Türkmenistanyň garaşsyzlygynyň 15 ýyllygynda 10,000 tussag boşadylýar. Respublika bu ýubileýi geljek oktýabr aýynda bellär. Prezident Saparmyrat Nyýazow, iş saparynda ýaňy-ýakynda Mary we Ahal welaýatlaryna baryp, ýurduň taryhynda iň uly amnistiýany amala aşyrmagy wada berdi. Bu aralykda, Türkmenistanda tussaglaryň köpüsi üçin tussaglyk şertleri adamkärçiliksiz bolansoň, gözenegiň aňyrsynda geçirilýän her gün bakylykdyr. Darýa Brýantsewa gürrüň berýär:
Ýurduň öňki baş prokurory Gurbanbibi Atajanowa tussag edilenden soň, köp adam häkimiýetlere ýakynlarynyň ýagdaýlaryna täzeden garamagyny haýyş edip hat ýazyp başlady. Atajanowanyň özi indi 2002-nji ýylda prezident Nyýazowyň janyna kast etmek synanyşygyna gatnaşandygy aýdylýan Boris Şyhmyradowy, Batyr Berdiýewi, Serdar Rahymowy we beýleki oppozisiýa wekillerini iberen şol türmesi Owadandepede ýerleşýär. Ýerli telewideniýe soňra bu türme barada gorkunç bir hekaýa görkezdi, bu ýurduň raýatlaryna, hususan-da adamlaryň doly beýikligine ýetip bilmeýän we gündizine yşyk girmeýän öýjüklerini görkezdi. Ýeri gelende aýtsak, şu ýylyň maý aýynda şol teleýaýlymlar Saparmyrat Nyýazowyň çykyşyny ýaýlyma berdi, şonda ol ýokary wezipelere bellenen ähli işgärleriň "ogurlamakdan öňki şertleri" barada düşünje almak üçin ýerli türmeler bilen tanyşjakdygyny aýtdy.
Oktýabr aýynda meýilleşdirilýän amnistiýa barada aýdylanda bolsa, Prezident "bäş ýyl tussagda galanlaryň hemmesini we toba edenleri boşatmagyň zerurdygyny" aýtdy (toba hatlaryny ýazan tussaglar göz öňüne tutulýar). Tussaglaryň biriniň aýaly Doýçe Welle gürrüň berşi ýaly, adamsy kazyýetde günäsini boýun almady we toba etmek islemeýär: "Olar meni bigünä türmä basdylar, men indi toba etmeli bolýarynmy?". Ol bary-ýogy üç ýyl türmede otyr, şonuň üçinem “günä geçişlik” amnistiýasyna girmez. Aýaly geň galýar: "Näme üçin ikiýüzli adamlar boşadylýar, ýöne hakykaty gözleýänler boşadylmaýar?" Özi-de işini taşlamaly boldy. Indi ol daşary ýurtlularyň öýlerine tämizlige gidýär, munuň üçin gowy töleýärler. Iki çaga elinde. Olary we ýanýoldaşyny eklemeli. Sebäbi Baýramaly koloniýasynda öz-özüni dolandyrmakda saklanýandygy üçin. Ol ýerde tussaglaryň özleri ýaşamak, nahar iýmek, duş, hajathana we ş.m. üçin pul töleýärler.
Tussaglaryň biriniň aýalynyň aýdyşy ýaly, koloniýada naharhana bardy, gowy çörek bişirýärdiler. Azyrak puly bolanlar, iň bolmanda iýmitlenýärler. Indi naharhana ýapyldy, garyndaşlarynyň getiren iýmitleri ýeterlik däl. Mundan başga-da, indi duşuşyklara iki aýda bir gezek rugsat berilýär. Tussaglaryň köpüsi kesel.
Başga bir tussagyň garyndaşynyň sözlerine görä, ol hem bigünä tussag edildi: tussag edildi, soň töläp bilmedi, ýagny sülçiniň soran puluny töläp bilmedi: 15 müň dollar. Öýüni, ähli emläkleri bilen satsa-da, bu puly ýygnap bilmedi.
Baýramaly koloniýasynyň tussaglarynyň garyndaşlaryna aýdyşy ýaly, ol ýerde serişdesiz galyp bolmaz. Düzediş edarasynyň işgärlerine pul bermeseňiz, gözlegleri gurnaýarlar, iýmit bermeýärler, ýalaňaç gezdirýärler, sizi bu görnüşde oturmaga mejbur edýärler, sizi her tarapdan kemsidýärler, gyşda sowukda otagdan kowýarlar we bütin gije kazarma goýbermeýärler. "Esasanam howply" diýilýänler iň ýamany. Koloniýanyň işgärlerine günde birnäçe gezek gözegçilige barmaly. Şol pursatda aýaly bilen duşuşyk bolup, koloniýanyň işgärleri bu barada bilýän hem bolsalar, tussag şol wagt duşuşygy kesmeli we bu ýerde aýdylyşy ýaly "gözegçilik üçin içeri girmeli". Girmeseňiz jezalandyrylarsyňyz.
Tussaglaryň garyndaşlaryna aýdyşy ýaly, Baýramaly koloniýasynda kitaphana ýok. Şol bir wagtyň özünde, ýokary bilimli adamlar köplenç hökümlerini şol ýerde ýerine ýetirýärler.
Umuman aýdanyňda, Doýçe Welle ygtybarly çeşmeden belli bolşy ýaly, ilkinji gezek iş kesilenler Baýramaly koloniýasynda tussaglyk geçirýärler. Ýurduň iň gowy düzediş edarasy hasaplanýar. Irden altyda turmaly, soň barlanmaly, tomusda yssy güne ýa-da gyşda aýaz bolmagyna garamazdan käwagt gaty uzak dowam edýän gözegçilige girmeli.
Baýramaly koloniýasyndaky tussaglaryň garyndaşlarynyň habar bermegine görä, ol ýerde höküm çykarylanlaryň resminamalary (mysal üçin, talaňçylyk, adam öldürmek, zorlamak we beýleki agyr jenaýatlar üçin tussag edilenlerden başga) kazyýet işlerine gaýtadan garamak üçin alnypdyr. Mundan başga-da, bu işi ozal geçiren şol sülçüler gözden geçirerler. Olardan, şol wagt ýalňyşandygyny hiç kim boýun almaýar.
"Doýçe Welle"
