Replika

Türkmenistanda konstitusiýanyň täze görnüşiniň taýýarlanjakdygy baradaky habardan soň ýurduň metbugaty hünärmenleriň bu mesele boýunça pikirlerini çap edýär.

Nyýazowyň konstitusiýasynyň ýakyn wagtda täzelenmeginiň we hünärmenleriň bu işe gatnaşmagynyň hakykaty şadyýan bilen kabul edilmelidir. Emma bu hünärmenleriň käbir sözleri sizi pikirlenmäge mejbur edýär.

Mysal üçin, Döwlet we hukuk institutynyň müdiri jenap B.Zahyrow şeýle ýazýar: "Döwletimiziň hukuk ulgamynyň döredilmegi birnäçe aýratynlyklar bilen tapawutlanýar." Hawa, munuň bilen jedel etmek kyn. Aýratynlyk aýratynlykda ýerleşýär we aýratynlyklar sürdürülýär. Soň bolsa has aç-açan hasabat berýär: "Institutyň işinde möhüm ugur, halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyk gelmek üçin Türkmenistanyň kanunlaryny öwrenmekdir."

Meniň bilşime görä, entek öwrenilmedik zady öwrenmek mümkin. Gadymy döwürlerden bäri bize gelip ýeten gaýa suratlary ýa-da palçykdan ýasalan tablisalar diýeliň. Ýöne uzak bolmadyk Altyn Asyrdan bize gelip ýeten kanunlar eýýäm galyndy bilen ösüp, öwrenilmegini talap edýärmi? Mundan başga-da, gözlegler, olary ýazan şol hünärmenler tarapyndan geçirildi. Şeýle-de bolsa, awtor dogry aýdýar - uzak wagtlap ulanylmazlygy we diktatoryň galyň matasynyň aşagynda ýatmagy sebäpli kanunlar ýaramazlaşýar. Ol ýerde nämä öwrülendiklerini kim bilýär.

Döwlet we hukuk institutynyň müdiri kanunlaryň halkara jemgyýetçiligine görkezmek üçin däl-de, niýetlenen maksatlar üçin ulanylmalydygyny aýtmak isleýärmi? Men hakykatdanam onuň göz öňünde tutýan zadydygyna umyt edýärin. Ýogsam, "öwrenmegiň" ýerine "derňew" ýa-da "deňeşdirmek" ýaly başga sözleri ulanyp bilerdi.

Türkmenistanyň Mejlis komitetiniň Adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak boýunça başlygy Juma Jumaýew hem Zahyrowdan yzda galmaýar. "Ýyllaryň dowamynda birnäçe konstitusiýa özgertmeleri geçirildi" -diýýär we derrew sözüniň üstüni ýetirýär: "Konstitusiýa diňe bir durnuklylyk bilen däl, eýsem konstitusiýa kadalarynyň täsiri we döwrebap çemeleşmesi bilenem tapawutlanmalydyr." Ýagny, bu hünärmen, Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň derňew bölüminden (parlamentdäki adam hukuklaryny goramak onuň sosial jogapkärçiligi), kanunlaryň durnuklylygy däl-de, döwrebap muşdagy. Öňki tejribäni gowy ýatlaýar, her gezek ýurduň lideriniň howpsuzlygyny berkitmek zerur bolanda, konstitusiýa täzelikler girizildi; Şeýle-de bolsa, “Baş kanunymyzyň häsiýetli aýratynlygy onuň gumanistik ugrydygyna” ynanýar. Habar alyş gullugyndan gelen bu hünärmen gumanistiň täze konstitusiýanyň ugruny birneme üýtgetmegi teklip edýändigini ýa-da ýokdugyny düşünmek kyn.

Dünýädäki ähli zadyň döredijilikli ösüşiniň tarapdary O.Musaýew (Türkmenistan Demokratik partiýasynyň Syýasy geňeşiniň birinji sekretary) bu gezek hem özüne sadyk. "Türkmenistanyň konstitusiýasynyň döredijilikli ösüşi" atly makalasynda "Täze döwür - beýik Galkynyş zamanasy ýurduň konstitusiýasyny täzelemek we döredijilik ösüşi meselesini gün tertibine girizdi" - diýdi.

Kanunlary ulanmaga döredijilikli çemeleşmegiň, hassanyň lukmanyň görkezmesine döredijilikli çemeleşişi ýaly bir zatdyr diýip eýýäm duýduryş beripdik. Edil şonuň ýaly-da, lukman bejergileri döredijilikli bellemäge başlasa, ýurduň ilaty çynlakaý azalar. Döredijiligiňize seresap boluň.

Emma Musaýew gaty begendirýän bir zat aýtdy. "Mysal üçin, Türkmenistanyň konstitusiýasyndan "Halk Maslahaty" III bölümden 1-nji bölümini we Türkmenistanyň Halk Maslahaty bilen baglanyşykly ähli zady aýyrmak teklip edilýär" -diýýär.

Musaýewiň hiç haçan öz pikiriniň ýokdugyny, diňe ýokarda karar berlen zady seslendirendigini bilip, Nyýazowyň sagdyn hyýalyndan dörän bu düýbünden düşünip bolmajak bedeniň ahyrsoňy häkimiýetiň daş-töweregine iteriljekdigini çaklap bileris.

Türkmen metbugatynda bolup geçen “çekişme” synyny Ý. Bekiýewiň (Türkmenistan Adalat ministrliginiň kanunçylyk bölüminiň başlygy) oýlanyşykly (gülkünç) söz bilen tamamlamak isleýärin: “Konstitusiýa 1992-nji ýylda kabul edilen garaşsyz Türkmenistanyň geljekki kanuny demokratik dünýewi döwletiň düýbüni tutdy. "

1992-nji ýyldan bäri geçen döwre ser salanymyzda, binýadyň nähilidir bir nädogry goýlandygyny aýdyp bileris. Biz kanuny, demokratik ýa-da dünýewi döwlete ýetip bilmedik.

Şol bir çatlaklara ikinji gezek ädim ätmezlik üçin, diňe saýlanan hünärmenleriň gatnaşmagy bilen däl-de (olaryň köpüsiniň kär derejesi ynam döretmeýär), eýsem umumy hünärden soň konstitusiýanyň täze görnüşüni - çekişmeler, bu konstitusiýasynyň jaýlanyşy diýen ýaly Halk Maslahaty ýygnagynda däl-de, umumy özgerişlikde kabul edilmeli.

Pişik çopany

Hronika Turkmenistana.