Ýurtdaky köpçülikleýin işsizlik we adaty iri türkmen maşgalalarynyň ýaramaz ýagdaýy ýaş gyzlary jelepçilige mejbur edýär.

Neşekeşlik we jelepçilik jyns ýollaryndan geçýän kesellerden, şol sanda AIW infeksiýasyndan goramak ugrundaky başlangyç sowatsyzlyk bilen hasam güýçlenýär.

Arzan geroin soňky ýyllarda tirýek önümçiliginiň artan goňşy Owganystandan gelýär.

Ýakyn wagta çenli, Türkmenistanda ýaş gyzlary panelde çykyş etmäge itergi berýän sosial meseleler we sebäpler kän däldi. Emma indi, musulman dininiň ähli kanunlaryny we jemgyýetiň ahlak esaslaryny bozup, on dört we ondan kiçi türkmen ýetginjek gyzlary tenlerini satýarlar.

Obalarda, hatda şäherlerde-de ene-atalar gyzlaryny sutinýorlara satmaga mejbur bolýarlar, sebäbi kiçi çagalaryny eklemek üçin başga ýol ýok. Ýurduň ähli sebitlerinden gyzlar "pul gazanmak" üçin paýtagta gelýärler.

Uly şäherlerde jelepçilik öňem bardy, ýöne soňky döwürde seks işgärleriniň sany ep-esli artdy we ýurtda jelepçiligiň ýaş çäkleri azaldy. Jelepleriň düzüminiň ep-esli bölegi indi oba ýerlerinden gelen gyzlardan durýar.

Gyzlar türkmen paýtagtynyň köçelerinde gije-gündiziň dowamynda 25 000 manat (takmynan bir ABŞ dollary) ýa-da bir geroin bahasy bilen jyns gatnaşyklaryny hödürleýärler.

Amantäç, Gündogar Türkmenistanyň Kerki şäheriniň golaýyndaky bir obadan ykbaly ýoýulan bir gyz, ozal ene-atasy, doganlary we uýalary bilen gaty bagtly we aladasyz ýaşaýardy. "Men iň ulusy, kakamyň kollektiw fermada işlän wagty ýadymda we biz ýeterlikde ýaşaýardyk. Hiç haçan goşmaça pul ýokdy, ýöne iýmit üçin elmydama ýeterlikdi"-diýýär.

"Ýöne "Altyn asyr" geldiginden soňra, kakam köp maşgalamyzy ekläp bilmedi. Biz açlyk çekýärdik ".

Türkmen halkynyň bagtyýarlygynyň we gülläp ösmeginiň "altyn asyry", "Türkmenbaşy" ýa-da "Türkmenleriň atasy" ady bilen tanalýan "Beýik Howandar" Saparmyrat Nyýazow tarapyndan yglan edildi.

"Soňra bilşim ýaly, bir gün goňşym kakamyň meni myhmanlara satmagyny we girdeji bilen gazanç etmegini teklip etdi. Ähtimal, başga bir döwürde ene-atam hatda ony diňlemezler, ýöne şol pursatda umytsyzlyk bilen kakam razy boldy. ”

"Soňra bu gaýtalandy, ýöne bu iş biziň ýagdaýymyzdan çykalga tapmady. Indi men paýtagtda, meniň ýaly adamlara isleg has gowy we olar has köp pul töleýärler, men öýüme doganlaryma we jigilerime pul iberýärin. "

Emma garyplyk diňe bir oba ýerlerini däl, eýsem paýtagty hem öz içine alýar. Işsizlik katastrofiki depginde ösýär. Maşgalalaryň eneleri çagalaryny eklemek üçin bedenlerini söwda etmäge mejbur bolýarlar.

Aşgabadyň ýaşaýjysy Jamal IWPR-a ikinji çagasy dünýä inenden gysga wagtyň içinde durmuşynyň nädip aýrylandygyny aýtdy. “Adamym işsiz galdy, içip başlady, soň beýleki dostlary ýaly neşekeş boldy.

"Meniň elimde iki sany kiçijik çagam bar. Bir gezek sene-mene edip otyrkak, adamym maňa bir söz aýtdy, git panelde pul gazan diýdi we dogrusyny aýtsam tiz wagtdan başga ýolumyň ýokdugyna düşündim."

"Ýigrenji ýeňip, gijä çykýaryn we irden uklap ýatan çagalarymyň we ýanýoldaşymyň ýanyna gaýdyp gelýärin. Bir gün özüme el goýaryn".

Jemi işsizlik we ýumşak söz bilen aýdylanda, geň zähmet kanunlary köplenç ýaş gyzlara "iň köne hünär" bilen meşgullanmakdan başga alaç galmaýar. Türkmenistanda mekdebi gutaranlaryň ýaşy 16, ýöne kanuna laýyklykda instituta derrew girmäge hukugy ýok - önümçilikde iki ýyl işlemeli. Emma tejribeli hünärmenlerem iş tapyp bilmese, düýnki mekdep okuwçylary hakda näme aýdyp bileris?

Marina ýakynda orta mekdebi gutardy; başga hünäri bolman, jelepçilik bilen meşgullanýar. "Men iş tapyp bilemok, ýöne maňa pul gerek" diýip, dogruçyl boýun alýar. "Elbetde, bedeniňizi satmak iň ýakymly zat däl, ýöne indi azyndan pulum bar."

"Ene-atam näme edýändigimi bilenoklar. Men olara gijeki barda işleýändigimi aýdýaryn. Belki bilerler, ýöne şonda-da ýagdaýy üýtgedip ýa-da başga bir alternatiwa hödürläp bilmeýärler, şonuň üçin men muny kabul etmeli".

Neşekeşlik jelepleriň arasynda giňden ýaýrandyr. Gyzlar üçin neşekeşlige öwrenişmek bu işe gatnaşmagyň iň ýaýran usullaryndan biridir. Ilki bilen "iňňä oturdylýar", soň bolsa bir doza geroine satylýar ýa-da az mukdara kärendesine berilýär.

Jelepçiligiň bu görnüşi, bir gyzyň deregine neşe ýaly, eýranlylaryň we owganlylaryň arasynda isleg bildirýär. Köplenç gyzlar Eýran bilen serhetleşýän sebitlere toparlara äkidilýär we söwda şol ýerde alnyp barylýar.

Hünärmenleriň pikiriçe, ýaş jelepleriň onusyndan ýedisi neşekeş. Şolardan biri Jennet, iki ýyllyk tejribesi bolan neşekeş.

"Dostum ikimiz birnäçe gezek "dop" çilim çekdik, soň bir gün maňa sanjym etmegi teklip etdi; bu lezzeti hiç zat bilen deňeşdirip bolmajakdygyny aýtdy. Synap gördüm we haladym. Soňra öwrenişdim, maňa bir doza getirdi, ýöne bir gün ol geroine pulunyň ýokdugyny, pullary nireden almalydygyny özümiň pikir etmelidigimi aýtdy. Şeýle hem, bir dozanyň deregine tanyşlaryndan biri bilen ýatmagy teklip etdi. Men razy boldum. Şeýdip men aşak eňňidime başladym. Indi yzyma ýol bardyr öýdemok."

Jelepleriň we neşe söwdagärleriniň işleýän şäherlerinde, beýlekileriň ejir çekýän aýratyn kriminogen ýagdaýy döredilýär.

Maşgalanyň ejesi Olga, jelepleriň we neşe söwdagärleriniň öýüni saýlandan soň, kwartirasyny üýtgedip we başga bir ýere göçmendigini aýtdy.

"Ikinji gatdaky girelgämizde (biz birinji gatda ýaşaýardyk) bir kwartira" jelephana "hökmünde kireýine alyndy, garşysyndaky kwartirada" neşe serişdesi "bardy." Bu gorkunçdy, girelgä giriň we serediň, kimdir biri sumkaňy alyp ýa-da doza üçin pul gözläp kellesine urar we eýýäm satyn alarlar, girelgede bir ýerde sanjym ediler.

"Çagalary ýeke goýmak gorkunçdy, uly gyzy ulalansoň, men şeýle elhenç goňşulary bilen gorkup başladym. Netijede alyş-çalyş edip, başga sebite göçmeli bolduk."

Jelepçilik we neşekeşlik döwlete gönüden-göni zyýan bermeýänligi sebäpli, häkimiýetler çäre görmek islemeýärler we bu we şuňa meňzeş jenaýatlary milletiň saglygyna howp hökmünde görmekden ýüz öwürýärler.

Ynha, IWPR bilen adynyň aýdylmazlygy şerti bilen gürleşmäge razy bolan Saglygy goraýyş ministrliginiň bir işgäri: “Türkmenleriň kanunlaryna görä, bir çaga 14 ýaşynda bolsa, oňa garşy zorluk bolmasa, jynsy taýdan ekspluatasiýa edilýär, bu jenaýat däl. Netijede jelepçiligiň derejesine baha bermek gaty kyn. ýöne bu meseläni ýatdan çykaryp ýa-da çözüp bolmaz. Jelepçilik bilen baglanyşykly sosial hadysalar alada döredip biler: neşekeşligiň ýaýramagy we jynsy gatnaşyklar keselleri, şol sanda AIDS. "

"Biz raýatlaryň hukuklaryny düýpli bozýan we jemgyýetiň ahlak esaslaryny bozýan problemalarymyzy görmezden gelip bilmeris."

IWPR