Aşgabatda partlamalar ýyldyrym ýaly eşidildi. Adamlar başlaryny asmana galdyrdylar, ýöne asmanda ýekeje bulut-da ýokdy. Soň peýda boldy. Ilki bilen ýadro partlamasyndaky ýaly kömelek görnüşinde. Dürli tarapa uzalyp gidýän we düşýän gabyklardan tüsse guýruklary. Telefon jaňlary derrew garyndaşlaryndan, tanyşlaryndan we nätanyş adamlardan guýuldy; “Büzmeýinde partlama! Pidalar köp, başga maglumatlary bilýärsiňizmi?". Jikme-jiklikleri hiç kim bilmeýärdi. El telefony birikmesi ýitdi. Artykmaç ýüklerden ýa-da häkimiýetler birikmäniň ýitmegini alada etdiler. Soň bolsa internet hem öçürildi. Aşgabat garynja öýüne meňzeýärdi. Köpüsi köçelere döküldi we partlamadan asmana seretdi. Köp adamlar awtoulaglarynda Büzmeýine tarap ylgadylar. Öňki prezident Nyýazow tarapyndan oýlanyp tapylan täze "Abadan"-a entek öwrenişmän, oňa "Büzmeýin" diýýärler. Ýangyn söndüriji ulaglar dürli ýerlerden geldiler we şäher ulaglary ýaly şol gije-gündiz tiz kömek ulaglarynyň gezmegi adaty bir ýagdaýa öwrüldi.
Şäher myş-myşlardan doludy. Ilkinji habarlar şaýatlardan we garyndaşlaryna jaň edenlerden gelip başlady. "Güýçli partlama, şäher weýran edildi, töwereginde patronlar we gabyklar bardy..." ... "Büzmeýin GRES (Bezmein şäheriniň etegindäki) öýüme bardym, penjireler ýok, goşa aýna penjireler otaga basyldy, jaýyň üçegi ýykyldy, adamlar öýüň howlusynda otyrdylar we ýatýardylar, kimiň diridigi, kimiň doňandygy (şokdadygy) belli däl. Tiz kömek ulagyny gördüm, içerde kimdir biri ýatyrdy, henizem hereket edip bilýän ýene birnäçe adamy goýjak boldular, töwereginde gan köpdi ... "….
Başga bir jaň: “Partlamanyň gapdalyndaky bölekler we tutuş patronlar bilen örtülen jaýyň diwary, pulemýotdan has uly, goňşy howla birnäçe ok düşdi, üçegiň üstündäki şifer döwüldi, penjirelerdäki aýna, töweregindäki zatlaryň hemmesi metal bölekler bilen örtülendir, elhenç ys ... "..." ... Partlamalardan uly kraterleri gördüm, jaýlar ýykyldy, goňşym eşidişini ýitirdi we dälirän ýalydy... şäher öldi, uzakdan sirenalar eşidildi, ýöne sebite hiç kim gelmedi, adamym meniň üçin geldi, Aşgabat şäherine barýan ýolda harby we ýangyn söndüriji ulaglaryň sütünleri bizi garşylamaga gelýärdi. Indi (giç agşam) ol ýerden (şäherden) hiç kime girmek-çykmak üçin rugsat bermeýärler.”
Soň tiz kömek ulaglary Aşgabat şäherine, ähli hassahanalara gaýdyp başlady. Her kim iň bolmanda hökümetiň käbir beýanatlaryna garaşýardy. Telewizorda diňe aýdymlary we tanslary görkezdiler, habarlarda - ýurduň prezidentiniň adaty gezelençleri. Partlama bolan ýerdäki ýangyndan, ullakan bulutda gün ýaşdy. Gije Büzmeýiniň töweregindäki daglaryň ýanýandygyny görüp bilersiňiz. Telefonlarda we köçedäki gepleşiklerde myş-myşlar ýaýrady, biri-birinden has elhenç. Gije internet işlemedi we ertesi irden hem işlemedi. “Irden (ertesi gün) Adatdan daşary ýagdaýlar ministrligine we polisiýa jaň etdim, howlumyň hemme ýerine ýaýradylan gabyklar we patronlar bar, köpüsi üýtgemedi! Salgyny berdim, ýöne günortanlykdan soňa çenli hiç kim gelmedi! Baklarda suw getirip başlandyklary gowy, suw üpjünçiligi öçürildi, elektrik hem ýok ”...
“Goňşularyň çagasy ýitirim boldy. Partlamadan soň çagalar bagyna ylgadylar, çagalaryň bir ýere äkidilendigini, polisiýa bölüminde bolandygyny, stadiona gidendiklerini, hiç kimiň hakykatdanam hiç zat aýdyp bilmejekdigini aýtdylar. Gijelerine şäheriň töwereginde hereket etmegi gadagan etdiler, howply diýdiler, gabyklar henizem ýarylýardy ...” “Partlama wagtynda men Aşgabatda boldum. Agşam Büzmeýine girmäge rugsat berilmedi, öýüme diňe irden baryp bildim; Şäherde ýakymsyz ys bar, ok-däri, aýna, üçegiň bölekleri we başga-da käbir zatlar ýatyr, goňşular gijelerine ogrularyň “talamak üçin” gelendiklerini, töwerekdäki dükanlarda satyjylaryň ýabany bahalary goýandygyny aýtdylar - bir paket çilimleriň bahasy 10 dollar, bir sanysyny bir dollara satýarlar”...“ Meniň öýümde hemme ýerde gan yzlary bar - basgançaklarda, howlularda, ganly bandajlar. Bir ýerde ewakuasiýa edilýändigini habar berdiler, ýöne köpüsini öýlerinden alyp gitmeli boldular, özleri terk edip bilmediler ... Goňşulary diňe irden alyp gitdiler, bütin gijäni aýnalary weýran edilen öýde geçirdiler.. Ýagtylyk ýokdy, hasam zyýan çekmezlik üçin hereket etmekden gorkýardylar ... "... "Tiz kömek sürüjisi howluda çilim çekýärdi ... bütin gije jeset ýygnaýandyklaryny aýtdy. Köpüsüni bölekler halynda ... indi öýleri aýlanyp, ölenleri we ýaralananlary gözleýärler ... "
Irden günbatardaky başga bir şäherden - Gökdepe şäherinden ewakuasiýa edip başlandyklaryny habar berdiler, bu ýerde hem uly ok ammarlary bardy. Häkimiýetler Büzmeýinde dowam edýän partlamalar sebäpli Büzmeýinden 50 km uzaklykda ýerleşýän Gökdepe ammarlarynyň hem partlamagyndan gorkýarlar ... Emma prezident has uly zarba döretdi. Gabyklar ýarylanda, Garaşsyzlyk güni we beýleki baýramçylyklarda feýerwerk üçin saklanýan pirotehniki enjamlaryň ýarylandygyny aýtdy. Adam pidalaryna ýol bermeli däl, aýratyn weýrançylyk ýok. Her kim kömek alýar we hemme zat gowy bolar. Emma köpler bu gezek hemmelere hakykaty aýdarlar diýip umyt etdiler. Ýas yglan etjekdiklerini, ýeňillikleriň, pensiýa üpjün etjekdiklerini we şäheriň dikeldiljekdigini aýtdy. Her kim biderek umyt eden bolsa gerek. Pidalar we weýrançylyk ýok - haýsy peýdalary bolup biler? ***** Gije dostlarymy çagyryp, hassahana gitmäge we gan tabşyrmaga razy boldum. Keselhana başagaýlyk edýär, hiç kim hakykatdanam hiç zat aýdyp bilmeýär. "Bu ýerden çykyň, size pidalar ýa-da ölenler hakda asla hiç zat aýtmazlyk tabşyryldy ... hemme zadymyz bar we bize gan gerek däl ..."-diýip, ahyrsoňy kimdir biri aýtdy.
Ellerim titreýärdi, gözlerim ylgaýardy. Irden bir dostum jaň etdi: “Bize gyssagly gan gerek! Gelnime operasiýa yzyndan operasiýa edilýär, olary bölek-bölek tikýärler, lukmanlar maňa gany gözlemelidigini aýtdylar ... ”***** Emma internet henizem işlemeýär. Rus kanallary partlamalarymyz barada habar berip başlady. Bagtymyza, adamlarda sputnik çanaklary bar. Hemmeler hemme zady bilýär. Partlamalar we prezidentiň ýalanlary hakda.
************ Oktýabr aýynda prezidentimiz garaşsyzlygyň 20 ýyllygyny belleýär. Salýut we feýerwerk bolar. Hökman bolar. Edil soňky doglan günündäki ýaly. Adamlar pirotehnikanyň bu gudratlaryna seredip näme pikir ederler? Näme ýatlamaly?
Serdar Aýtakow
www.echo.msk.ru/blog/aytakov/791563-echo/
