Geldi Kärizow (18-nji ýanwarda 65 ýaşady) post-Sowet Türkmenistanda-tanymal adamyň bir rowaýaty. Ýurduň milli nyşanyna öwrülen Ahal-Teke atlarynyň sanyny dikeltmekde möhüm rol oýnady.
Kärizowyň hususy kiçi fermasynda doglan Ýanardag bedewiniň şekili döwlet gerbiniň merkezine ýerleşdirildi.
1990-njy ýyllarda Kärizow Halkara Ahal-Teke Atçylyk Assosiasiýasyny döretdi we ýolbaşçylyk etdi (1998-nji ýylda Türkmenistanyň ýolbaşçysy Saparmyrat Nyýazow ýolbaşçylyk etdi), 1997-2002-nji ýyllarda "Türkmenatlary" döwlet atçylyk birleşigine ýolbaşçylyk etdi. 2001-nji ýylda häkimiýetler Kärizowy syýasy biwepalykda we oppozisiýa bilen gizlin aragatnaşykda bolmakda güman etdiler.
2002-nji ýylyň 30-njy ýanwarynda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň (MHM) işgärleri ykdysady häsiýetli galp aýyplamalar bilen ony tussag etdi. Şol ýylyň 4-nji aprelinde Aşgabat şäher kazyýeti ony "geleňsizlikde" we "ygtyýarlykdan hyýanatçylykly peýdalanmakda" günäkärledi we 6 ýyl azatlykdan mahrum etdi.
2006-njy ýylyň awgust aýynda Kärizow daşarky dünýäden izolirlenen Owadan-Depe gizlin türmesine geçirildi. 2007-nji ýylyň ýanwar aýynda (Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazow ölenden bir aý soň) adaty koloniýa iberildi we 2007-nji ýylyň oktýabr aýynda amnistiýa bilen boşadyldy.
2007-2010-njy ýyllarda Kärizow maşgalasynyň ähli emlägi, şol sanda 100-den gowrak Ahal-Teke aty konfiskasiýa edildi, ýaşaýyş jaýlary ýykyldy we häkimiýetler hiç hili öwez tölegini bermekden ýüz öwürdiler. Halkara adam hukuklary guramalary howpsuzlyk gulluklarynyň yzygiderli basyşy astyndaky Geldi Kärizowyň saglygy barada alada bildirýärler. 10 ýyldan gowrak wagt bäri maşgalasynyň ähli agzalary daşary ýurda gitmek hukugyndan mahrum edildi we diňe 2015-nji ýylda işjeň halkara kampaniýasy netijesinde ýurtdan çykyp bildiler.
Okyjynyň ünsüne hödürlenen beýanat, geçen ýyl Moskwadan ýazan Geldi Kärizow we aýaly Ýuliýa Serebryýannik bilen geçirilen söhbetdeşlige esaslanýar. Kärizow, Türkmenistanyň daşyna çykmagy etmegi başaran Owadan-Depe türmesiniň öňki tussaglaryndan biridir. Bu türmedäki elhenç ýagdaýlaryň bir şaýat hasabaty diýseň möhümdir.
2003-nji ýyldan bäri tussaglaryň birinji topary Owadan-Depe geçirilenden we şu wagta çenli bu türmedäki köp sanly tussagyň ykbaly kanunlar bilen däl-de, eýsem ýurduň ýolbaşçylarynyň ýörite gizlin görkezmeleri bilen kesgitlenýär. Bu ýerde onlarça syýasy tussag (şol sanda Türkmenistanda tanymal jemgyýetçilik we hökümet işgärleri) öldi. Maglumata görä, käbirleri Owadan Depäniň garaňky syrlaryny gizlemek üçin galp aýyplamalar bilen hökümlerini uzaldýarlar. Diňe işjeň halkara basyşy täze pidalaryň öňüni alyp biler.
Witaliý Ponomarew, “Memorial” (Russiýa) Adam Hukuklary Merkeziniň Merkezi Aziýa Maksatnamasynyň müdiri.
Bu makala “Olary diri görkeziň” halkara kampaniýasynyň çäginde taýýarlandy
Hasabatyň doly beýanyny aşakdaky baglanyşykdan göçürip alyp bilersiňiz.
http://www.gundogar.org/268172_GK.pdf
