Türkmenistanda 15-nji dekabrda Parlament saýlawlary meýilleşdirilýär. Ýurduň taryhynda ilkinji gezek iki partiýadan dalaşgärler gatnaşarlar, bu bolsa ilkinji seredişde olaryň arasynda haýsydyr bir bäsleşigi çak edýär.
Şeýle-de bolsa, ýurtdan alnan maglumatlar tutuş saýlaw kampaniýasynda hakyky goşmaça we bäsdeşlik ukybynyň ýoklugyny görkezýär.
Azatlyk bu sebitdäki habarçysy Röwşen Çaryýewden Lebap welaýatynda saýlaw kampaniýasynyň gidişi barada gürrüň bermegini isledi:
- Lebap welaýatynda häzirki saýlaw kampaniýasy ýurduň beýleki sebitlerinde geçirilenlerden tapawudy ýok. Öňki parlament saýlawlaryndan haýsydyr bir derejede tapawutlydygyny aýdyp bolmaz. Her niçigem bolsa, täze ýa-da üýtgeşik zat görnenok.
- Şu günler parlamente dalaşgärler näme edýärler, haýsy kampaniýa alyp barýarlar?
- Saýlawlarda “kampaniýa” sözi sesler üçin göreşmegi, hemmeler üçin möhüm bolan käbir wakalary, saýlawçylar bilen duşuşyklary, wadalary aňladýar. Emma beýle zat ýok. Lebaplylaryň köpüsiniň ýurduň kanun çykaryjy organyna saýlawlaryň ýakyn wagtda geçiriljekdigini we parlament dalaşgärleriniň saýlawçylary bilen ýygnaklarynyň eýýäm geçirilýändigini bilmeýändigini aýtsam, bu hakykata ters gelmez, maňa ynanyň. Mysal üçin, haýsydyr bir dalaşgäriň halk bilen duşuşyp, halkyň isleglerini we haýyşlaryny diňlän, bu meseleleri nädip çözjekdigini we halka alada bildirjekdigini aýdýan zat ýok.
Diňe wagtal-wagtal adamlar bir ýerde ýygnagyň ýa-da saýlawçylar bilen dalaşgärleriň ýygnagynyň geçirilendigini we raýatlaryň belli bir toparynyň - mugallymlaryň, döwlet edaralarynyň işgärleriniň, talyplaryň gatnaşandygyny bilýärler. Delillerden soň hemme zady öwreneris. Deputat dalaşgäri halkyň arasyna girip, halkyň ähli arzalaryny we isleglerini diňlän ýekeje-de ýagdaý ýok. Olaryň hiç biri-de öz islegi bilen adamlar bilen duşuşmady we saýlaw wadalary bilen gürleşmedi. Hemme zat öňünden meýilleşdirilýär we kimdir biri tarapyndan berk düzgünleşdirilýär.
- Köçelerde we köpçülik ýerlerinde saýlawlaryň iki hepdeden geçiriljekdigini görkezýän daşarky alamatlar barmy?
- Hawa, gaýybana propaganda bar. Köçelerde ýaşyl mata bilen bezelen haýatlary we 15-nji dekabrda Türkmenistanyň Mejlisine saýlawlaryň geçiriljekdigini we raýatlary olara gatnaşmaga çagyrýan afişalary görüp bilersiňiz. Mundan başga-da, administratiw binalaryň golaýynda belli bir saýlaw uçastogynyň ýerleşýän ýerini görkezýän alamatlar bar we köçe yşyklandyryş düzüminde saýlawlaryň senesini ýada salýan yşyklandyrylan alamatlary görmek bolýar.
- Röwşen, iki syýasy partiýanyň wekilleriniň orunbasar mandatlary üçin göreşýändigi mälim. Bu dalaşgärleriň saýlaw maksatnamalary haýsydyr bir derejede tapawutlymy?
“Iki partiýadan dalaşgärleriň saýlawlara gatnaşmagy olaryň arasyndaky bäsleşigi göz öňünde tutsa-da, düýbünden tapawutly däl. Bu şertlerde, mysal üçin, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasyndan täze partiýanyň orunbasaryna dalaşgär, Türkmenistan Demokratik partiýanyň deputatlygyna dalaşgäriň maksatnamasyndan tapawutlanýan öz maksatnamasyny teklip eder diýip garaşýarsyňyz. Göreşe, ses almak üçin bäsleşige garaşýarsyňyz, ýöne bularyň hiç birini duýmarsyňyz, sebäbi ne bäsdeşlik, ne-de garaşsyz işjeňlik bar.
- Röwşen, ýetip gelýän saýlawlar bilen gyzyklanýan Lebap ýaşaýjylary bularyň hemmesi barada näme pikir edýär?
- Köpler, hatda köpçülük hem diýip bilerin, Lebap welaýatynyň ýaşaýjylarynyň deputatlara bellige alnan dalaşgärler hakda hiç zat bilmeýändigini aýdýaryn. Olar kimler? Nirede? Haýsy meseleleri çözjek bolýarlar we Mejlise saýlansa sebitiň ilatyna nädip kömek edip bilerler? Bu we beýleki soraglar Lebap şäheriniň ýaşaýjylary üçin jogapsyz galýar. Adamlar hiç zady bilmeýärler, sebäbi ýygnaklara gatnaşmaga rugsat berilmeýär we deputatlara dalaşgärleriň özi halka barmaýar, ýönekeý ýaşaýjylar bilen duşuşmaýar we kynçylyklaryna düşünmäge synanyşmaýar. Habar beriş serişdelerinde resmi habarlardan başga-da, halk deputatlaryna dalaşgärler, saýlaw maksatnamasy we metbugatda berilýän maglumatlar barada maglumat ýok, belläp geçýärin, gaty az we monoton.
Saýlawlar ýakyn wagtda. Ýöne ýekeje dalaşgär hem köçede adamlar bilen meýletin duşuşmady, saýlawçylaryň durmuşyna gyzyklanma bildirmedi we oňa ses bermek üçin ýüz tutmady. Saýlawçylar haýsydyr bir ýagdaýda bu meselä geldiler, saýlawlara umumy biperwaýlyk we islegsizik bar; Köpler saýlawlaryň boljakdygyny ýaňy-ýakynda bildiler. Biriniň tötänleýin aýdyp biljekdigini bildik. Saýlaw komissiýasynyň agzalary öýme-öý aýlanyp, sanawlaryny geçen ýyldan başlap barlap başladylar. Adamlar bu sanawlaryň nämedigini soranlarynda, 15-nji dekabrda saýlawlary geçirmek üçin zerurdygyny aýtdylar.
Röwşen Çaryýew
Türkmen dilinden terjime: “Türkmenistanyň alternatiw habarlary”
