Türkmenistanda okuw ýyly barha güýçlenýär we güýzüň birinji aýy tamamlanýar. Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurduň indiki prezidentligine dalaşgärlige hödürlenmeginden bäri köp ara alnyp maslahatlaşylan uniwersitetlere giriş synaglary yzda galýar, dalaşgärler, talyp bolansoň, institutyň synp otaglarynda ýer aldylar, ýeňilenler gündelik durmuşyna gaýdyp geldiler, ýöne kabul ediş kampaniýasynyň käbir netijelerini gözden geçirmegiň wagty geldi.

Geljekki prezidentiň adalatly giriş synaglaryny geçirjekdigini, hemmäni kabul etjekdigini we geljekde ýokary hünärli hünärmen bolup biljek iň mynasyp, talyp hökmünde kabul ediljekdigini wada beripdi. Kabul ediş kampaniýasynyň dowamynda, Ministrler Kabinetiniň mejlisleriniň birinde hukuk goraýjy edaralaryň ýolbaşçylaryna ýüzlenip, bolup geçýän talamak we para almak wakalara berk gözegçilik etmegini we kanuny bozmak bilen baglanyşykly ähli hadysalary anyklamagyny isledi. Şuňa meňzeş wakalaryň biri oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymynyň para almakda günäsi köpçülige aýan edildi. Para mugallymlar kärdeşler arkalaşyklary komitetiniň sebit bölümleriniň birinde ýokary wezipäni eýeleýän adam tarapyndan berildi, şeýle-de bolsa, bu ýagdaýda ol resmi däl-de, nesillerini ýokary okuw jaýyna ýerleşdirmek isleýän ene-atasy hökmünde çykyş etdi. Bu meselä biraz soňrak dolanarys.

Gysgaça aýdylanda, Türkmenistanyň halky häzirki kabul edişlige uly umyt baglady. Hususan-da, çagalarynyň pul üçin däl-de, bilim almak üçin uniwersitetlere girip biljekdigine. Bäsleşigiň gaty uly bolandygyna garamazdan, ýurtda ortaça 11 adam bar we käbir hünärler üçin ýüz tutýanlaryň sany, umuman, hakyky däl belliklerden ýokarydy ... Türkmen dalaşgärleri we olaryň ene-atalary bir hakykatdan ylham aldylar, şu ýyldan başlap birnäçe rus uniwersitetine giriş synaglary Aşgabatda geçirildi. Bu, ilkinji nobatda, rus dili bolan mekdepleri gutaranlara okuw dili hökmünde umyt döretdi, sebäbi Türkmenistandaky ähli uniwersitetlere giriş synaglary döwlet dilinde geçirilýär.

Giriş kampaniýasynda bolup biljek okuwçylaryň höwesi peselip başlady. Ýigitler we gyzlar birin-birin institutyň otaglaryndan çykyp, kabul ediş komitetiniň agzalary tarapyndan gapy görkezildiler. Şeýle “şowsuzlygyň” her bir ýagdaýyny seljermek mümkin däl, ýöne Aşgabat, Daşoguz we Lebap welaýatlaryndan we beýleki şäherçelerden onlarça we ýüzlerçe adam mugallymlaryň pul ýa-da gytaklaýyn yşarat edendikleri barada gürleşdiler we kabul edilmezliginiň sebäbi okuw üçin tölenen pul mukdary ýa-da asla tölegiň ýokdugy.

Köp adamlar bu ýyl girmek isleýänleriň az boljakdygyna ynanýardylar, sebäbi bu ýyl mekdebi gutardyş ýokdy we şonuň üçin 5, 7, 8 müň “ýaşyl töleg” tölediler, bu puluň, belki, oglunyň ýa-da gyzynyň kabul edilmegi üçin ýeterlik bolar. Şeýle-de bolsa, synaglaryň dowamynda talap edilen mukdaryň öňki ýyllardakydan has köpdügi belli boldy. Bu gezek ýurtda diňe bir ýer üçin näçe adamyň ýüz tutýandygyny sanamak bäsdeşligi bolmady, kim iň köp para berjek bäsdeşligi boldy.

Politehniki institutynyň binagärlik fakultetine giren Maral K. gaty çynlakaý taýýarlandy we öz güýjüne bil baglady. Ýöne ene-atasy ony ynam astyna almak kararyna geldiler we araçy arkaly 9 müň ABŞ dollar “gerekli adama” geçirdiler. Maral ýokary dereje bilen zerur çyzgydan geçdi we ikinji synaga girdi we munuň üçin hem ynamlydy.

Gyz: "Maňa taýynlyk görmek üçin 3 minut hem berilmedi" -diýdi, "meni taýynlyksyz jogap bermäge çagyrdylar. Gepleşip başladym, sebäbi mowzugy gaty gowy bilýärdim. Emma mugallym meni saklady we dokuz müňümiň giriş üçin ýeterlik däldigini, okamak isleýän bolsam, ene-atamyň ýene 4-sini getirmelidigini aýtdy. Men şol mukdarda puluň ýokdugyny aýtdym, olar maňa ellerini salladylar...."

Magtymguly döwlet uniwersitetiniň hukuk fakulteti üçin nyrhlar aşa ýokary bolup, 25 müň dollar we ondanam köp boldy, Tükmen politehniki institutynyň nebit-gaz fakultetinede ondan az soramadylar. Medisina institutyna 15 müňden tölediler; Sport we syýahatçylyk institutynyň Syýahatçylyk fakultetine, Ulag we aragatnaşyk institutyna, Milli ykdysady instituta we Azadi adyndaky Dünýä dilleri institutyna ýüz tutanlaryň bilimleri; Daşary ýurt walýutasynda iki sanly “bahalandyrylýar”. Ýaňy-ýakynda meşhur bolmadyk Oba hojalyk uniwersitetinde-de para mukdary 7-8 müň dollardan aşak düşmedi.

Gynansagam, Russiýanyň uniwersitetleriniň ýolbaşçylary kabul ediş komitetlerini Türkmenistana ibermediler, dalaşgärleriň kabul edilmegini türkmen kärdeşlerine tabşyrdylar, olar hem öz gezeginde ellerinden gelenini etdiler.

Aleksandr R. meşhur “Gubka” - Gubkiniň adyndaky Moskwa döwlet nebit we gaz institutyna resminamalary tabşyrdy. Arhitektura fakultetine girýän Maral ýaly oňa-da taýynlyk görmäge wagt berilmesede, soraglara ynam bilen jogap berip başlady.

Ýigit: "Birden orta sözümde sözümü kesdiler we türkmençe jogap bermäge mejbur etdiler" -diýdi. - Mekdebi rus dilinde gutardym we şeyle hem rus uniwersitetinde okamak isleýärin diýip jogap berdim. Maňa garşy çykanlar, Türkmenistanda synag berýärsiň, şonuň üçin döwlet dilinde jogap bermeli" diýdiler.

Emma Aşgabat şäheriniň ýaşaýjysy Maksat T. üçin bu waka tersine boldy. Ol hem, Russiýanyň uniwesitetine synag tabşyrdy, emma başga bir Almetýewskiý adyndaky nebit we gaz uniwersitetine ýüz tutdy. Ýigit biletine ene dilinde jogap berip başlady, sebäbi ony Almetýewskde däl-de, Aşgabatda berýär. Mugallym maňa rus dilinde jogap bermegi buýurdy. Ýigit ikirjiňlenip, rus sözlerini saýlady we bu rus dilini bilmeýändigini görkezip, arza berijini gapydan ibermek üçin ýeterlikdi. Esasy sebäbi bu ýaşlaryň ene-atalarynyň giriş üçin hiç zat tölemändikleri.

Haýsy tarapa seredýändigiňize baglylykda düýbünden gülkünç ýa-da pajygaly hekaýa bilim işgärleriniň kärdeşler arkalaşyklarynyň pudaklaýyn komitetiniň bir işgäri bilen bolup geçdi. Oňa hasam agyry we utanç döretmezlik üçin bu jenaba Muhammet diýip toslama at dakalyň.

Şeýlelik bilen, Muhammet ogly üçin oba hojalygy uniwersitetine 7 müň dollar pul berdi. Synag wagtynda bu mukdaryň ýeterlik däldigi we şowsuz okuwçynyň öýüne iberilendigi ýüze çykdy. Kakasy puluň hiç ýere gitmejekdigine, soňrak alyp biljekdigine karar berdi we ogly bilen öýüne gaýdyp geldi. Öz obalaryna aýak basmankalar prokuratura çagyryldylar. Para berdiňizmi? Berdiňiz we inkär etmäň, şonuň üçin berenleriň sanawyny tapdyk, para alýan bilen telefon söhbetdeşliginiň ýazgysyny tapdyk, üstesine-de, ikinjisi özi hemme zady boýun aldy.

Muhammet we ogly subutnama bermek üçin Baş prokuratura iberildi we diňe 7 müňü golaý ýatdan çykarmaly bolman, eýsem jenaýat işini ýapmak üçin gyssagly ýene 1,5 müň gözlediler ...

Bu adamlar kanunlary bilýärler, prokuratura nädip beýannama ýazmalydygyny we başarnykly söhbetdeşlik geçirmegi bilýärler, ýöne iň az garşylyk görkezýärler we şonuň üçin, meniň pikirimçe, ýokary bilimde ýüze çykýan korrupsiýa derejesinde iň köp günäkär. Galyberse-de, isleg bar bolsa, näme üçin üpjünçilik bolmaly däl?

Sähra Amanowa (Aşgabat).

Oazis.