Bu haty menin tussag edilen, ýitirim bolan ýa-da heläkçilige uçran ýagdaýymda Türkmenistanyň Baş prokuraturasyna, Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasyna we ÝHHG-nyň ofisine ibermegiňizi haýyş edýärin.
Ýüzlenme, Men Türkmenistanyň we Russiýanyň raýaty Zatoka Andreý Lwowiç, Türkmenistanda Daşoguz, Merkez-1, 8 öý. 23 jaý salgysynda hemişelik ýaşaýaryn, uzak wagtlap, näbelli sebäplere görä, milli howpsuzlyk edaralary meni yzarlaýarlar. 2008-nji ýylyň aprel aýyndan başlap, özümiň daşarky gözegçiligimi görüp başladym, 11-18-nji maý aralygynda we iýun aýynyň başynda näbelli adamlar meniň islegime garşy gizlinlikde öýüme baryp gördüler.
Şeýle hem ýurtdan çykmagyma henizem gadaganlyk bar. Bu gadaganlyk 2006-njy ýylyň dekabrynda, Milli howpsuzlyk ministrliginiň buýrugy boýunça öňünden meýilleşdirilen ssenariýa laýyklykda tussag edilip, jenaýat jogapkärçiligine çekilende girizildi. Jenaýat işi şertli höküm bilen tamamlandy we 2007-nji ýylyň sentýabryna çenli şertli iş kesilen adam hökmünde daşary ýurda gitmegim çäklendirildi. Şeýle-de bolsa, sentýabr aýynda günä geçiş barada karar çykaryldy we syýahaty çäklendirmek üçin kanuny esas ýokdy. Şeýle-de bolsa, 2007-nji ýylyň noýabr aýynda Migrasiýa gullugyndan maňa garşy girizilen gadagançylygyň ýatyrylmandygyny bildim we fewral aýynda maňa telefon arkaly dilden jogap berdiler (2007-nji ýylyň 16-njy noýabryndaky ýazmaça haýyşa jogap hökmünde) we Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň syýahat gadagançylygyny tassykladylar. Iň soňky gezek şu ýylyň 11-nji iýunynda ýagdaýym barada soranymda, edara maňa üýtgeşmeleriň ýokdugyny we Milli howpsuzlyk ministrligi bilen habarlaşmalydygymy aýtdy.
2008-nji ýylyň aprelinde Milli Howpsuzlyk Ministrligine daşary ýurda gitmek üçin rugsat ýa-da gadagançylygyň sebäbini düşündirmek üçin hat ýazdym. Men haty şol wagt Daşoguzda bolan we meniň bilen duşuşmaga razy bolan Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň Aşgabatly işgäri "Merediň" üsti bilen iberdim. Ol bu meseläniň ýakyn wagtda oňyn çözüljekdigini aýtdy, şondan soň 2 ýyldan gowrak wagt bäri görmedik çagalarymy we garry ejemi görmek üçin 1-nji iýunda Moskwa gitmek üçin petek satyn aldym. Şeýle-de bolsa, men şu güne çenli gitmek üçin diňe bir rugsat alman, eýsem Milli Howpsuzlyk Ministrliginden jogap ýa-da anyk düşündiriş hem almadym.
Şeýlelik bilen, maňa garşy başga bir öjügdürmek ýa-da jenaýat jogapkärçiliginiň taýýarlanýandygyna şübhelenmäge esas bar. Öýüme girenler jenaýatyň subutnamasy hökmünde ulanmak üçin maňa (2006-njy ýylyň dekabrynda bolşy ýaly “ýylan zäheri” ampulasyny zyňanlarynda) jenaýat häsiýetli zatlary oklap bilerler. Diňleýiş enjamlarynyň gurlan bolmagy-da mümkindir.
Mundan başga-da, meniň bilen aragatnaşyk saklaýan dostlarymyza psihologiki basyş guraldy. Şeýlelik bilen, Jenaýat işi gozgalanda meniň terjimeçim bolan, ýok wagtym öýüme seredýän Umida Jumabaýewa, aprel aýynda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň etrap bölümine çagyryldy we jemgyýetçilik işlerinden ýüz öwürmäge mejbur etmek üçin "seresaply söhbetdeşlige" sezewar edildi. Gepleşigiň hiç hili netijesi bolmansoň, ony adamsynyň öňünde abraýdan düşürmek synanyşygy edildi (we şol döwürde adamsynyň özi hiç hili sebäpsiz iş ýerinde polisiýa işgärleri tarapyndan tussag edildi we polisiýa bölümine eliňi kelepçeläp alyp gitdiler). Bu öjügdürmek başa barmansoň, Counterpart (jemgyýetçilik degirmen gurluşygy) boýunça alyp barýan köpçülikleýin taslamasynda, ony galplykda we pul ogurlamakda aýyplamak maksady bilen barlag geçirildi. Häzirki wagtda oňa gurlan degirmeni ýykmak üçin bikanun talap bilen arçynlykdan buýruk berildi.
Umidanyň işleýän mekdebinde-de basyş edildi. Mundan başga-da, sargytçylar - Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärleri-kölegelerde galyp, dürli işgärleri kanuna we wyždana garşy çykmaga mejbur edýärler.
Gardaşow maşgalasy we töweregindäkiler hem basyşa sezewar edildi, hatda şeýlebir gorkuzuldylar welin käbir dostlary gorkudan daşlaşdy.
Şeýle hem, 2006-njy ýylyň dekabrynda maňa garşy ulanylan hukuk goraýjy edaralaryň iş usullary barada gürleşmek isleýärin.
1. 2006-njy ýylyň 17-nji dekabrynda Daşoguz howa menzilinde uçara münüp otyrkam, maňa näbelli bir adam (sonundan belli bolşy ýaly petegi hem bolmaýan galp öjükdürmeçi) menin bilen dawa-jenjel döretmäge synanyşdy, ilki barlagda, soň bolsa rampada. Ýagny, menin aýagymyň aşagyna bukjasyny sokup, soňam elimden tutup, “Näme üçin beýle edýärsiň?” diýip gygyrdy-da, men bir zat diýmezden golaýdaky bir polisiýa işgäri meni tutup, hatardan çykardy. (Bu polisiýa işgäri, hazirem uzak arakesmeden soň, howa menziliniň gözegçiliginde işleýär we meni tussag etmek buýrugyny kimden alandygyny aýdyp biler. Şeýle hem, howa menziliniň işgärleriniň köpüsü tussag edilmegime şaýat boldular). Ikimizi derrew howa menzilindäki nobat otagyna alyp gitdiler, ol ýerden bolsa meni şäher kabul ediş - dagadyş polisiýa merkezine alyp gitdiler. Ertesi gün "bidüzgünçilik üçin" 5 gün tussaglyga höküm edilen kazyýet işi geçirildi, ýöne prokuratura şaýady hökmünde çykyş eden öjükdürmeçä hiç hili jeza bermedi.
2. Tutulan bäşinji gün, günortan meni düşündirişsiz kameramdan çykardylar we polisiýanyň nobatçylyk bölüminde goýdular. Ol ýerde eýýäm meni sorag edip başlaýan, soň bolsa Watana dönüklik ýaly ähli ölümli günälerde günäkärläp başlaýan bir aýal bardy. Aýalyň meni diňe bir dawa-jenjel üçin öjükdirjek bolýandygyny göz ýetirendigimi oňa aýdanymda ol derrew gitdi we meni kamerada sakladylar. Ikinji gezek agşam nobat merkezine äkidilemde, öýsüz-öwzarsyz bir adam getirildi we derrew maňa hüjüm edip başlady. Men nobatçy işgäriň ünsüni özüme çekdim we maňa garşy hüjüm etmek isleýän adamy menden daşlaşdyrmagy haýyş etdim - nobatçy muňa jogap bermedi. Birnäçe wagtdan soň polisiýa işgärleri ýakynlaşdylar, olaryň ýanynda öýsüz-öwzarsyz adam maňa ýumruk bilen hüjüm etdi. Diňe özümi ýapdym-da, bu öjükdirmäniň öňüni alyp, ýere oturdum. Ol adamy alyp gitdiler, men bolsa nobat otagynda galdym.
Bir sagat töweregi wagt geçensoň, polisiýa işgäri meniň ýanyma gelip, ýörite tussaghananyň başlygynyň maňa boýun egmezlikde we paýyş sözler aýtmakda aýyplap, menin üstümden hasabat ýazandygyny aýtdy. Munuň ýaly zadyň bolmandygyny, başlyk bilen hatda duşuşmadym ýa-da gürleşmändigimi aýtdym. Polisiýa işgäri türkmenlerdäki sözlerimden düşündiriş belligi ýazyp başlady we men dogry ýazylandyr öýdüp gol çekdim. Aslynda, işgär meniň adymdan boýun egmezlik hakykatyny boýun alandygymy ýazdy, ýagny ynamymdan we türkmen dilini bilmezligimden peýdalanyp, meni aldady. Soň, giç sagat (agşam 10-dan soň) meni kazyýete getirdiler we öýden meniň üçin ýörite çagyrylan Kazy Hudaýberenow, galp görkezme esasynda meni ýene 10 gün tussaglyga höküm etdi, men galplyk bilen “boýun aldym” we iki sany ýalan şaýadyň görkezmesi.
3. Administratiw tussaglykda otyrkam, MNB işgärleri tussag edilende menden konfiskasiýa edilenleri aç-açan alyp, ulanyp, boş öýüme gizlin girdiler. 2006-njy ýylyň 30-njy dekabrynda meni kelepçe bilen öýe äkitdiler, polisiýa işgärleriniň, prokurorlaryň we Milli howpsuzlyk komitetiniň tutuş topary ol ýere geldi, menden bar bolan kompýuterlerimi we beýleki saklaýjy serişdeleri meýletinlik bilen gözden geçirmek üçin görkezmegimi haýyş etdiler. Gözleg meýletin bolmandygyny aňladýan gözleg kepilnamasy berilmedi. Şeýle-de bolsa, KNB işgäri menden otaglaryň birinde “potolok çyrasyndaky zady çykarmagy” haýyş etdi. Bikanun sapar wagtynda goýulan sary poroşok we “möjek zäheri” (latyn dilinde köp ýalňyşlyklar bilen) ýazylan ampula bardy. Ampulany derrew tanadym, sebäbi mundan bir ýyl öň EKO-nyň Içeri işler bölüminiň başlygy A.Zerikowa şol ampulany öwrenmäge kömek etdim, hatda şonda-da zäher däldigini, ýöne zyýansyz imitasiýa - ion çalşygy rezin tozy, ýagny ampula näbelli aldawçy önüm. Sözlerimiň teswirnamada ýazylmagyny talap edip, derrew muny aýtdym. Şeýle-de bolsa, operatorlaryň gözleg kepilnamasyny almak üçin resmi sebäbi bardy we muňa düşünip, açylmagyny talap eden ähli şkaflary we çekmeleri açmaga mejbur boldum. KNB işgärleri köp gutularyň mazmuny bilen gowy tanyşdylar we saklaýan signal pirotehniki enjamlaryny, goraghanada işlän wagtym ýanymda galan aw enjamlaryny we içinde az mukdarda simaply möhürlenen aýna enjamyny tapdylar. Milli howpsuzlyk komiteti tarapyndan gözden geçirmek üçin we meniň tussag edilmegim üçin guralan ähli kompýuterler, diskler, wideo ýazgylar we beýleki elektron maglumat göterijiler hem konfiskasiýa edildi. Jenaýat kodeksiniň 287, 288, 302 we 306 maddalarynyň 4-si boýunça derrew maňa garşy jenaýat işi gozgaldy.
4. Jenaýat işi tutuşlygyna bilermenleriň pikirlerine esaslandy. Şol bir wagtyň özünde, ele salnan zatlaryň käbiri dogry klassifikasiýa edilen bolsa, käbirleri üçin bilermenler bilkastlaýyn ýalan netijä geldiler. Şeýlelik bilen, hünärmen Zerikow ampuladaky maddany ýylanyň zäheri diýip kesgitledi, ýöne surata düşmedi we maddanyň galyndylaryny düýbünden ýok etdi, ikinji gezek gözden geçirmek mümkinçiligini aradan aýyrdy. Beýleki bir hünärmen, oýunjak ýaragdan we alýumin turbasyndan ýasalan raketa atyjy aw awlaryny atmaga ukyply ýarag hökmünde kesgitledi. Çölde işleýän wagtym ses signaly hökmünde ulanýan praktiki granatlardan poroşok zarýadlary, şol bir hünärmen tarapyndan söweş granatlary üçin goraýjylar ýaly netije çykaryldy. Enjamdaky simap, saklamak, ulanmak ýa-da satmak gadagan edilmeýän adaty lukmançylyk we ylmy termometrlerde birmeňzeş mukdarda simapyň bardygyna garamazdan zäherli madda hökmünde klassifikasiýa edildi.
5. Ýalňyş hasaplaýan ähli bilermenleriň pikirleri üçin men protest ýazdym, ýöne Içeri işler müdirliginiň sülçisi hemmesini adaty bahana bilen ret etdi - synag geçirildi, hemme zat subut edildi we gaýtadan gözden geçirmek hökman däl diýýärler.
6. Kazyýetden öňki tussaghana geçirilenden soň, Milli howpsuzlyk komitetinde soraglar başlandy. Sorag berýän işgärler atlaryny ýa-da wezipelerini aýtmadylar; Ýazmaça ýazgylar saklanmady, sülçä beren görkezmelerimi köpeltmek bilen, gaty köp düşündiriş bellikleri ýazandygymy hasaplamok. Bu soraglardan soň, Milli Howpsuzlyk Komitetiniň sargydy we jenaýat jogapkärçiligimiň ähli hereketlendiriji güýji bolandygy maňa malim boldy. Asyl sebäbi bolsa maňa düşnüksiz bolup galýar. Belki, içalyçylykda şübhelenendirler ýa-da Türkmenistanda ýagdaý barada ýazan maňa mälim bolmadyk daşary ýurt internet neşirleriniň habarçylary bilen habarlaşmaga synanyşandyrlar.
7.Meniň tussag edilmegim, köp ýurtdaky daşky gurşaw guramalarynyň berk seslenmesine sebäp boldy, sebäbi halkara derejesinde daşky gurşaw boýunça hünärmen we jemgyýetçilik aktiwisti hökmünde tanalýaryn. Bu kampaniýa ösdigiçe, Milli Howpsuzlyk Komitetinde geçirilen soraglar has ýumşady we ahyrsoňy “ýokarda” bir ýerde maňa şertli höküm bermek kararyna gelindi. Men bu ylalaşyga razy boldum we Türkmenistanda üýtgeýän syýasy ýagdaýy we täze ýolbaşçylaryň abraýyna zyýan bermek islemeýändigimi göz öňünde tutup, garşy çykmadym we doly aklanmaga synanyşdym. Derňew ýazgy wagtynda tamamlandy, kazyýet işi 2007-nji ýylyň 31-nji ýanwarynda bir günüň içinde geçirildi we garaşylşy ýaly şertli höküm we kazyýet zalyndan boşadyldy. Kazyýetiň girizen ýeke-täk çäklendirmesi, hemişelik ýaşaýan ýerini polisiýanyň rugsady bolmazdan üýtgetmezlik boldy.
8. Boşadylandan soň, derňew üçin alnan we kazyýetiň karary bolmazdan konfiskasiýa edilen zatlaryň hemmesini yzyna bermeli boldular. Şeýle-de bolsa, hemme zat yzyna gaýtarylmady - men hiç haçan kompýuterden bir monitory, demir gutyny yzyna almadym; DVRaptor wideo redaktirleme tagtasy we DVB düşüriş tagtasy kompýuterden aýryldy we täze DWD ýazyjysy nädogry ýerine çalşyryldy. Şeýle hem, ýazga almak üçin gymmat DVD-RW diskler maňa gaýtarylmady. Ogurlanan enjamlaryň umumy bahasy takmynan 800 dollar. Mundan başga-da, sülçi howa menzilinde tussag edilenimde ele salnan 800,000 manady yzyna gaýtarmady. Derňewçä ýitgiler barada birnäçe gezek ýatladym, ýöne ol komitet agzalaryna ýüzlendi, olar hem öz gezeginde konfiskasiýa edilen zatlaryň hemmesini polisiýa berendiklerini aýtdylar. Derňewçi meniň golumy galplaşdyryp, galp yzyna gaýtaryş şahadatnamasyny taýýarlady öýdýärin, sebäbi derňewiň ilkinji gününde-de stolumda kimdir biriniň meniň golumy suratlandyrmak üçin açyk bir kagyzy gördüm.
Şeýlelik bilen, gaty aladalandyryjy bir surat ýüze çykýar: milli howpsuzlyk edaralary beýleki hukuk goraýjy edaralara we administratiw gurluşlara düýpgöter täsir edýär, kanunlary her dürli bozmaga, şol sanda jenaýat jogapkärçiligine çekmäge mejbur edýär, şol bir wagtyň özünde-de olar jogapkärçilik çekmeýärler. Islendik zat üçin. Bu ýagdaýy döwlet üçin gaty howply hasaplaýaryn, sebäbi islendik raýat eden-etdilikden we bikanunçylykdan goragsyz. Ilkinji resmi düzgün bozmalary gizlemek synanyşygy, hasam agyr jenaýatlara sebäp bolup biler. Bu hatyň size iberilen wakany üns bilen öwrenmegiňizi we meni we dostlarymy bikanun yzarlamalardan goramagyňyzy haýyş edýärin.
El bilen ýazylan 2008-nji ýylyň 20-nji iýunynda möhürlenen bukjada we dürli adamlar tarapyndan elektron görnüşinde saklanýan birnäçe nusgada köpeldildi.
A. Zatoka. 2008-nji ýylyň 20-nji iýuny. Goşundy: 2008-nji ýylyň iýun aýynda yzymdan gelen awtoulaglaryň belgileri.
Ak “Toýota” 2147 DZ we Ak Žiguli 8923 DZ - 06.06.08-nji ýylda öýümden A.Gardaşowyň öýüne çenli yzarladylar.
Ak “Toýota” 2147 DZ we ak “Toýota” 6304 DZ - meniň öýümden Jumabaýewleriň öýüne çenli (Gurbansoltan-eje obasy) 07/06/08. Gije ilkinji awtoulag gitdi we 6304 irden 8.06-da obada ýene-de göründi, ýöne meni görmedi we geçip gitdi.
Ak “Toýota” 9193 DZ we 9506 ilkinji iki awtoulagyň ornuny tutmak üçin nobata geldi we 2008-nji ýylyň 6-njy iýunynda agşam Gardaşewleriň öýünüň öňünde nobatçylyk edýärdi we maňa öýe diýen ýaly ýoldaş boldy.
Ak “Toýota” J5420 MR 09/06/08 şäherden howa menziline çenli menin bilen gitdi. Onuň bilen gelen adam, uçuşa münýänçäm meni synlady.
Ak “Toýota” J5490 MR öýden demir ýol menziline we 20/06/08 yzyma düşdi. Sanawda görkezilen awtoulaglaryň hemmesinde görnüşi türkmen häsiýetli iki sany ýaş ýigit bardy, awtoulaglar meniň duran ýa-da üýtgedilen ýerlerimde gözümüň alnynda saklandy we men olara ýakynlaşjak bolanymda-derrew gittdiler.
Çal reňkli daşary ýurt awtoulagy 3842, 6-syndan 7.06-a geçen gije öýümiň öňünde durdy, bir adam içerde otyrdy we öýümüň girelgesini dartgynly synlaýardy
