Geçen hepde Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow ABŞ-a ilkinji saparyny amala aşyrdy. Onuň üçin daşary ýurtlarda täze türkmen syýasatçysy hökmünde bu premýeranyň bir görnüşi boldy.
Berdimuhammedowyň daşary ýurtly syýasatçylar, işewür wekiller we talyplar bilen geçiren duşuşyklarynyň netijelerine esaslanyp, halkara jemgyýetçiligi oňa we umuman ýurda höküm çykarar. Amerikanyň topragyna basyp, başyny öwüren demokratiýanyň howasyny dem alan Prezident Berdimuhammedow, bar güýji bilen Amerikalylary öz döwletiniň doly demokratikidigine ynandyryp başlady.
Prezident Amerikaly ýaşlar bilen duşuşykdan başlady. Kolumbiýa uniwersitetinde çykyş etdi we bu we beýleki uniwersitetleriň talyplaryna we mugallymlaryna Türkmenistanyň demokratik özgertmeleri nähili ösdürýändigi we amala aşyrýandygy barada gürrüň berdi. Şeýle-de bolsa, amerikan talyplary, türkmen talyplarynyň köpüsinden tapawutlylykda diňe bir kellesine tahýa geýmek, Ruhnamany sözlem sözlemek bilen çäklenmän, eýsem şöhlelendirmek, polemizasiýa etmek, şübhelenmek we kyn soraglar bermäge ukyplydyr.
Hususan-da, bu soraglaryň birini Kolumbiýa uniwersitetiniň talyby Piter Zalmaýew sorady, ol Türkmenistanyň öňki Daşary işler ministri Boris Şyhmyradowyň we Türkmenistanyň ÝHHG-daky wekili Batyr Berdiýewiň ykbaly barada sorady. Bäş ýyl ozal “Türkmenbaşynyň janyna kast etmek synanyşygy” üçin günäkärlenenler, ne garyndaşlary, ne-de halk olaryň ykbaly barada hiç zat bilmeýär.
Sorag kesgitli berildi: "Olaryň diridigini ýa-da ýokdugyny tassyklap bilersiňizmi?" Bu sorag jenap Berdimuhammedowyň, ýaş prezidentiň, öz halkyna nähili ideg edýändigi, türkmen jemgyýetiniň nähili işjeň, bilimli we demokratik jemgyýetdigi baradaky bezegli hekaýasynyň mazmunyna laýyk gelmeýän bolsa-da, prezident oňa jogap bermeli boldy, tötänleýin, monologyny gutaryp, ýygnananlara ýüzlenip: "Soraýan şol iki adam barada aýdanymda, olaryň diridigine ynanýaryn" -diýdi.
Türkmen lideriniň çykyşyny jemläp, aşakdaky netijeleri çykaryp bileris: Türkmenistanda syýasy tussaglar ýok, söz azatlygy bilen baglanyşykly mesele ýok, metbugata basyş ýok, ähli adamlar konstitusiýada kepillendirilen deň we doly hukuklardan peýdalanýarlar. Elbetde, Türkmenbaşynyň dolandyran soňky 15 ýylynda ýurduň doly izolýasiýa edilendigini we dünýäde iň totalitar rejimleriň birine eýe bolandygyny göz öňünde tutup, muňa ynanmak kyn. Ol şeyle boldumy? Şeýle syýasy ulgamlar bir gijede, hatda şertsiz demokratiýa-da öwrülmeýär. Muňa ynanmak kyn, ýöne biziň ýurdumyzdaky metbugatyň hakykatdanam erkin we garaşsyzdygyna ynanýan täsin adamlar bar!
Brawo, jenap Prezident! Diňe şu soragy bermek isleýärin: döwlet baştutanynyň ABŞ-a eden saparyny öz içine alýan “garaşsyz” türkmen metbugaty, amerikan talyplarynyň syýasy tussaglar B.Şyhmyradow we B. Berdiýew bilen baglanyşykly beren soraglary barada öz hasabatlarynda ýazarmy? "Bitarap Türkmenistan" gazetiniň ABŞ-nyň Döwlet sekretary Kondoliza Raýsyň Berdimuhammedowy "Azatlyk" radiosy žurnalisti Ogulsapar Myradowanyň türkmen türmesinde öldürilmegi barada düýpli derňew geçirmäge çagyrandygyny ýazarmy? Galyberse-de, şu gün bütin dünýä metbugaty bu barada ýazýar! Türkmenistanda ýaşaýan her bir adam üçin bu soraga jogap aç-açan - bolmaz. Muňa şübhelenýänler üçin Berdimuhammedowyň Amerika saparynyň Türkmenistanyň içinde nähili beýan edilendigi barada mysal. Ine, ýurtda bar bolan ýeke-täk habar gullugynyň hasabatyndan bölek: Türkmenistanyň Döwlet habarlar gullugynyň (TDH) 26/09/2007
“Bu gün Türkmenistanyň häzirki taryhynda möhüm gün. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurduň dünýä arenasyndaky ynamly ädimini görkezýän möhüm wakalaryň biri hökmünde ýazylar. Hut şu gün Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň beýik meýdanyndan çykyş etdi. Türkmenistanyň prezidentiniň çykyşy foruma gatnaşyjylar tarapyndan uly üns bilen diňlendi we el çarpyşmalar bilen garşylandy. Bütindünýä jemgyýeti üçin iň ýokary jogapkärçilikli pursatlar, Türkmenistanyň we onuň lideriniň ägirt abraýyny tassyklady. Türkmen halky we tutuş taryhy üçin bu hakykat pursatyna öwrüldi, halk arasynda saýlanan prezident Gurbanguly Berdimuhammedowyň yzygiderli durmuşa geçirýän parahatçylyk we ynsanperwer syýasatynyň dogrudygyny we öňdengörüjiligini tassyklaýan pursat boldy. "
Türkmen raýatlarynyň bilýän zatlarynyň hemmesi. Türkmen gazetleriniň hemmesi indi şeýle oňyn zatlary mümkin boldugyça gaýtadan çap edýärler. Ýurduň ähli habar beriş serişdeleriniň döwlet eýeçiligindedigini we olaryň haýsysynyň Berdimuhammedowyň garaşsyz hasaplaýandygyny Amerikan tomaşaçylarynyň düşünip bilmejekdigini bellemelidiris. Şonuň üçin Türkmenistanda garaşsyz metbugatda hakykatdanam mesele ýok, sebäbi bu ýerde hiç kim ýok. Kolumbiýa uniwersitetinde eden çykyşyna gaýdyp gelende, prezidentiň adam hukuklary bilen baglanyşykly meseleler barada “oňaýsyz” soraglar berlende görkezen “tüýs ýürekden” haýran galmagy haýran galdyrýar. Tomaşaçylaryň garşysynda professional lukman däl-de, zehinli aktýor bardygy pikiri aklyňa gelýär.
Türkmenistanda we ondan soňky bu tanymal şahsyýetler we "we bu adamlar ..." baradaky sözler, jenap Prezident, bu ýagdaýda birkemsiz häsiýetlendirilip bilner: "Erbet oyun astynda, gowy patlaýjy!" Seniň bilen dost bolanym üçin meni bagyşla ... ýöne ... Belki, Türkmenistandaky repressiw enjamlardan we Türkmen türmelerinde saklanýan ýüzlerçe syýasy tussagdan habarsyz bolsaň, belki, şu ýyllarda başga bir ölçegde ýaşadyň. Soňky bir zat. Gowy zat, Türkmenistanyň konstitusiýasy we ondaky kanunlar gowy, islän wagtyňyz ýok maddasyna ýüz tutup bilersiňiz ... Diňe bir zat erbet, esasy Kanun Türkmenistanyň çäginde işlemeýär we bu kiçijik ýaşyl kitap bilen kepillendirilen ähli hukuklar, gynansak-da, diňe kagyz ýüzünde galýar. Türkmen raýatlarynyň hakyky durmuşynda sähelçe pikir tapmaýarlar.
Munuň ýerine başga bir zat mümkin. Türkmenistanyň Sowet KGB-iň mirasdüşeri Milli howpsuzlyk ministrliginiň kabul ediş stolunda anna güni kabul ediş güni. Ir säherden adamlar bu ýere nobata durýarlar, hazynanyň penjiresine, bu bölümiň ministrine ýüz tutup, Türkmenistany terk etmegi haýyş edýärler! Konstitusiýa tarapyndan kepillendirilen hereket azatlygy hukugy haýyşy bilen, haýsy hukugyň we kimiň elinden alnandygy belli däl? Bu adamlar gaty köp, käbirleri ony ilkinji sapar edip, gaýta-gaýta gelip, birnäçe aýlap jogaba garaşýarlar we köplük ret edilýär ... Bu manysyz dälmi ?! " Ýurtdan çykarylmajakdygyna, ýöne uçar biletini satyn alyp, uçuşyna gitjekdigine düşünýän “Batyr ruhlar” serhet gözegçiligindäki uçardan aýrylýar. Daşary ýurtlara syýahat etmegi gadagan edilen Türkmenistanyň raýatlarynyň “gara sanawlary” şu güne çenli bar, hiç kim olary ýatyrmady. Ýa-da jenap Prezident, bu size "näbellimi"? Ýöne milli azlyklaryň wekilleri üçin mekdepleriň we beýleki bilim edaralarynyň doly ýoklugy hakda näme aýdyp bilersiňiz? Ýa-da ýurtdaky ýeke-täk (!) A.Puşkin adyndaky rus mekdebine buýsanmagy dowam etdireris.?
Internete girmek, her bir gelýäniň maglumatlary hasaba alnan birnäçe internet kafe bilen çäklenmeli däldir. Ähli oppozisiýa saýtlaryny petiklemek bilen diňe turkmenistan.ru we anekdotov.net ýaly saýtlara baglanyp bilersiňiz. We minutda 24 Kb tizlik bilen. Gündogar nakylynyň aýdyşy ýaly: "Bir eliňizde iki garpyz saklap bilmersiňiz!". Türkmenistan ýa-da ahyrsoňy ýurduň durmuşynyň ähli ugurlaryndaky betbagtçylykly ýagdaýy ykrar edip, demokratiýa tarap öňe gidişlige başlaýar ýa-da “Türkmenbaşy döwletimizi esaslandyryjydy, biz onuň ugruny dowam etdireris, bu mirasymyz” (Berdymuhamedowyň Kolumbiýa uniwersitetinde eden çykyşyndan) we Ruhnamany gysmagy dowam etdirýäris. Başga ýol ýok. Demokratik ýurtlarda, şol sanda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda-da muňa gowy düşünýärler.
Aýşa Berdiýewa.
TIPÇ
