyjylar, Sizden Türkmenistanyň ýolbaşçylary, şol sanda Prezident Berdimuhammedow bilen duşuşykda türkmen häkimiýetlerinden ýurduň türmelerinde zor bilen ýitirim bolmagyň utandyryjy tejribesini derrew bes etmegini we Türkmenistanda ýitirim bolanlaryň maşgalalaryna ýakynlary hakda maglumat bermegini, ýitirim bolanlara azyk bermäge we garyndaşlaryna we aklawçylaryna sapar almaga rugsat bermek, we Halkara Gyzyl Haç komiteti ýaly halkara synçylara Türkmenistanyň türmelerine, şol sanda Owadan Depe iň ýokary howpsuzlyk türmesine päsgelçiliksiz girmek mümkinçiligini bermek üçin öz ygtyýaryňyzy ulanmagyňyzy haýyş edýäris.
Kampaniýamyz eýýäm Türkmenistanda zor bilen ýitirim bolan 88 hadysany resmileşdirdi we başga-da birnäçe iş derňeýär. Ýurtda 150-ä çenli tussagyň üzňelikde saklanmagy bilen, bu mesele has giňden ýaýran bolsa gerek. Bu Ýewropada we Ýewraziýada parahatçylyk döwründe zor bilen ýitirim bolanlaryň iň köp mukdarydyr. Bu adamlar uzak möhletleýin azatlykdan mahrum edildi, käbiri ömürlik tussag edildi we on bäş ýyl töweregi öň tussag edileli bäri ne garyndaşlary, ne-de jemgyýetiň ykbaly we saglyk ýagdaýy barada maglumat ýok we diridigini-de bilmeýärler. Halkara guramalardan we raýat jemgyýetinden, şol sanda kampaniýamyza gatnaşanlardan, ýurduň häkimiýetlerine bu maglumatlaryň aýan edilmegini talap edýän köp sanly ýüzlenme netije bermedi.
Göz öňünde tutulýan adamlar, halkara hukugyna laýyklykda gaty agyr jenaýat bolup, Türkmenistan tarapyndan tassyklanan Raýat we Syýasy Hukuklar Halkara Bileleşiginde we Gynamalara garşy Konwensiýada görkezilen adam hukuklarynyň gödek bozulmagyny emele getirýän zor bilen ýitirim bolmagyň pidasy.
Bu amallar baradaky aladalar ilkinji gezek 2003-nji ýylda ÝHHG-nyň hasabatynda, gysga wagtyň içinde BMG Baş Assambleýasynyň Türkmenistan baradaky birnäçe kararynda we BMG-nyň Baş sekretarynyň 2006-njy ýylda Türkmenistanda adam hukuklary ýagdaýy baradaky hasabatynda gozgaldy. “Olary diri görkeziň!” Kampaniýasy başlaly bäri 2013-nji ýylda onlarça sebit, hökümetara we jemgyýetçilik guramalary ýitirim bolanlaryň we olaryň garyndaşlarynyň Türkmenistanda esasy hukuklaryna hormat goýulmagyny üpjün etmek baradaky islegimizi goldady.
BMG-nyň Adam hukuklary komitetiniň (2017-nji ýylyň mart aýy) we Gynamalara garşy komitetiniň (2016-njy ýylyň dekabry) soňky çap edilen jemleýji gözegçiliklerinde möhüm aladalary we zor bilen ýitirim bolanlary derrew bes etmek üçin berk teklipler bar. BMG-nyň Adam hukuklary komiteti 2014-nji ýylyň oktýabr aýynda Türkmenistanyň öňki Daşary işler ministri Boris Şyhmyradowyň zor bilen ýitirim bolmagynyň we beýleki köp sanly adam hukuklarynyň bozulmagynyň pidasy boldy diýip karar berdi we Türkmenistan hökümetiniň öz işinde netijeli çäreleri görmelidigini we bu barada derrew maşgalasyna we komitetine habar bermelidigini aýtdy. Gynansagam, hökümetden hiç hili jogap bolmady we Komitetiň teklipleriniň hiç biri ýerine ýetirilmedi.
Birnäçe türkmen işi, şol sanda Gulgeldi Annanyýazow bilen baglanyşykly BMG-nyň mejbury ýa-da meýletin ýitirim bolmak boýunça iş toparynyň dykgatyna ýetirildi, ýöne hökümet bu wakalar barada düýpli maglumat bermedi. Şonuň ýaly-da, Türkmenistanyň hökümeti uzak möhletli tussaglar bilen iş salyşmak üçin 2013-nji ýyldaky Ähliumumy döwürleýin syn beriş borçnamalaryny ýerine ýetirmedi.
Häzirki zaman Türkmenistanyň ýokarda beýan edilen meselesi bilen baglanyşykly ýene bir utandyryjy mesele, raýatlaryň we tutuş maşgalalaryň, şol sanda kanuny esaslar bolmazdan daşary ýurda gitmegi gadagan edilen ýaş çagalaryň “gara sanawlarynyň” bolmagydyr. “Gara sanawda” rejime biwepalykda güman edilýän adamlar, daşary ýurt uniwersitetlerinde okaýan talyplar, žurnalistler, raýat aktiwistleri we ýakyn garyndaşlary bar. Raýat jemgyýetiniň aktiwistleriniň we sürgün edilen oppozisiýa agzalarynyň maşgala agzalary, şeýle hem syýasy sebäpler bilen tussag edilenler halkara forumlarynda çykyş etmeginiň we halkara adam hukuklary mehanizmlerine girmeginiň öňüni almak üçin bilelikde jezalandyrylýar we girew hökmünde ulanylýar. Bu görnüşdäki adamlaryň umumy sanynyň 20 müňe golaýdygyny çaklaýarys.
Türkmenistan hökümetini daşary ýurda eden-etdilikli syýahat gadagançylygynyň repressiw tejribesini derrew bes etmegi we ähli kanunçylyk çäklendirmelerini ýatyrmagyňyzy haýyş edýäris.
Türkmenistan hökümeti köp sanly halkara şertnamalaryna we konwensiýalaryna gol çeken hem bolsa, muňa garamazdan raýatlaryň hukuklarynyň gödek we köpçülikleýin bozulmagyny dowam etdirýär, olaryň iň ýigrenji mejbury ýitirim bolmagy we “daşary ýurda gitmäge rugsat berilmedikleriň” gara sanawlary. Bu usullar raýatlary gorkuzmak we jemgyýetde gorky atmosferasyny döretmek üçin ulanylýar; Netijede, olaryň barlygy ýurtdaky islendik oňyn üýtgeşmeleriň geljegini nola çenli azaldar. BMG-nyň adam hukuklary baradaky ähli möhüm şertnamalarynyň Türkmenistan tarapyndan tassyklanmagyna, şeýle hem dürli adam hukuklary mehanizmleriniň resminamalarynda we BMG-nyň ýurtda adam hukuklary babatdaky çynlakaý meseleleriniň birnäçe gezek agzalmagyna we şol bir halkara teklipleriniň gaýtalanmagyna garamazdan Türkmenistanda bu meseleleri çözmek üçin hiç zat etmeýär diýen ýaly.
Prezident Berdimuhammedowdan Birleşen Milletler Guramasynyň hormat goýýandygyny aýdýan standartlaryna laýyk gelýändigi barada manyly jogap talap etmegiňizi haýyş edýäris. Türkmen türmelerinde zor bilen ýitirim bolmagyň soňlanmagy we ýurtdan çykmak baradaky özbaşdak gadaganlyklaryň ýatyrylmagy Türkmenistan hökümeti bilen halkara hyzmatdaşlygyny mundan beýläk-de ösdürmegiň açary bolmalydyr.
Bu hata öz wagtynda jogap berersiňiz diýip umyt edýäris.
Hormatlamak bilen,
Kate Watters,Crude Accountability ýerine ýetiriji müdir, Iwar Dahle, Norwegiýanyň Helsinki komitetiniň uly geňeşçisi, Ýuriý Djebladze, Demokratiýa we adam hukuklaryny ösdürmek merkezi, “Memorial” Merkezi Aziýa maksatnamasynyň dolandyryjysy Witaliý Ponomarew, Olga Zaharowa, Freedom Files direktory, "Olary diri görkeziň!" kampaniýasynyň gatnaşyjylary-Türkmen raýat aktiwistleri topary.
provetheyarealive.org
